Μάστιγα για Ιταλία και Ελλάδα το brain drain

Η φυγή πνευματικού κεφαλαίου από τις χώρες του νότου της Ευρώπης (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία) για τις κεντροευρωπαϊκές και βορειοευρωπαϊκές χώρες έχει ανακοπεί σε σύγκριση με τα πρώτα χρόνια της κρίσης, αλλά δεν έχει διακοπεί εντελώς, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις όπως στην Ισπανία και στην Πορτογαλία παρατηρείται και αντιστροφή της τάσης αυτής. Η κατάσταση παραμένει, εντούτοις, ίδια και απαράλλακτη για τη νότια Ιταλία, μία από τις φτωχότερες περιφέρειες της χώρας και της Ευρώπης συνολικά.

Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει η Deutsche Welle, στη νότια Ιταλία η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί ούτε στο ελάχιστο. Το κέντρο έρευνας Svimez στην ετήσια έκθεσή του αναφέρει ότι από εκεί έχουν μεταναστεύσει 2 εκατ. Ιταλοί την τελευταία 20ετία. Οι μισοί από αυτούς είναι νέοι μέχρι 34 ετών, ενώ ο ένας στους πέντε  είναι κάτοχος πανεπιστημιακού διπλώματος. Οι προβλέψεις του ιδρύματος είναι ζοφερές, επισημαίνοντας πως εάν δεν βελτιωθεί το πλαίσιο της απασχόλησης, τα επόμενα 50 χρόνια ο ιταλικός νότος θα χάσει επιπλέον 5 εκατομμύρια νέους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Η υψηλή ανεργία θα προκαλέσει μείωση του ΑΕΠ σε αυτές τις περιοχές έως και 40%. Συνολικά στη χώρα η νεανική ανεργία φθάνει σχεδόν το 29% (28,7%) με τα στοιχεία Σεπτεμβρίου, ενώ είχε εκτιναχθεί σε ύψη-ρεκόρ  43,5% τον Ιούλιο του 2014.

Η έκθεση του ερευνητικού κέντρου Svimez συμπληρώνει, μάλιστα, ότι το κοινωνικό εισόδημα για τους άνεργους και τους χαμηλοσυνταξιούχους που ενέκρινε η προηγούμενη κυβέρνηση συνασπισμού της Λέγκας του Βορρά και των Πέντε Αστέρων δεν μπορεί να αντιστρέψει την πορεία αυτή. Οπως τονίζει, πρόκειται για μία σταγόνα στον ωκεανό. Η μόνη λύση είναι η δημιουργία νέων, πραγματικών θέσεων εργασίας στο Παλέρμο, στη Νάπολη, στο Μπάρι και σε όλη τη νότια Ιταλία. Σύμφωνα με το Svimez, χρειάζονται άμεσα τουλάχιστον 3 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας, ενώ η δραστηριότητα της μαφίας στην περιοχή κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα. Οι εγκληματίες συνεχίζουν να εκβιάζουν και αποσπούν χρήματα από εμπόρους και επιχειρηματίες, ενώ αρνητικά επηρεάζει και η γραφειοκρατία. Μικρή εξαίρεση αποτελούν οι επενδύσεις στον τομέα της ανανεώσιμης ενέργειας, αλλά δεν αρκούν. Μία από τις μείζονες προκλήσεις της νέας κυβέρνησης του πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε (με τη συμμετοχή των Πέντε Αστέρων και της Κεντροαριστεράς), είναι να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αιμορραγίας του ανθρώπινου κεφαλαίου. Πόσο μάλλον, που το κίνημα Πέντε Αστέρων κέρδισε τις εκλογές χάρη στην καθοριστική ψήφο του ιταλικού νότου.    

Στην περίπτωση της Ελλάδας, 427.000 νέοι άνθρωποι, που ζούσαν στις πόλεις, χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις και με υψηλό μορφωτικό επίπεδο μετανάστευσαν την περίοδο 2008-2016, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ιδρύματος διαΝΕΟσις για τα χαρακτηριστικά αυτών των νέων εμιγκρέδων. Αναλυτές επισημαίνουν ότι εάν η οικονομία αναπτυχθεί και δοθούν ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης αυτή η τάση μπορεί σταδιακά να αντιστραφεί. Το 75% είναι πτυχιούχοι πανεπιστημίου, το 1/3 κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων, ενώ το 80% μετακινήθηκε σε χώρα της Ε.Ε. με τη Γερμανία και τη Βρετανία να δέχεται από το 25% του συνόλου η κάθε μία. Τέλος, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει στην Deutsche Welle ο πιανίστας Παναγιώτης Ηλιόπουλος, που ζει στο Βερολίνο 14 χρόνια, το ζήτημα της φυγής ανθρώπινου δυναμικού (brain drain) δεν είναι μεμονωμένο: «Πρέπει να λυθεί ευρύτερα, να υπάρξει ένα κράτος πρόνοιας πανευρωπαϊκά ούτως ώστε κάποιος να μπορεί να μένει στην πατρίδα του, εφόσον το θέλει. Αντίστοιχα να υπάρξει και όφελος με εισροή μορφωμένων ανθρώπων (brain gain) στην Ελλάδα, δηλαδή να έρχονται Ευρωπαίοι πολίτες για να εργαστούν στους τομείς που προσφέρει η χώρα – τουρισμός, βιολογικά προϊόντα κ.τ.λ.».

Επιστρέφουν στην Ιβηρική

Στην Ιβηρική Χερσόνησο τα πράγματα αλλάζουν συν τω χρόνω, διότι οι οικονομίες της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έχουν βελτιώσει την απόδοσή τους. Οσοι νέοι και νέες έφυγαν μαζικά από την Ισπανία και την Πορτογαλία κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, αποφασίζουν να επιστρέψουν, σύμφωνα με τελευταίο δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel. Δέκα χρόνια αργότερα, 83.728 Ισπανοί κάνουν την αντίστροφη πορεία – και αυτά είναι τα στοιχεία του 2018 και μόνο. Είναι η πρώτη φορά, μάλιστα, που όσοι επιστρέφουν στην πατρίδα τους είναι περισσότεροι από όσους την εγκαταλείπουν. Στη γειτονική Πορτογαλία παρατηρούνται ανάλογα φαινόμενα – και να σκεφθεί κανείς ότι στα πιο σκοτεινά χρόνια της κρίσης από το 2011 έως το 2014 είχαν φύγει 485.000 νέοι και νέες για την Κεντρική και Βόρειο Ευρώπη, σχεδόν όσοι και από την Ελλάδα. Οι περισσότεροι ήταν κάτω των 30 ετών. Το 2011, μάλιστα, ο τότε πρωθυπουργός Πέδρο Πάσος Κοέλιο είχε δηλώσει ότι όποιος δεν μπορούσε να βρει δουλειά στη χώρα, ήταν καλύτερο να φύγει.

Αρχής γενομένης από το 2017, όμως, επιστρέφουν περισσότεροι Πορτογάλοι απ’ όσους αποχωρούν. Η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει πρόγραμμα κινήτρων για προσέλκυση ομογενών με φοροαπαλλαγές έως και 6.500 ευρώ σε αρχική οικονομική βοήθεια.

Σήμερα, η ισπανική οικονομία βρίσκεται στην πέμπτη διαδοχική χρονιά ανάπτυξης, ενώ η ανεργία στην Πορτογαλία βρίσκεται στο 6,5%, στο χαμηλότερο 15ετίας, και έχει 30.000 κενές θέσεις εργασίας, παρατηρεί το Spiegel.

kathimerini.gr