Παγκόσμιος συναγερμός με την εξάπλωση της γρίπης των πτηνών. Τι είναι και πώς μπορεί να μεταδοθεί στους ανθρώπους;

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Κρούσματα καταγράφηκαν ακόμα και στην Ελλάδα, στον υδροβιότοπο του Έβρου.

Η γρίπη των πτηνών αιωρείται πάλι πάνω από την Ευρώπη, με την Ελλάδα να βρίσκεται σε επαγρύπνηση, καθώς δεν είναι μόνο η καταστροφή του πτηνοτροφικού κλάδου που μπορεί να σηματοδοτήσει η εμφάνιση του ιού, αλλά υπάρχει πάντοτε και ο φόβος, αν ο ιός προσβάλλει τον άνθρωπο, να υποστεί μετάλλαξη, κάτι που είχε γίνει σε προηγούμενες δεκαετίες.

Η γρίπη Η5Ν1 που έχει οδηγήσει στη θανάτωση εκατομμύριων πουλερικών σε εκτροφεία της Ευρώπης και της Ασίας μεταλλάσσεται γρήγορα και θα μπορούσε να μεταδοθεί στον άνθρωπο, προειδοποιεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Υγεία των Ζώων (OIE). 

 «Αυτή τη φορά η κατάσταση είναι πιο δύσκολη και επικίνδυνη επειδή βλέπουμε να εμφανίζονται νέα στελέχη, κάτι που δυσχεραίνει την παρακολούθησή τους» δήλωσε στο Reuters η γενική διευθύντρια Μονίκ Ελουά.

Σε επιφυλακή και η Ελλάδα μετά τα κρούσματα της γρίπης των πτηνών στην Ευρώπη - Πόσο εύκολα μπορεί να γίνει η μετάλλαξη του ιού στον άνθρωπο. «Ο κίνδυνος είναι ότι τελικά θα μεταλλαχθεί ή θα διασταυρωθεί με ιούς της ανθρώπινης γρίπης και θα μπορεί να μεταδοθεί μεταξύ ανθρώπων» εξήγησε. 

Ο ιός της γρίπης των πτηνών Η5Ν1 προκάλεσε μεγάλες επιδημίες σε πτηνοτροφεία την περασμένη δεκαετία και ενίοτε μεταδίδεται και σε ανθρώπους, συνήθως εργαζομένους σε πτηνοτροφεία. Σύμφωνα με τον OIE, περίπου 850 άνθρωποι σε διάφορες χώρες έχουν προσβληθεί από το στέλεχος που κυκλοφορεί τώρα σε Ευρώπη και Ασία. 

Οι μισοί ασθενείς πέθαναν.

Στο Βόρειο Ισραήλ, προ ημερών, πέθαναν λόγω της γρίπης των πτηνών περισσότεροι από 2.000 γερανοί και εκτιμάται ότι έχουν μολυνθεί άλλοι 10.000. Ενώ προχθές, στη Δημοκρατία της Τσεχίας, θανατώθηκαν επειδή είχαν μολυνθεί με τον ιό πάνω από 80.000 κοτόπουλα!

Περισσότεροι από 2.000 γερανοί πέθαναν λόγω της γρίπης των πτηνών, σε ένα μεγάλο φυσικό δρυμό στο Βόρειο Ισραήλ, όπως ανέφεραν οι αρμόδιοι της Ισραηλινής Υπηρεσίας Φύσης και Πάρκων.

«Μέχρι τώρα 2.000 γερανοί πέθαναν και εκτιμάται ότι 10.000 έχουν προσβληθεί», σύμφωνα με τον Οχάντ Χατσόφε, έναν ορνιθολόγο της Υπηρεσίας αυτής.

«Υπολογίζουμε ότι το ένα πέμπτο του πληθυσμού των γερανών στο Ισραήλ έχει πληγεί από τη γρίπη των πτηνών», εξήγησε ο Ούρι Νάβεχ, ο αναπληρωτής διευθυντής του επιστημονικού τμήματος της Υπηρεσίας Φύσης και Πάρκων. Κάθε χρόνο καταγράφονται κρούσματα στο Ισραήλ, «αλλά φέτος είναι περισσότερα» και ο αριθμός των πουλιών που πέθαναν από τη Δευτέρα είναι «πρωτοφανής».

Από τον Οκτώβριο, όπως κάθε χρόνο, περισσότεροι από 100.000 γερανοί σταματούν για να ξεκουραστούν στο Ισραήλ, οι περισσότεροι στην κοιλάδα Χούλα, στα βόρεια. Περίπου 40.000 ξεχειμωνιάζουν εκεί και από τον Μάρτιο φεύγουν για να επιστρέψουν στις ζώνες αναπαραγωγής τους. Σε αγροτικές κοινότητες του Βόρειου Ισραήλ έχουν εντοπιστεί και άλλες εστίες της γρίπης των πτηνών Η5Ν1, κυρίως σε πουλερικά. Το υπουργείο Γεωργίας ανακοίνωσε ότι απαγορεύεται η πώληση αβγών από αυτά τα πτηνοτροφεία. Θα ληφθούν μέτρα για την εισαγωγή αβγών, ώστε να αντιμετωπιστούν τυχόν ελλείψεις.

«Μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο»

Μιλώντας για την υπόθεση αυτή, ο κτηνίατρος του ΕΛΓΑ στην Κρήτη Κώστας Ψαρουδάκης (που μίλησε με την ιδιότητα του κτηνιάτρου) τόνισε τα εξής: «Αυτοί οι ιοί έχουν τη δυνατότητα να μεταλλάσσονται. Το να μεταφερθεί από είδος σε είδος γίνεται. Και οι χοίροι το κάνουνε και τα πουλιά. Αλλά δεν είναι τόσο εύκολο. Βέβαια, το να έρθει ο ιός αυτός στον οργανισμό ενός ανθρώπου, αυτό είχε γίνει σε κάποιο στέλεχος παλαιότερα. Αλλά είναι δύσκολο να γίνει. Εμείς βέβαια, όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες και οι κτηνιατρικές, είμαστε σε εγρήγορση γιατί δε θέλουμε να συμβεί κάτι τέτοιο».

Πότε όμως η γρίπη των πτηνών μεταλλάσσεται στον άνθρωπο;

«Αυτό μπορεί να γίνει», σύμφωνα με τον Κώστα Ψαρουδάκη, «όταν συνωστίζονται πτηνά και άνθρωποι. Αλλά αυτό γίνεται κυρίως στις υποανάπτυκτες χώρες, όπου τα εργατικά χέρια είναι πάρα πολύ φτηνά. Και αναγκάζονται οι άνθρωποι εκεί να μένουν μέσα στα πτηνοτροφεία. Ο ιός λοιπόν τα κάνει αυτά. Οι γριπώδεις καταστάσεις αυτές πάντα υπάρχουν. Και θα υπάρχουν στα ζώα. Η εμπλοκή η δική μας είναι στο να μη μεταδίδεται ο ιός μεταξύ των ζώων, αλλά και να μην υπάρχουν μέσα σε αυτόν τον χώρο άνθρωποι που να μπορεί, ας πούμε στην αρχή, το ζώο να κολλήσει τον άνθρωπο και να ψοφήσει αρχικά, αλλά αν έρχεται ο ιός σε επαφή σε καθημερινή βάση με τον άνθρωπο, τότε μπορεί να συμβεί η μετάλλαξη. Διότι οι ιοί πολύ εύκολα αλλάζουν», σύμφωνα με τον Κώστα Ψαρουδάκη.

Πάντως, στο σημείο αυτό ο Κώστας Ψαρουδάκης αναφέρει πως «εμείς προς το παρόν δεν πρέπει στην Ελλάδα να ανησυχούμε. Εάν έρθει κάποιος ιός που μεταλλάχθηκε πλέον από τα κοτόπουλα ή από τις γαλοπούλες και μπει μέσα στον άνθρωπο και μπορεί να επιβιώσει, τότε θα πρέπει να ανησυχούμε. Προς το παρόν, αυτές οι καταστάσεις δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για τον άνθρωπο, γιατί δεν έρχεται τόσο πολύ σε επαφή ο άνθρωπος με αυτά τα πτηνά. Βέβαια, σε αυτές τις αρρώστιες που μπορούν κοινωνικά να προσβάλλουν τον άνθρωπο, όπου και να είναι, οι κτηνιατρικές υπηρεσίες βρίσκονται πάντα σε συναγερμό. Δηλαδή, αν έρθει η γρίπη των χοίρων στην Ελλάδα, σαφώς και δε θα την αντιμετωπίσουμε τόσο επιπόλαια, όπως ίσως σε ένα άλλο νόσημα, διότι θα λέμε ότι πρέπει να φυλαχθούμε μήπως συμβεί το μοιραίο. Έτσι, για παράδειγμα, η γρίπη των χοίρων εμφανίζεται πολύ περιστασιακά και απομονώνονται τα κρούσματα συνήθως».

Καταλήγοντας, ο Κώστας Ψαρουδάκης φέρνει ως παράδειγμα την Ιταλία, όπου μέσα στη δεκαετία του ’80 είχε σημάνει συναγερμός από τη γρίπη των χοίρων, αφού υπήρχε ο φόβος της μετάδοσης στον άνθρωπο, δεδομένου ότι υπήρχαν άνθρωποι που έμεναν μέσα στα χοιροστάσια.

«Αυτό είχε συμβεί το 1986. Όμως, δεν εμφανίστηκαν κρούσματα τότε, όπως σε άλλες χώρες. Αλλά πάντα οι υγειονομικές υπηρεσίες και οι κτηνιατρικές “μπλοκάρουν” το νόσημα».

Το υπουργείο Γεωργίας ανακοίνωσε σήμερα ότι απαγορεύεται η πώληση αυγών από αυτά τα πτηνοτροφεία. Θα ληφθούν μέτρα για την εισαγωγή αυγών, ώστε να αντιμετωπιστούν τυχόν ελλείψεις. Μολονότι ο κίνδυνος μετάδοσης της γρίπης των πτηνών στον άνθρωπο είναι αμελητέος, το στέλεχος H5N1 μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο αν προσβάλει ανθρώπους. «Είναι μοιραίο για το 36-50% των ανθρώπων που θα προσβληθούν», εξήγησε ο Χατσόφε.

Όπως αναφέρει το πρακτορείο ειδήσεων Reuters, η εξάπλωση της υψηλής παθογονικότητας της γρίπης των πτηνών έχει θέσει την πτηνοτροφία σε επιφυλακή μετά από προηγούμενα κρούσματα που οδήγησαν στη θανάτωση δεκάδων εκατομμυρίων πτηνών.

Τα κρούσματα, επίσης, συχνά οδηγούν σε εμπορικούς περιορισμούς.

Σε εγρήγορση οι επιδημιολόγοι

Η έξαρση αυτή προκαλεί την προσοχή των επιδημιολόγων, καθώς ο ιός μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο.

Η Κίνα έχει αναφέρει 21 μολύνσεις σε ανθρώπους με τον υπότυπο H5N6 της γρίπης των πτηνών μέχρι στιγμής φέτος, περισσότερες από ό,τι στο σύνολο του 2020.

Η Νότια Κορέα ανέφερε έξαρση της γρίπης σε μια φάρμα περίπου 770.000 πουλερικών στο Chungcheongbuk-do, σύμφωνα με αναφορά του OIE, που επικαλείται έκθεση των αρχών της Νότιας Κορέας. Όλα τα ζώα σφαγιάστηκαν.

Επίσης, η Ιαπωνία ανέφερε το πρώτο ξέσπασμα της χειμερινής περιόδου, σε πτηνοτροφείο στα βορειοανατολικά της χώρας, όπως ανακοίνωσε το αρμόδιο όργανο του ΠΟΥ επιβεβαιώνοντας δήλωση την περασμένη εβδομάδα από το υπουργείο Γεωργίας της Ιαπωνίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αναφέρθηκε ο τύπος H5N8.

Τα πρώτα κρούσματα στην Ευρώπη

Συνολικά 15 χώρες ανέφεραν επιδημίες γρίπης σε πτηνοτροφεία από τον Οκτώβριο μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου, με τις περισσότερες να αποδίδονται στο H5N1. Η Ιταλία ήταν η χειρότερα πληγείσα χώρα με 285 εστίες και περίπου 4 εκατομμύρια πτηνά που θανατώθηκαν, δείχνουν τα δεδομένα του OIE.

Οι επιδημίες συνήθως ξεσπούν το φθινόπωρο, όταν η λοίμωξη μεταδίδεται από μεταναστευτικά πτηνά.

Θετικός στον H5N1 βρέθηκε τον Δεκέμβριο ένας ημιθανής βουβόκυκνο στον Έβρο.

Στην Ευρώπη, η Νορβηγία ανέφερε ξέσπασμα της γρίπης των πτηνών H5N1 στην περιοχή Rogaland σε ένα σμήνος 7.000 πτηνών, σύμφωνα με τον OIE.

Οι επιδημίες εμφανίζονται γενικά το φθινόπωρο και εξαπλώνονται από αποδημητικά άγρια ​​πτηνά.

Η βελγική κυβέρνηση έθεσε τη χώρα σε αυξημένο κίνδυνο για τη γρίπη των πτηνών, διατάσσοντας τους ιδιοκτήτες να κρατούν τα πουλερικά σε κλειστούς χώρους. Η απόφαση πάρθηκε καθώς εντοπίστηκε μια εξαιρετικά παθογόνος παραλλαγή της γρίπης των πτηνών σε μια αγριόχηνα κοντά στην Αμβέρσα.

Παρόμοια περιστατικά έχουν καταγραφεί και στη Γαλλία νωρίτερα αυτόν τον μήνα, στη Δανία πριν από λίγες ημέρες αλλά και στην Ολλανδία τον Οκτώβριο.

Η γρίπη των πτηνών δεν μπορεί να μεταδοθεί μέσω της κατανάλωσης προϊόντων πουλερικών.

Τι είναι η γρίπη των πτηνών

Η γρίπη των πτηνών είναι μια μολυσματική νόσος που προκαλείται από τον τύπο Α του ιού της γρίπης και προσβάλλει όλα τα πτηνά αλλά κυρίως τα εκτρεφόμενα είδη (κοτόπουλα, γαλοπούλες, πάπιες, χήνες) όπου η νόσος μπορεί να πάρει διαστάσεις επιδημίας. 

Ως φυσική δεξαμενή του ιού θεωρούνται τα υδρόβια αποδημητικά πουλιά που μεταφέρουν τον ιό κατά τις μεταναστεύσεις τους. 

Από τους 15 ορότυπους που συνήθως προσβάλουν τα πτηνά, οι υπότυποι Η5 και Η7 προκαλούν την υψηλής παθογονικότητας μορφή της νόσου που χαρακτηρίζεται και από μεγάλη μεταδοτικότητα και είναι υπεύθυνοι για τις μέχρι σήμερα επιδημίες. 

Οι πανδημίες της νόσου της γρίπης που παρατηρήθηκαν στον άνθρωπο τον 20ο αιώνα προήλθαν από διάφορους τύπους της γρίπης των πτηνών, από στελέχη του ιού όπως είναι ο Η1Ν1, ο Η2Ν2 και ο Η3Ν2. Τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί υψηλά παθογόνα στελέχη στα πτηνά, όπως είναι ο Η5, Η7 και Η9, τα οποία είναι ικανά να προκαλέσουν σοβαρή ασθένεια σε αυτά. 

Ειδικότερα ο Η5Ν1 έχει προκαλέσει μαζικούς θανάτους στα πτηνά και αποτελεί παράγοντα κινδύνου και για τον άνθρωπο αφού ο πληθυσμός δεν διαθέτει καθόλου αντισώματα ενάντια στον ιό αυτό.  

Κατά τη διάρκεια επιδημιών από ιούς γρίπης σε πληθυσμούς πτηνών, υπάρχει κάποιος κίνδυνος μετάδοσης της λοίμωξης σε ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με μολυσμένα πτηνά ή με επιφάνειες μολυσμένες με εκκρίσεις νοσούντων πτηνών. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη υπάρχουν αναφορές από τον ΠΟΥ ότι ο τρομερός ιός της γρίπης των πουλερικών Η5Ν1 έχει μεταλλαχθεί και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αυτό σημαίνει ότι φέτος είμαστε πιο κοντά σε μια πανδημία γρίπης και εάν οι φόβοι των ειδικών επιβεβαιωθούν, τότε η πανδημία θα επιφέρει εκατομμύρια θανάτους σ’ όλο τον κόσμο.