Σιδηροπενική αναιμία. Τροφές πλούσιες σε σίδηρο και βιταμίνη C. Φυτικές πηγές σιδήρου. Πρόληψη αναιμίας στα βρέφη

του Aλέξανδρου Γιατζίδη, Μ.D., medlabnews.gr iatrikanea

Η διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας γίνεται με αιματολογικές εξετάσεις και, σε περίπτωση ανεπαρκούς εντοπισμού του αίτιου, συμπληρώνονται από έλεγχο κοπράνων, προκειμένου να διαπιστωθεί αν η αιτία είναι η εντερική αιμορραγία.

Οι εξετάσεις που πρέπει να κάνετε είναι:

• O σίδηρος ορού, 
• Η φερριτίνη ορού, 
• Γενική αίματος 
• Και η σιδηροδεσμευτική ικανότητα. 

Αυτές οι εξετάσεις αφορούν την διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας και την παρακολούθηση της θεραπείας. Για να κάνετε αυτές τις εξετάσεις πρέπει να τηρήσετε 10-12 ώρες νηστείας, πριν την αιμοληψία.

Τι είναι η φερριτίνη; 

Είναι η αποθήκη του σιδήρου στο μυελό των οστών.
Αν κάποια στιγμή της ζωής μας, ο σίδηρος που παίρνουμε από τις τροφές δεν επαρκεί τότε:
Αρχικά τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης θα είναι κανονικά. Το σώμα μας θα χρησιμοποιήσει μέρος του αποθηκευμένου σιδήρου. Σ' αυτό το στάδιο δεν υπάρχει κανένα προφανές σύμπτωμα.
Κατόπιν η αιμοσφαιρίνη και η φερριτίνη πέφτουν σε χαμηλά επίπεδα. Το ίδιο και ο αιματοκρίτης μας.

Έχω χαμηλό αιματοκρίτη. Οι εξετάσεις μόνο σιδήρου αρκούν; 

Η απάντηση είναι πως όχι. Αιματοκρίτης κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα, δεν σημαίνει απαραίτητα έλλειψη σιδήρου. Υπάρχουν πολλές καταστάσεις ασθένειες, που έχουν σαν σύμπτωμα την πτώση του αιματοκρίτη. Ο γιατρός μετά από την κλινική εξέταση θα συστήσει τις απαραίτητες για μας εξετάσεις, όπως:

• Έλεγχος θυρεοειδούς (Τ3, Τ4, TSH ) 
• Anti DNA 
• ΔΕΚ 
• Βιταμίνη Β12 
• Φυλλικό οξύ 
• Αιμοσφαιρίνη κοπράνων 
• Ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης 
• ΤΚΕ κ.α. 

Τι μπορείτε να κάνετε για να αντιμετωπίσετε τη σιδηροπενική αναιμία;

Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι η ανακάλυψη του αιτίου που έχει προκαλέσει τη σιδηροπενική αναιμία. Το συνηθέστερο σφάλμα που γίνετε είναι η χορήγηση σιδήρου χωρίς να έχει διερευνηθεί η αιτία της αναιμίας . Ο οικογενειακός σας Ιατρός είναι αυτός που θα σας κατευθύνει ανάλογα με το ιστορικό σας και τις απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις ( αιματολογικές , γαστροσκόπηση , κολονοσκόπηση κ.α. ) . Ακολούθως και στις πιο πολλές περιπτώσεις είναι αρκετή η αύξηση του σιδήρου της διατροφής με την κατάλληλη επιλογή των τροφών. Επίσης, κατά την εγκυμοσύνη χορηγούνται πάντα σκευάσματα σιδήρου, εφόσον η διατροφή δεν επαρκεί συνήθως για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών.

Ποιες είναι οι ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο;

Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη σιδήρου είναι 10mg ανά ημέρα για τον ενήλικα άνδρα και 15mg ανά ημέρα για τις ενήλικες γυναίκες.
 Το σώμα του ανθρώπου περιέχει περίπου 2-4gr. σιδήρου. Η ποσότητα του σιδήρου που χρειάζεται στον ανθρώπινο οργανισμό σχετίζεται με το βάρος την ηλικία, το φύλο, με την πιθανότητα εγκυμοσύνης και την ανάπτυξη του οργανισμού. Βάση αυτών των παραμέτρων που καθορίζουν τις απαιτήσεις του οργανισμού σε σίδηρο πρέπει να δοθεί και η διαιτητική οδηγία. Αν και ο σίδηρος υπάρχει σε πάρα πολλές τροφές, η περιεκτικότητά του στην διατροφή υπολογίζεται ότι δεν υπερβαίνει τα 5 με 7mg για κάθε 1000 θερμίδες.


• Για νεογέννητα έως 6 μηνών : 10 mg καθημ. 
• Παιδιά από 6 μηνών - 4 χρονών : 15 mg καθημ. 
• Γυναίκες από 11 - 50 χρόνων: 18 mg καθημ. 
• Γυναίκες πάνω από 50 χρόνων: 10 mg καθημ. 
• Έγκυες γυναίκες: 30-60 mg καθημ. 
• Άνδρες από 10 - 18 χρόνων: 18 mg καθημ. 
• Άνδρες πάνω από 19 χρόνων: 10 mg καθημ. 

Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε σίδηρο; 

Μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο έχει το κρέας ειδικά το κόκκινο, τα ψάρια και τα πουλερικά. Σε αυτά τα τρόφιμα το μεγαλύτερο ποσοστό (50-60%) του σιδήρου είναι σχετικά εύκολα απορροφήσιμο. Ο Σίδηρος επίσης υπάρχει και στις φυτικές τροφές όπως σε διάφορα φρούτα, σε λαχανικά και ιδιαίτερα αυτά που είναι πράσινα και φυλλώδη και στα δημητριακά. Στα φυτικά προϊόντα όμως ο σίδηρος είναι σε μορφή μη απορροφήσιμη ή απορροφάται αλλά σε μικρό ποσοστό και η ποιότητα του δεν είναι σχετικά καλή.
 

Διάφοροι παράγοντες παρεμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου φυτικής προέλευσης όπως για παράδειγμα οι πολυφαινόλες, συμπεριλαμβανομένης και της τανίνης που βρίσκεται στο τσάι, του οξαλικού οξέος που βρίσκεται στο σπανάκι, στην σοκολάτα και στο τσάι, του EDTA το οποίο είναι ένα συντηρητικό τροφίμων κλπ. 

Διατροφικοί παράγοντες που βοηθούν στην απορρόφηση του σιδήρου είναι η Βιταμίνη C και το κιτρικό οξύ αλλά και υδατάνθρακες όπως η φρουκτόζη και η σορβιτόλη. Επίσης το κόκκινο κρέας με τα ψάρια και τα πουλερικά όταν καταναλώνονται ταυτόχρονα με τις φυτικές τροφές που περιέχουν σίδηρο βοηθούν στην απορρόφηση του. Άλλοι παράγοντες που συντελούν σημαντικά στην απορροφησιμότητα του σιδήρου είναι το Φυλλικό οξύ με κύρια πηγή τα σκούρα και πράσινα λαχανικά και η βιταμίνη Β12 που περιέχεται στο γιαούρτι, στο κρέας κ.λ.π.
Η μερική ανεπάρκεια σε σίδηρο προκαλεί την σιδηροπενική αναιμία και τα συμπτώματα της που είναι κυρίως η εύκολη σωματική και η πνευματική κόπωση, το χλόμιασμα, η ταχυκαρδία, η ανεξήγητη δυσκολία στην αναπνοή όταν καταβάλλεται σωματική προσπάθεια ενώ σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα.

ΚΥΡΙΕΣ ΠΗΓΕΣ ΣΙΔΗΡΟΥ 

• Το συκώτι 
• Το κόκκινο κρέας και κυρίως το μοσχάρι 
• Τα ψάρια 
• Τα πουλερικά 
• Τα Θαλασσινά 
• Οι Ξηροί καρποί 
• Τα Αποξηραμένα φρούτα (σταφίδες, βερίκοκα και δαμάσκηνα) 
• Το αυγό 
• Οι φακές 
• Τα φασόλια 
• Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο) 
• Το μαύρο ψωμί 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 

Η βιταμίνη C βοηθά στην απορρόφηση του σιδήρου και από τα διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα (χάπια ή διαλύματα σιδήρου). 

Η βιταμίνη C βρίσκεται επίσης σε:

• Μπρόκολο 
• Γκρέιπ φρουτ 
• Ακτινίδια 
• Φυλλώδη πράσινα 
• Μάνγκο 
• Πεπόνια 
• Πορτοκάλια 
• Πιπεριές 
• Φράουλες 
• Ντομάτες 

Το κόκκινο κρέας (μοσχάρι) είναι η πλουσιότερη πηγή σιδήρου. Ειδικά όταν καταναλώνεται συνδυασμένο με λαχανικά, αυξάνεται η απορρόφηση σιδήρου έως 400%. 
Άλλες τροφές που περιέχουν σίδηρο είναι:

• 1 φέτα λευκού ψωμιού 0,9 mg σιδήρου. 
• 1 κούπα σπαγγέτι 2,0 mg σιδήρου. 
• 1 κούπα δημητριακά 18,0 mg σιδήρου. 
• 1 κούπα βρασμένο μπρόκολο 0,7 mg σιδήρου. 
• Φρέσκες πατάτες μαγειρεμένες την φλούδα τους 
• 1 φέτα πεπόνι 4,0 mg σιδήρου. 
• Συκώτι (μοσχαρίσιο ή από κοτόπουλο) 8-25 mg σιδήρου 
• 1 μερίδα χοιρινό ή αρνί 2-3 mg σιδήρου 

ΦΥΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΣΙΔΗΡΟΥ.

Αν είστε χορτοφάγος δεν είναι ανάγκη να αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, απλώς να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ώστε να σας δώσει το κατάλληλο συμπλήρωμα σιδήρου. Οι καλύτερες φυτικές πηγές σιδήρου είναι το πικροράδικο, το λυκοτρίβολο, η φυσαλίδα, η στελλάρια και το κόκκινο τριφύλλι. Η τσουκνίδα, τα φυλλώδη λαχανικά, τα φασολάκια, οι πατάτες, τα φρούτα, η κολοκύθα, οι σταφίδες, τα ολικής άλεσης σιτηρά, είναι επίσης αποτελεσματικά για την πρόσληψη σιδήρου 

Συμπληρώματα σιδήρου 


Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει σκευάσματα σιδήρου για την αναπλήρωση των αποθεμάτων σιδήρου στο σώμα σας. Για να βελτιωθεί η απορρόφηση του σιδήρου που υπάρχει στα σκευάσματα, μπορεί να συσταθεί να:

• Πάρτε χάπια σιδήρου με άδειο στομάχι. Εάν είναι δυνατόν, πάρτε τα δισκία σίδερου, όταν το στομάχι σας είναι άδειο. Ωστόσο, επειδή τα χάπια σιδήρου μπορεί να αναστατώσει το στομάχι σας, μπορεί να χρειαστεί να λάβετε τα δισκία σιδήρου με ένα γεύμα. 
• Πάρτε το σίδερο δισκία με βιταμίνη C. Η βιταμίνη C βελτιώνει την απορρόφηση του σιδήρου. Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει τη λήψη σιδήρου μαζί με ένα ποτήρι χυμό πορτοκαλιού ή με ένα συμπλήρωμα βιταμίνης C. 
• Συμπληρώματα σιδήρου μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα, έτσι ο γιατρός σας μπορεί επίσης να συστήσει ένα κάποιο μαλακτικό. Μια παρενέργεια από την λήψη του σιδήρου είναι τα μαύρα κόπρανα. 

Η ανεπάρκεια σιδήρου δεν μπορεί να διορθωθεί από την μια μέρα στην άλλη. Μπορεί να χρειαστεί να λαμβάνετε συμπληρώματα σιδήρου για αρκετούς μήνες ή και περισσότερο για την αναπλήρωση των αποθεμάτων σιδήρου στον οργανισμό. Σε γενικές γραμμές, θα αρχίσετε να αισθάνεστε καλύτερα μετά από μια εβδομάδα από την έναρξη της θεραπείας.

Αντιμετώπιση των σοβαρότερων αιτών της ανεπάρκειας σιδήρου. 
Αν τα συμπληρώματα σιδήρου δεν αυξάνουν στο αίμα τα επίπεδα σιδήρου σας, είναι πιθανό η αναιμία οφείλεται σε μια πηγή αιμορραγίας ή ένα πρόβλημα απορρόφησης του σιδήρου που ο γιατρός σας θα πρέπει να διερευνήσει και να αντιμετωπίσει. Ανάλογα με την αιτία, η θεραπεία σιδήρου μπορεί να περιλαμβάνει:

• Φάρμακα, όπως τα από του στόματος αντισυλληπτικά για να ελαφρύνει την βαριά έμμηνο ρύση 
• Τα αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα για τη θεραπεία του πεπτικού έλκους 
• Χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση πολύποδα που αιμορραγεί, όγκο ή ένα ινομύωμα 
• Αν η σιδηροπενική αναιμία είναι σοβαρή, οι μεταγγίσεις αίματος μπορούν να βοηθήσουν. 

Πρόληψη της σιδηροπενικής αναιμίας στα βρέφη 


Για να αποτρέψετε την σιδηροπενική αναιμία στα νήπια, θηλάστε το μωρό σας ή ενισχύστε την διατροφή του με ειδικά προϊόντα. Το αγελαδινό γάλα δεν είναι μια καλή πηγή σιδήρου για μωρά και δεν συνιστάται για τα βρέφη κάτω του ενός έτους. Ο σίδηρος από το μητρικό γάλα απορροφάται πιο εύκολα.

Διαβάστε επίσης:

• Σιδηροπενική αναιμία: τι είναι, που οφείλεται, τι προκαλεί, ποιοι κινδυνεύουν, πώς γίνεται η διάγνωση.
• Πόσο απαραίτητη είναι η φερριτίνη στον έλεγχο της σιδηροπενικής αναιμίας;
• Δυναμώνοντας το αίμα σας με σίδηρο. Πότε και πώς πρέπει να παίρνετε χάπια σιδήρου.