Νέα θεραπευτικά όπλα για το μελάνωμα. Οκτώβριος 2013

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μορ. Βιολόγος, medlabnews.gr

Ανακάλυψαν γονίδιο που παίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εξέλιξη της ασθένειας

Μια νέα προσέγγιση για τη θεραπεία του μελανώματος προσφέρει η ανακάλυψη ερευνητών από στις ΗΠΑ, οι οποίοι ανακάλυψαν ένα γονίδιο που παίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εξέλιξη της ασθένειας.

Επιστήμονες από το Ινστιτούτο Ιατρικών Ερευνών Sanford - Burnham σε συνεργασία με ερευνητές από το Γέιλ, διαπίστωσαν ότι το συγκεκριμένο γονίδιο κωδικοποιεί το ένζυμο PDK1, το οποίο είναι απαραίτητο για τη μετάσταση του μελανώματος.

Αυτό σημαίνει ότι η απενεργοποίηση του καθυστερεί τον σχηματισμό κακώσεων και σχεδόν αποκλείει το ενδεχόμενο μετάστασης.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της έρευνας, δρ Ze'ev Ronai, μέχρι πρότινος οι επιστήμονες γνώριζαν ότι η δράση του PDK1 παίζει σημαντικό ρόλο στις φυσιολογικές κυτταρικές διαδικασίες, όπως ο μεταβολισμός των κυττάρων και η επιβίωσή τους. Επίσης, ήταν γνωστό ότι σχετίζεται με διάφορους τύπους όγκων, όπως τον καρκίνο στο πάγκρεας.

Κατά τη νέα μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε σε ποντίκια που δεν διέθεταν το συγκεκριμένο γονίδιο, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η έλλειψή του από τα μελανοκύτταρα των ποντικιών (κύτταρα που μετατρέπονται και προκαλούν μελάνωμα), οδήγησε στον σχηματισμό μικρότερων όγκων.

Αυτό περιορίζει σημαντικά τη μετάσταση και αυξάνει το προσδόκιμο ζωής, σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα ακόμη και κατά 50%.

Η μελέτη είναι η πρώτη που παρέχει στοιχεία που αποδεικνύουν τη σημασία του PDK1 για το μελάνωμα και τα αποτελέσματά της δημοσιεύονται στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού Oncogene.

Άδεια κυκλοφορίας για το Tafinlar

Άδεια κυκλοφορίας για το Tafinlar™ (dabrafenib) που αναπτύσσει η GSK, ως μία από του στόματος στοχευμένη θεραπεία που ενδείκνυται ως μονοθεραπεία του ανεγχείρητου μελανώματος χορήγησε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε. Η θεραπεία ενδείκνυται για μελάνωμα που δεν μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά ή του μεταστατικού μελανώματος (μελάνωμα το οποίο έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος) σε ενήλικες ασθενείς με μετάλλαξη BRAF V600.1 Το dabrafenib δεν ενδείκνυται για τη θεραπεία ασθενών με  BRAF φυσικού τύπου μελάνωμα. Πριν τη χορήγηση του dabrafenib, πρέπει να επιβεβαιωθεί η μετάλλαξη BRAF V600 στους ασθενείς, κατόπιν  έγκυρης  εξέτασης.

«Η σημερινή έγκριση του Tafinlar™ είναι ένα σημαντικό βήμα στις συνεχείς προσπάθειες της GSK να προσφέρει νέες θεραπευτικές επιλογές για τους  ασθενείς με καρκίνο, ειδικά σε αυτήν την περίπτωση που επετεύχθη έγκριση κυκλοφορίας σε λιγότερο από πέντε χρόνια μετά από  την έναρξη των δοκιμών» δήλωσε ο ιατρός Paolo Paoletti, Πρόεδρος του Ογκολογικού Τμήματος της GlaxoSmithKline. «Με αυτό το νέο εξατομικευμένο φάρμακο, ελπίζουμε ότι θα αλλάξουμε σημαντικά τις ζωές των ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα, μία καταστροφική νόσο και έναν καρκίνο με τα χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης».

Η dabrafenib δεν ενδείκνυται για τη θεραπεία ασθενών με BRAF φυσικού τύπου μελάνωμα. Πριν τη χορήγηση της dabrafenib, πρέπει να επιβεβαιωθεί η μετάλλαξη BRAF V600 στους ασθενείς, κατόπιν έγκυρης εξέτασης.

Η dabrafenib είναι ένας αναστολέας κινάσης που στοχεύει το BRAF, βασικό συστατικό ενός βιολογικού μονοπατιού στον οργανισμό που ρυθμίζει τη φυσιολογική ανάπτυξη και τον θάνατο των κυττάρων, συμπεριλαμβανομένων των δερματικών κυττάρων. Με τη βοήθεια μιας διαγνωστικής εξέτασης μπορούν να εντοπιστούν οι ασθενείς με ανεγχείρητο ή μεταστατικό μελάνωμα που έχουν τη μετάλλαξη BRAF V600, γεγονός που τους καθιστά κατάλληλους για αυτή τη θεραπεία.

Το μελάνωμα είναι ο πιο σοβαρός τύπος καρκίνου του δέρματος και προκαλεί το 75% των θανάτων από καρκίνο του δέρματος. Εάν διαγνωστεί έγκαιρα και περιοριστεί στο δέρμα, το μελάνωμα μπορεί να αφαιρεθεί συνήθως χειρουργικά, αλλά ορισμένες φορές μπορεί να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, μια διαδικασία που είναι γνωστή ως μετάσταση. Τυπικά, ποσοστό μικρότερο του 5% όλων των ασθενών με πρόσφατα διεγνωσμένο μελάνωμα παρουσιάζουν μεταστατική νόσο. Μετάλλαξη του γονιδίου BRAF παρατηρείται στο 50-70% των περιπτώσεων δερματικού μελανώματος.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 200.000 άνθρωποι παγκοσμίως διαγνώστηκαν με μελάνωμα το 2008, νούμερο που υπολογίζεται να αυξηθεί σε 233.000 έως το 2015. Η διάμεση επιβίωση καθώς και το ποσοστό επιβίωσης στο ένα έτος για τους ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα, οι οποίοι λαμβάνουν χημειοθεραπεία, είναι 12 μήνες και 49% αντιστοίχως.

Η άδεια κυκλοφορίας της dabrafenib βασίζεται σε αποτελέσματα από αρκετές πολυκεντρικές παγκόσμιες δοκιμές. Μία από αυτές τις δοκιμές ήταν μια μελέτη Φάσης III, η BREAK-3, στην οποία η θεραπεία με dabrafenib συγκρίθηκε με την dacarbazine (χημειοθεραπεία) σε 250 ασθενείς, που δεν είχαν λάβει προηγούμενη θεραπεία, θετικούς στη μετάλλαξη BRAF V600E, με ανεγχείρητο ή μεταστατικό μελάνωμα. 

Οι ασθενείς με μελάνωμα με μεταλλάξεις διαφορετικές από τη μετάλλαξη V600E αποκλείστηκαν από τη δοκιμή BREAK-3 και όσον αφορά στους ασθενείς με μετάλλαξη V600K που συμμετείχαν σε μελέτες μονού σκέλους, η δραστηριότητα εμφανίζεται χαμηλότερη από ό,τι στους όγκους V600E.1

Η dabrafenib στοχεύει το BRAF, ένα βασικό συστατικό του βιολογικού μονοπατιού MAPK (πρωτεϊνική κινάση που ενεργοποιείται από μιτογόνα). Σε πολλούς τύπους μελανώματος, μια μεταλλαγμένη πρωτεΐνη BRAF στο μονοπατι της MAPK διακόπτει τη φυσιολογική ρύθμιση των κυττάρων και προωθεί την αυξημένη παραγωγή κυττάρων. Η dabrafenib προσδένεται στη μεταλλαγμένη πρωτεΐνη BRAF, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει αναστολή της ογκολογικής σηματοδότησης, άρα και αναστολή του πολλαπλασιασμού των κυττάρων του όγκου.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η dabrafenib εγκρίνεται πλέον ως μονοθεραπεία κατά τη θεραπεία ενήλικων ασθενών με ανεγχείρητο ή μεταστατικό μελάνωμα με μετάλλαξη BRAF V600, εφόσον έχει ανιχνευτεί με έγκυρη εξέταση. Η dabrafenib έχει λάβει ανάλογη έγκριση στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία.

Ορισμένες από τις τοξικότητες που απαιτούν προσοχή κατά τη χρήση είναι η πυρεξία (πυρετός, συμπεριλαμβανομένου υψηλού πυρετού), το δερματικό καρκίνωμα εκ πλακωδών κυττάρων, το νέο πρωτοπαθές μελάνωμα, τη μη δερματική κακοήθεια, τη νεφρική ανεπάρκεια, την παγκρεατίτιδα, τη ραγοειδίτιδα (μια φλεγμονή της μεσαίας, χρωματισμένης, αγγειακής δομής του οφθαλμού) και την παράταση του διαστήματος QT (μια διαταραχή του ηλεκτρικού συστήματος της καρδιάς).

Το προφίλ ασφαλείας της dabrafenib βασίζεται σε δεδομένα από πέντε κλινικές μελέτες μονοθεραπείας και περιλαμβάνει 578 ασθενείς με μελάνωμα. Η πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες (ADRs) (≥ 15%) που αναφέρθηκαν με το dabrafenib ήταν η υπερκεράτωση (μια πάθηση που προκαλεί καλοήθη πάχυνση του δέρματος ή δερματικές βλάβες), η κεφαλαλγία, η πυρεξία (πυρετός), η αρθραλγία (πόνος στις αρθρώσεις), η κόπωση, η ναυτία, το θήλωμα του δέρματος (μια πάθηση που προκαλεί καλοήθη ανάπτυξη του δέρματος), η αλωπεκία (απώλεια μαλλιών), ο κνησμός και ο έμετος.

Πανευρωπαϊκό Ογκολογικό Συνέδριο, Αμστερνταμ 2013

Εκατοντάδες χιλιάδες ζωές αναμένεται να σωθούν μετά την ανακάλυψη της πρώτης δραστικής θεραπείας για την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, το μελάνωμα. Η ανακοίνωση έγινε χθες στο Πανευρωπαϊκό Ογκολογικό Συνέδριο που διεξάγεται στο Αμστερνταμ και οι ειδικοί για πρώτη φορά αναφέρθηκαν σε θεραπεία του ασθενούς και όχι απλώς σε παράταση της ζωής του για μερικούς μήνες.

Η νέα θεραπεία 

Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε θεραπεία για το μελάνωμα προχωρημένου σταδίου. Εντούτοις υπάρχουν ορισμένα φάρμακα τα οποία στους περισσότερους ασθενείς με μελάνωμα καθυστερούν την καλπάζουσα εξέλιξη της νόσου. Πρόκειται είτε για κάποια πειραματικά είτε για καινούργια φάρμακα, τα οποία είναι μεν δραστικά, αλλά όχι σε όλους τους ασθενείς.

Ενα από αυτά είναι το ipi (ιπιλιμουμάμπη). Το φάρμακο αυτό ενισχύει κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος (λευκά αιμοσφαίρια) και τα ωθεί ώστε να επιτεθούν στα καρκινικά κύτταρα με μεγάλη δύναμη. Το φάρμακο αυτό έχει καταδειχθεί πως θεραπεύει το 17% των ασθενών.

Το δεύτερο, το anti-PD1s, που βρίσκεται ακόμη σε στάδιο κλινικών δοκιμών και φέρεται να αντιμετωπίζει το 41% των περιστατικών στα οποία έχει δοκιμαστεί, δρα «σπάζοντας» τις πρωτεΐνες που αποτελούν την άμυνα των καρκινικών κυττάρων. Ετσι, η φυσική άμυνα του οργανισμού επιτίθεται πιο εύκολα στα καρκινικά κύτταρα και τα σκοτώνει.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν συνδυασμό από αυτά τα δύο φάρμακα στα πειράματα που έκαναν. Το αποτέλεσμα το χαρακτήρισαν «θεαματικό». Το ποσοστό ίασης, δηλαδή πλήρους εξαφάνισης του μελανώματος, υπερέβη το 50%.

«Μέσα στα επόμενα 5 - 10 χρόνια, θα μπορούμε να θεωρήσουμε το μελάνωμα - ακόμη και αυτό που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο - ως "ιάσιμη νόσο" τουλάχιστον για το 50% των πασχόντων», δήλωσε στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO/ECO) ο καθηγητής Αλεξάντρ Εγκερμόν, από το Ινστιτούτο Gustave Roussy στη Γαλλία.

Σύμφωνα με τα όσα ανακοινώθηκαν στο συνέδριο στο Αμστερνταμ, ένας στους έξι ασθενείς που στο μέλλον θα νοσούν σοβαρά με καρκίνο του δέρματος θα σωθεί από τα εν λόγω φάρμακα.

Διαβάστε επίσης

Μελάνωμα. Τι είναι; Πώς το καταλαβαίνουμε; Θεραπεύεται;

Η Ψηφιακή Χαρτογράφηση Σπίλων αποτελεί το ΤΕΣΤ ΠΑΠ του δέρματος και η εξέταση γίνεται όλες τις εποχές του έτους και αφορά όλες τις ηλικίες.