Ανεξήγητη υπογονιμότητα: πόσο ανεξήγητη είναι τελικά;

Άρθρο του γυναικολόγου, Νικόλαου Κ. Μπαθρέλλου, medlabnews.gr iatrikanea

Στις αρχές του αιώνα μας η υπογονιμότητα χαρακτηριζόταν πάντοτε ανεξήγητη. Παρόλες τις προόδους στη διάγνωση και θεραπεία ένα ποσοστό περίπου 20% της υπογονιμότητας θεωρείται ακόμα ανεξήγητη. Σε ειδικές μελέτες οι εξετάσεις ρουτίνας σε υπογόνιμα ζευγάρια (σπερμοδιάγραμμα, έλεγχος ωορρηξίας, σαλπιγγογραφία) εντόπισαν τουλάχιστον ένα παράγοντα υπογονιμότητας στα 2/3 των ζευγαριών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 6% των ζευγαριών που βρίσκονται σε λίστες αναμονής για εξωσωματική στη Μ. Βρετανία πέτυχαν αυτόματη σύλληψη μέσα στο χρόνο.

Τι σημαίνει ανεξήγητη υπογονιμότητα;

Ας υποθέσουμε ότι έχουν ελεγχθεί όλοι οι παράγοντες υπογονιμότητας και δεν έχει βρεθεί κάτι παθολογικό. Δηλαδή, το σπέρμα είναι φυσιολογικό, οι σάλπιγγες είναι διαβατές χωρίς συμφύσεις, η σαλπιγγοωοθηκική λειτουργική συσχέτιση είναι σωστή και το ζευγάρι έχει κανονική ερωτική ζωή. Γιατί δεν υπάρχει σύλληψη;

Είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να δοθούν απαντήσεις σε απλά ερωτήματα που αντανακλούν τη πολυπλοκότητα των μηχανισμών που ακολουθούνται κατά τη γονιμοποίηση όπως:

• Απελευθερώθηκε  το  ωάριο κατά την ωορρηξία;  Ήταν ώριμα και καλής ποιότητας;
• Το παρέλαβε η σάλπιγγα;
• Έφθασαν τα σπερματοζωάρια στη σάλπιγγα για να συναντήσουν το ωάριο;
• Έγινε φυσιολογική γονιμοποίηση του ωαρίου;
• Διαιρέθηκε σωστά το γονιμοποιημένο ωάριο;
• Προέκυψε έμβρυο καλής ποιότητας, χωρίς χρωμοσωμικές βλάβες;
• Είναι φιλόξενο το ενδομήτριο ώστε να υποδεχθεί και να φιλοξενήσει το έμβρυο;

Πως γίνεται η διερεύνηση του άνδρα

• Σπερμοδιάγραμμα όπου ελέγχονται τα χαρακτηριστικά του σπέρματος (κίνηση, αριθμός, μορφολογία). Στο σπερμοδιάγραμμα, το οποίο πρέπει να γίνεται από εργαστήρια που γνωρίζουν από σπέρμα, θα πρέπει να αξιολογείται το PH, η ύπαρξη άλλων κυττάρων (ερυθρά, λευκά κλπ) και συγκολλήσεις ή βλέννα. Ο έλεγχος κατακερματισμού του DNA δεν φαίνεται να προσφέρει κάτι ιδιαίτερο και μάλλον είναι περιττή εξέταση.
• Καρυότυπος όπου ελέγχεται ο αριθμός και η μορφή των χρωμοσωμάτων του άνδρα (απλή εξέταση αίματος).

Πως γίνεται η διερεύνηση της γυναίκας 

• Υστεροσαλπιγγογραφία όπου βλέπουμε τη κοιλότητα της μήτρας και τη διαβατότητα των σαλπίγγων.
• Ορμονικός έλεγχος που περιλαμβάνει έλεγχο ορμονών του κύκλου της γυναίκας. Γίνεται με απλή εξέταση αίματος τις πρώτες 4 ημέρες του κύκλου.
• Καρυότυπος όπως και στον άνδρα, προκειμένου να ελέγξουμε τα χρωμοσώματα της γυναίκας.
• Λεπτομερές ιστορικό για τυχόν λοιμώξεις στο παρελθόν, χειρουργικές επεμβάσεις στη κοιλιά κλπ.

Ποια η θεραπευτική προσέγγιση της ανεξήγητης υπογονιμότητας

1. Λαπαροσκόπηση. Αποτελεί μια επεμβατική μέθοδο όπου με κάμερα μπαίνουμε στη κοιλιά και ελέγχουμε-θεραπεύουμε οτιδήποτε μπορεί να υποψιαζόμαστε ότι εμποδίζει τη σύλληψη. Καλό θα ήταν να συνδυάζεται και με μία υστεροσκόπηση. Αν το ζευγάρι είναι νεαρό  και δεν έχει  τη πίεση  του χρόνου, συνήθως τους συμβουλεύουμε να έχουν ελεύθερες επαφές για ένα 6μηνο μετά τη λαπαροσκόπηση. Πάνω από το 50% των ζευγαριών θα επιτύχουν κύηση στο χρονικό αυτό διάστημα.
2. Σπερματέγχυση. Στη περίπτωση αυτή γίνεται μικρή  διέγερση των ωοθηκών με χάπια ή ενέσεις και η γυναίκα παρακολουθείται υπερηχογραφικά. Όταν τα ωοθυλάκια φθάσουν στο κατάλληλο μέγεθος προκαλείται ωορρηξία και ο σύζυγος δίνει δείγμα σπέρματος. Αυτό επεξεργάζεται και εγχέεται στη μήτρα με ειδικό καθετήρα. Η διαδικασία αυτή μπορεί να επαναληφθεί 2-3 φορές.
3. Εξωσωματική γονιμοποίηση. Αποτελεί το τελευταίο όπλο στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Εδώ έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε την ανάπτυξη αλλά και την ποιότητα των δημιουργούμενων εμβρύων.

Το βέβαιο μετά από όλα αυτά είναι ότι τελικά μία υπογονιμότητα την οποία αρχικά χαρακτηρίζουμε ως «ανεξήγητη» τελικά να μην είναι τόσο ανεξήγητη.

Νικόλαος Κ. Μπαθρέλλος  MD.

Γυναικολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

Εξωσωματική γονιμοποίηση, ενδοσκοπική χειρουργική