Το στίγμα των περιττών κιλών και ο ρατσισμός

Σε άλλη περίπτωση δεν θα είχε δώσει συνέχεια. Είναι πια συνηθισμένη στα επικριτικά βλέμματα, στα σκληρά σχόλια, στις καθημερινές, μικρές διακρίσεις που υφίστανται οι άνθρωποι με παχυσαρκία. Κάτι όμως, αυτή τη φορά ώθησε την Τ. Π. να απαντήσει όπως ακριβώς ένιωθε, ωμά: «Δηλαδή μας λέτε ότι το διαγνωστικό σας κέντρο εξυπηρετεί όλους τους πολίτες πέραν των παχύσαρκων; Θα το βάζατε αυτό ποτέ σε επιγραφή στην είσοδο;». 

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η Τ. Π., 49 ετών σήμερα, αντιμετωπίζει πρόβλημα παχυσαρκίας από νεαρή ηλικία. «Τον τελευταίο χρόνο είχα κάποια μικροπροβλήματα υγείας – φαίνεται μου έβαλε φρένο ο οργανισμός μου γιατί κουραζόμουν πολύ στη δουλειά – και πηγαινοερχόμουν στους γιατρούς. Κάποια στιγμή για προληπτικούς λόγους ο γιατρός μου έγραψε κάποιες γενικές εξετάσεις, υπέρηχο θυρεοειδούς και μέτρηση οστικής πυκνότητας» λέει στην «Κ», ζητώντας να διατηρήσουμε την ανωνυμία της. Τηλεφώνησε σε διαγνωστικό κέντρο, όπου συνήθως έκανε τις αιματολογικές εξετάσεις της, για να κλείσει ραντεβού. «Από το τηλεφωνικό κέντρο με ρώτησαν πόσα κιλά είμαι γιατί το μηχάνημα μέτρησης οστικής πυκνότητας “δεν σηκώνει αρκετό βάρος”. Όταν τους είπα, μου απάντησαν ότι δυστυχώς δεν θα μπορέσουν να με εξυπηρετήσουν, οπότε έκλεισα ραντεβού μόνο για τον υπέρηχο. Σε τρεις ώρες, όμως, χτύπησε το τηλέφωνό μου. Ήταν πάλι από το διαγνωστικό κέντρο, μου είπαν ότι θα πρέπει να ακυρώσουμε και το ραντεβού για υπέρηχο “γιατί το εξεταστικό κρεβάτι δεν αντέχει το βάρος σας”». Η Τ. Π. είπε απλώς «πλάκα μου κάνετε έτσι;» και έκλεισε το τηλέφωνο.

Όπως είναι λογικό, την πήρε το παράπονο. «Χρόνια παρατηρώ πώς αντιμετωπίζεται το θέμα της παχυσαρκίας. Όμως κανείς δεν μιλά, το θέμα δεν εμφανίζεται πουθενά και από κανέναν. Ίσως φταίνε οι ενοχές που αισθανόμαστε εμείς οι ίδιοι. Ακόμα και από γιατρούς έχω ακούσει τα χειρότερα, ότι εγώ φταίω, “δεν σου φταίει κανείς”. Θεωρούν ότι είναι στο χέρι μου, ότι απλώς δεν το παίρνω απόφαση να αδυνατίσω. Όμως με το διαγνωστικό κέντρο λες και έφτασε ο κόμπος στο χτένι. “Στον Καιάδα λοιπόν;” σκέφτηκα». Αποφάσισε να απευθυνθεί στη διεύθυνση.

«Κατήγγειλα ότι αποκλείστηκα από μια εξέταση που μου συνέστησε ο γιατρός μου. Η ανταπόκριση ήταν άμεση. Ο διευθυντής είπε ότι ήταν αδιανόητο και ότι ακόμα και εάν πράγματι δεν μπορούσα να εξυπηρετηθώ στο συγκεκριμένο κέντρο, καθώς τα εξεταστικά κρεβάτια είναι ελαφριές αλουμινένιες κατασκευές, έπρεπε να με παραπέμψουν αλλού. Συμφώνησε μαζί μου ότι η συμπεριφορά ήταν απαράδεκτη. Αλλωστε, μου είπε, ο υπέρηχος θυρεοειδούς μπορεί να γίνει με τον ασθενή καθιστό». Η Τ. Π. έκλεισε ξανά ραντεβού, δικαιωμένη. «Ούτε αυτή είναι λύση» λέει πάντως. «Παλιότερα δεν υπήρχαν ούτε ράμπες αναπήρων. Σταδιακά η κοινωνία συμμορφώθηκε. Ίσως θα έπρεπε και τα κρεβάτια να αντέχουν το βάρος όλων των ανθρώπων. Αλλιώς να διευκρινίζεται ότι οι παχύσαρκοι αποκλείονται».

Οι προσβολές

Η Τ. Π. διεκδίκησε για πρώτη φορά φωναχτά τον χώρο της. Έχει σωπάσει πολλές φορές ώς τώρα. «Ακόμα θυμάμαι εκείνη την ημέρα στον σταθμό του μετρό. Κουβαλούσα ένα κουτί γλυκά με κορδέλα γιατί πήγαινα επίσκεψη. Περνάει ένας άνδρας από δίπλα μου και λέει “φάε, φάε, ζώο, να δούμε πού θα φτάσεις”. “Πάγωσα”. Για τον περισσότερο κόσμο όμως έτσι είναι, όποιος έχει παραπάνω κιλά είναι ένα ζώο, χωρίς όρια». Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας (World Obesity Federation) αναφέρει ότι το στίγμα για το σωματικό βάρος είναι μία από τις «τελευταίες κοινωνικά αποδεκτές μορφές διάκρισης». Χαρακτηριστικά, τον περασμένο Οκτώβριο, στην Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας, αναφέρθηκε ότι οι διακρίσεις εις βάρος ατόμων με παχυσαρκία είναι συχνότερες ακόμα και από αυτές που σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τη φυλή, το φύλο.

Έτσι δημιουργείται ένας τέλειος φαύλος κύκλος. «Προσωπικά έχω προσπαθήσει πάρα πολύ να κάνω κάτι για το βάρος μου. Είμαι μονίμως σε κατάσταση δίαιτας. Προσπάθησε όμως να φανταστείς πώς είναι μια ζωή να τρως και να νιώθεις ότι όλοι σε κοιτάνε στο στόμα. Ξέρω ανθρώπους που ποτέ δεν τρώνε μπροστά σε άλλους από ενοχές». Αυτή η απομόνωση «εκτονώνεται» στο φαγητό. Η Ν. Β. είναι 43 χρόνων, δασκάλα, και επίσης υπέρβαρη. «Για πολλά χρόνια δεν ήμουν εξοικειωμένη με αυτό, δεν μίλαγα ποτέ για το βάρος μου», λέει στην «Κ». «Όταν κάποια στιγμή άρχισα να συμφιλιώνομαι με την κατάσταση και να ανοίγομαι, κάποιοι άνθρωποι δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. Αυτό με οδήγησε πάλι στο κλείσιμο. Δεν είναι τα παραπάνω κιλά που κάνουν τους παχύσαρκους να είναι μόνοι. Είναι οι άλλοι άνθρωποι».

Η Ν. Β. έχει παρατηρήσει ότι η συζήτηση περί διαφορετικότητας τα τελευταία χρόνια δεν περιλαμβάνει τους παχύσαρκους. «Όλοι αναφέρουν ότι δεν πρέπει να είμαστε ρατσιστές, εννοώντας μόνο το χρώμα και τη σεξουαλική προτίμηση. Ο κόσμος θεωρεί ότι μπορείς να είσαι όσο ρατσιστής θες με τους υπέρβαρους, τους κοντούς, τους δύσμορφους. Θεωρούν ότι με εμάς μπορείς να μείνεις στην εξωτερική εικόνα».

Μια νόσος σε έξαρση ακόμη και στα παιδιά

«Σκεφτείτε μόνο αυτό. Πήρατε σήμερα το μετρό; Ανεβήκατε από τις συμβατικές ή από τις κυλιόμενες σκάλες; Να λοιπόν ένας λόγος για τον οποίο παχαίνουμε». Για τον κ. Ευθύμιο Καπάνταη, ειδικό παθολόγο, διευθυντή του τμήματος Διαβήτη-Παχυσαρκίας-Μεταβολισμού στο νοσοκομείο Metropolitan και πρόεδρο της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, η παχυσαρκία είναι μια νόσος σε έξαρση τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως. «Σε όλο τον κόσμο, το βάρος των ανθρώπων παρουσιάζει αύξηση. Ακόμα και σε κράτη με λεπτόσωμους κατοίκους, όπως η Κίνα, το Πακιστάν, η Ινδία, τα στοιχεία δείχνουν αύξηση του μέσου βάρους των κατοίκων. Η Ελλάδα ακολουθεί την τάση που είναι ιδιαίτερα εμφανής στα παιδιά. Με την πάροδο των χρόνων αυξάνεται η συχνότητα των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών στη χώρα μας». Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΙΕΠ, οι παχύσαρκοι άνδρες αποτελούν το 26% του ανδρικού πληθυσμού της χώρας και οι παχύσαρκες γυναίκες αντίστοιχα αποτελούν το 18,2%. Εχει βρεθεί επίσης ότι σχεδόν το 50% των παιδιών στη χώρα μας, ηλικίας 6-10 ετών, έχουν βάρος πάνω από το φυσιολογικό.

«Τα γονίδιά μας είναι ίδια εδώ και χιλιάδες χρόνια, όμως ο τρόπος ζωής μας έχει αλλάξει δραματικά», εξηγεί ο κ. Καπάνταης. «Πριν από χιλιάδες χρόνια ένας άνθρωπος περπατούσε 40-80 χλμ. την ημέρα, ανάλογα την περιοχή όπου ζούσε. Εμείς μένουμε ακίνητοι. Από το αυτοκίνητο, τις κυλιόμενες, ακόμα και το... τηλεκοντρόλ, όλα μας οδηγούν στην ακινησία». Δεν είναι φυσικά μόνο η έλλειψη άσκησης. «Πριν από 50 χρόνια, κρέας τρώγαμε μία φορά τον μήνα. Το καθημερινό διαιτολόγιο περιελάμβανε λαχανικά και όσπρια. Σήμερα υπάρχει πρόσβαση σε ιδιαίτερα θερμιδογόνα τρόφιμα. Τούρτες, πάστες, σοκολάτα, τυριά, αλλαντικά, όλα αυτά έχουν πολλές θερμίδες και τα καταναλώνουμε πολύ συχνότερα». Είναι χαρακτηριστικό ότι 100 γρ. αγγούρι έχει 9 θερμίδες, ενώ 100 γρ. λάδι 900. Εκατό γρ. σοκολάτα έχει 550 θερμίδες, ενώ 100 γρ. φρούτο 30-50. Τρίτον και μάλλον σημαντικότερο: το άγχος. «Παλιά ο άνθρωπος κακοπερνούσε μεν, αλλά δεν είχε ιδιαίτερο στρες. Σήμερα το ενδογενές καθημερινό στρες έχει αυξηθεί στο έπακρο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ανάγκη ικανοποίησης, ευχαρίστησης. Ενας πολύ εύκολος τρόπος είναι η λήψη διεγερτικής γεύσης. Το πιο εύκολο πράγμα γυρνώντας κατάκοπος το βράδυ στο σπίτι είναι να φας κάτι να ευχαριστηθείς», αναφέρει ο κ. Καπάνταης.

Η παχυσαρκία έχει αναγνωριστεί ως νόσος από τον ΠΟΥ ήδη από το 1997, καθώς προκαλεί μία σειρά άλλες φθοροποιές καταστάσεις, όπως έμφραγμα, εγκεφαλικό, αλλά και καρκίνους. «Η παχυσαρκία μειώνει την ποιότητα και την ποσότητα της ζωής», λέει ο ίδιος. «Το παχύσαρκο άτομο θα πρέπει να καταφεύγει στο γιατρό αποζητώντας βοήθεια. Πρόκειται μάλιστα για απαιτητικούς ασθενείς, αφού ήδη έχουν ταλαιπωρηθεί από τους διάφορους επιτήδειους που τους εκμεταλλεύονται οικονομικά, με διάφορες μεθόδους και υποσχέσεις, που συχνά είναι επιβλαβείς ή επικίνδυνες για την υγεία τους, χωρίς να τους προσφέρουν την παραμικρή ουσιαστική βοήθεια».

 ΛΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ

kathimerini.gr