Τι είναι Ισχαιμικό και τι Αιμορραγικό Εγκεφαλικό Επεισόδιο; Ποιοι παράγοντες τα προκαλούν; Ο σημαντικός ρόλος του καφέ

του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το 85% περίπου των εγκεφαλικών είναι ισχαιμικά επεισόδια ενώ τα υπόλοιπα μπορεί να είναι αιμορραγικά, δηλαδή να οφείλονται σε ρήξη των αγγείων και σχηματισμό ενδοεγκεφαλικού αιματώματος, ή συνδυασμό φραγής και ρήξης αγγείου ή αγγείων. 

Μερικές φορές μπορεί το επεισόδιο να είναι τόσο βαρύ ώστε να προκαλέσει κώμα ή και θάνατο.
Στις δυτικές κοινωνίες, το εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί το τρίτο αίτιο θανάτου μετά τα καρδιακά επεισόδιο και τον καρκίνο. Είναι συχνότερο στους άνδρες, αν και προκαλεί στις γυναίκες περισσότερους θανάτους από τον καρκίνο του μαστού.

Υπάρχουν βέβαια και τα παροδικά επεισόδια, διάρκειας λίγων δευτερολέπτων, μετά από τα οποία η λειτουργικότητα αποκαθίσταται πλήρως. Κι αυτά όμως έχουν μεγάλη κλινική σημασία και πρέπει να αξιολογούνται ανάλογα. Σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση εγκεφαλικού επεισοδίου παίζει και η χρόνια φθορά που προκαλεί η αρτηριοσκλήρωση, δηλαδή η εναπόθεση αθηρωματικών πλακών στα τοιχώματα των αγγείων.

Ισχαιμικό εγκεφαλικό

Όταν φράξει ένα αγγείο του εγκεφάλου από ένα θρόμβο αίματος ή άλλο αίτιο, τότε επηρεάζεται η ομαλή παροχή αίματος στον εγκέφαλο. Ο νευρικός ιστός ανέχεται διακοπή της κυκλοφορίας μόνο για λίγα δευτερόλεπτα. Μετά η βλάβη γίνεται μη αναστρέψιμη και το τμήμα αυτό του εγκεφάλου έχει πλέον υποστεί ισχαιμικό επεισόδιο, με αποτέλεσμα διαταραχές της ομιλίας, της όρασης, της κινητικότητας, της αισθητικότητας, της αντίληψης της θέσης του σώματος στο χώρο και άλλα, ανάλογα με τη θιγόμενη περιοχή του εγκεφάλου. Τα νευρικά κύτταρα όταν καταστραφούν δεν αντικαθίστανται. Αν απομείνει επαρκής λειτουργικός ιστός μπορεί να επαναπρογραμματιστεί και να υπάρξει μερική αποκατάσταση των συμπτωμάτων.

Το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι είτε θρομβωτικό (thrombotic), είτε εμβολικό (embolic).

Στο θρομβωτικό επεισόδιο, σχηματίζεται ένας θρόμβος αίματος (blood clot) μέσα σε μια αρτηρία του εγκεφάλου, όπως ακριβώς γίνεται στο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου με τις αρτηρίες της καρδιάς. Ο θρόμβος σχηματίζεται συνήθως σε μια περιοχή του αγγείου με πλάκες αθηροσκλήρωσης (atherosclerosis plaques) που σχηματίζονται από εναποθέσεις λίπους.

Στο εμβολικό επεισόδιο, ο θρόμβος αίματος «ταξιδεύει» με την κυκλοφορία του αίματος και καταλήγει να αποφράσσει (σαν έμβολο) τον αυλό του αγγείου. Η προέλευση είναι συνήθως από την καρδιά πχ σε κολπική μαρμαρυγή.

Είτε πρόκειται για θρομβωτικό, είτε για εμβολικό επεισόδιο, το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο: 
ο εγκέφαλος στερείται από το αίμα, άρα από το οξυγόνο και τις άλλες θρεπτικές ουσίες. Αυτό προκαλεί νέκρωση της περιοχής εκείνης του εγκεφάλου που αντιστοιχεί στο αποφραγμένο αγγείο. Η περιοχή αυτή δεν λειτουργεί σωστά, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται το ανάλογο νευρολογικό έλλειμμα πχ αδυναμία στα χέρια ή τα πόδια, δυσκολία στην ομιλία, ελάττωση της όρασης κλπ. Αν η περιοχή του εγκεφάλου είναι μεγάλη, τότε το οίδημα πιέζει όλο τον εγκέφαλο και ο ασθενής χάνει τις αισθήσεις του (πέφτει σε κώμα) με σαφή κίνδυνο για τη ζωή του.

Αιμορραγικό επεισόδιο

Τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια οφείλονται στο ότι ένα ή περισσότερα αιμοφόρα αγγεία στον εγκέφαλο παθαίνουν ρήξη.

Οι συνέπειες για τον εγκέφαλο μπορεί να είναι καταστροφικές για δύο βασικά λόγους. Ο πρώτος είναι διότι ζωτικές περιοχές του εγκεφάλου στερούνται οξυγόνου λόγω της διακοπής παροχής αίματος. Οι απώλειες εγκεφαλικών νευρώνων για κάθε λεπτό που περνά χωρίς οξυγόνο, είναι τεράστιες.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια είναι ιδιαίτερα σοβαρά, είναι διότι το αίμα που διαχέεται ελεύθερα στον εγκέφαλο μετά τη ρήξη των αιμοφόρων αγγείων είναι επιβλαβές, δημιουργεί αιματώματα και μπορεί να προκαλεί συμπιεστικά φαινόμενα.

Αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια μπορούν να συμβούν σε παιδιά, έφηβους και νέους ενήλικες. Η ανεύρεση της αιτίας που προκάλεσε την αιμορραγία είναι σημαντικός παράγοντας για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Σε μελέτες βρέθηκε ότι η πρώτη σε συχνότητα αιτία που προκαλεί την απότομη αύξηση της πίεσης και τη ρήξη των ανευρυσμάτων είναι περιέργως ο καφές. Ο καφές, που στην περίπτωση ενός καρδιοπαθούς τον προστατεύει από την καρδιακή προσβολή, φαίνεται ότι στην περίπτωση ενός ανευρύσματος λειτουργεί ανάστροφα. Ένα ποσοστό της τάξης του 10,6% των ρήξεων αποδίδεται στον καφέ. Δηλαδή περισσότερες από μια στις δέκα εγκεφαλικές αιμορραγίες έχουν σαν αίτιο που τις πυροδοτεί, τον καφέ.

Άλλες αιτίες που ακολουθούν τον καφέ κατά σειρά συχνότητας είναι:

• Η έντονη και εργώδης άσκηση ή το έντονο υπερβολικό και αγχωτικό sex
• Το έντονο φύσημα της μύτης σε συνάχι
• Το σφίξιμο κατά την αποπάτηση σε παρατεταμένη δυσκοιλιότητα
• Η υπερβολική χρήση Cola
• Ο απότομος και υπερβολικός φόβος
• Ο έντονος θυμός

Όλες αυτές οι αιτίες μπορούν να προκαλέσουν απότομη, ολιγόλεπτη και μεγάλη αύξηση της πίεσης η οποία όμως είναι αρκετή για να προκαλέσει την ρήξη του ανευρύσματος.

Τέλος η κακή ποιότητα ύπνου που συνήθως συμβαίνει μετά απο ένα χωρισμό δεν προκαλεί μόνο μαύρους κύκλους αλλά και αύξηση της αρτηριακής πίεσης, το οποίο μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι η υψηλή αρτηριακή πίεση τριπλασιάζει τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικού, και επιπλέον μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες στα νεφρά και τα μάτια.

Στους νέους οι κυριότερες αιτίες πρόκλησης αιμορραγικών εγκεφαλικών επεισοδίων είναι:

• Αρτηριοφλεβικές δυσπλασίες, ανεύρυσμα εγκεφαλικής αρτηρίας
• Ναρκωτικά: Κοκαΐνη, μαριχουάνα, αμφεταμίνες (χάπι έκσταση)
• Υψηλή πίεση
• Αιμορροφιλία.

Οι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να υποστεί κάποιος ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι :

1. η ύπαρξη ενός παρόμοιου επεισοδίου στο παρελθόν, είτε για τον ίδιο τον ασθενή, είτε για έναν από τους γονείς του

2. η ύπαρξη παροδικού εγκεφαλικού επεισοδίου (transient ischemic attack)

3. ή ύπαρξη εμφράγματος του μυοκαρδίου (σημαίνει ότι όλο το αγγειακό σύστημα πάσχει)

4. η ηλικία. Αν είναι κανείς πάνω από 55 ετών αυξάνονται σαφώς οι πιθανότητες να προσβληθεί, αν και εγκεφαλικό επεισόδιο περιγράφεται σε κάθε ηλικία, ακόμα και σε παιδιά.    Διπλασιάζεται με κάθε δεκαετία μέχρι την ηλικία των 80 ετών. 

5. η αρτηριακή υπέρταση

6. η στένωση των καρωτίδων από αθηροσκλήρωση

7. το κάπνισμα

8. η υψηλή χοληστερόλη αίματος

9. ο σακχαρώδης διαβήτης

10. η παχυσαρκία

11. η καθιστική ζωή

12. άλλα νοσήματα της καρδιάς πχ καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες όπως η κολπική μαρμαρυγή (atrial fibrillation) κλπ

13. η θεραπεία με οιστρογόνα / αντισυλληπτικά

14. ο αλκοολισμός

15. παθήσεις που σχετίζονται με την πήξη του αίματος πχ θρομβοφιλία

16. η χρήση ευφοριογόνων ουσιών πχ κοκαΐνη, αμφεταμίνες

17. τέλος, οι άνθρωποι της μαύρης φυλής, προσβάλλονται συχνότερα από ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο.

18. Αυξημένα επίπεδα ομοκυστείνης (αμινοξύ στο αίμα)

19. Οι διαζευγμένοι άντρες έχουν αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού

Διαβάστε επίσης

• Ισχαιμικά και Αιμορραγικά Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Πώς θα αναγνωρίσετε τα σημάδια;
• Παγκόσμια Ημέρα Εγκεφαλικών Επεισοδίων. Αναγνωρίστε το εγκεφαλικό γρήγορα F.A.S.T. (video).
• Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση εγκεφαλικού επεισοδίου. Πρώτες βοήθειες για εγκεφαλικό
• ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ και ΟΞΕΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
• Εγκεφαλική αιμορραγία από Ανεύρυσμα– «Κεραυνός εν αιθρία»