Έρχονται πόλεμοι για το νερό. Η ξηρασία και η λειψυδρία θα είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτό της ενέργειας

επιμέλεια medlabnews.gr

Ως γνωστόν, το νερό αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της ζωής. Χωρίς νερό δεν υπάρχει ζωή στον πλανήτη. Αυτή η κοινή διαπίστωση διατρέχει όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, από την αρχαιότητα (ύδωρ αρχή πάντων) μέχρι σήμερα.

Αυτή η διαπίστωση οδηγεί αναπόφευκτα σε μια ακόμη: όποιος ελέγχει το νερό, ελέγχει τη ζωή, ελέγχει τα πάντα.

Στιγμές Μεσαίωνα βιώνει τους τελευταίους μήνες η Ευρώπη, καθώς η παρατεταμένη περίοδος ξηρασίας ακόμη και σε χώρες... υπεράνω υποψίας, δηλαδή γνωστές για τις ψυχρές θερμοκρασίες τους, έχει βαθύνει τον προβληματισμό μεταξύ των ειδικών για τα αίτια και τη διάρκεια της νέας κλιματικής κρίσης που θυμίζει έντονα προηγούμενες ιστορικές φάσεις οι οποίες μετέβαλαν άρδην στο πέρασμά τους σταθερές και σύνορα. Κι αν η πανδημία του κοροναϊού ανακάλεσε στην ιστορική μνήμη τη «Μαύρη Πανώλη», που έπληξε την ευρωπαϊκή ήπειρο κατά τον Μεσαίωνα, οι ενδείξεις των τελευταίων ημερών στα θερμόμετρα φέρνουν πιο κοντά το ενδεχόμενο της επανάληψης της «μεσαιωνικής θερμής περιόδου», που έλιωσε τους πάγους και μαζί τις μέχρι τότε μορφές οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης, καθώς επέβαλε νέους όρους στην παραγωγική διαδικασία.

Οι χαμηλές αποδόσεις των καλλιεργειών, οι επιπτώσεις στην παραγωγή ενέργειας, αλλά και η εκτίμηση για τη διάρκεια του κλιματολογικού φαινομένου το οποίο δεν φαίνεται να υποχωρεί μέχρι τον προσεχή Νοέμβριο. Με αυτά τα δεδομένα, οι προβλέψεις της Ε.Ε. για τη φετινή συγκομιδή είναι μάλλον απαισιόδοξες, αφού προδιαγράφεται μείωση κατά 16% στην παραγωγή καλαμποκιού και σιτηρών, 15% στην παραγωγή σόγιας και 12% στην παραγωγή ηλίανθου, όταν η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ανατρέψει πλήρως τον ευρωπαϊκό προγραμματισμό ως προς τη διάθεση των παραπάνω αγροτικών προϊόντων περιορίζοντας δραματικά τις διαθέσιμες ποσότητες.

Η παραγωγή ενέργειας

Τα χειρότερα από την ξηρασία, ωστόσο, δεν τελειώνουν εδώ, καθώς τα ταχέως βυθιζόμενα επίπεδα ποταμών σε όλη την Ευρώπη επηρεάζουν και τον πολύπαθο ενεργειακό τομέα εν όψει του δύσκολου φετινού χειμώνα, έχοντας κιόλας μειώσει την παραγόμενη υδροηλεκτρική ενέργεια σε ποσοστό 20%. Το πραγματικό αποτύπωμα της ξηρασίας στην ηλεκτροπαραγωγή γίνεται ακόμη πιο αισθητό σε χώρες με υψηλά ποσοστά πυρηνικής ενέργειας, με ενδεικτική περίπτωση αυτή της Γαλλίας, όπου η ψύξη των πυρηνικών σταθμών εξασφαλιζόταν εν πολλοίς από τα νερά των ποταμών.

Οι εικόνες που παραπέμπουν σε έρημο, ωστόσο, εξαιτίας της έλλειψης βροχόπτωσης (σε ποσοστό 84% τον περασμένο Ιούλιο) από τη μέχρι πρότινος εύφορη κοιλάδα του ποταμού Λίγηρα δεν αποκλείεται να θέσουν εκτός λειτουργίας τους τέσσερις πυρηνικούς σταθμούς στην περιοχή εκτοξεύοντας τις τιμές του ηλεκτρικού στη χώρα. Ήδη η Electricite de France (EDF) προειδοποίησε τις προηγούμενες ημέρες ότι στην κοιλάδα του Ροδανού, στις Αλπεις και την Κυανή Ακτή, περιοχές που παράγουν περισσότερο από το 70% της υδροηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, η παραγωγή έχει μειωθεί κατά 60% από τον Ιανουάριο στενεύοντας τα όποια περιθώρια ελιγμών για το Ελιζέ στο ενεργειακό πεδίο, εν όψει και των νέων ανατιμήσεων στις τιμές του φυσικού αερίου.

Ορατές είναι οι επιπτώσεις της ξηρασίας και στην παραγωγή ενέργειας μέσω της καύσης άνθρακα, αφού το ιστορικό χαμηλό στη στάθμη του ποταμού Ρήνου στη Γερμανία έχει πολλαπλασιάσει τον χρόνο της παραποτάμιας μεταφοράς περιορίζοντας τον όγκο των εμπορευμάτων, με ό,τι αυτό σημαίνει για τους ρυθμούς παραγωγής της γερμανικής βιομηχανίας.

Από το δίχτυ της ξηρασίας, άλλωστε, δεν ξέφυγαν ούτε οι Σκανδιναβικές χώρες, καθώς πρωτοφανής χαρακτηρίζεται για τα ενεργειακά ειωθότα η κατάσταση στη Νορβηγία, η οποία βασίζει την εθνική παραγωγή ενέργειας στα αποθέματα των υδροηλεκτρικών μονάδων σε ποσοστό 90%, με τις τιμές στα τρόφιμα να έχουν ήδη αυξηθεί κατά 10% στα ράφια και ενώ οι Αρχές της χώρας διερευνούν ήδη το ενδεχόμενο επισιτιστικής ασφάλειας εν όψει του χειμώνα. Την ίδια ώρα, η κατακόρυφη πτώση της στάθμης στους εμβληματικούς ποταμούς της Ευρώπης, όπως ο Ρήνος, ο Δούναβης και ο Τάμεσης, φράζουν τις αρτηρίες του εμπορίου εντός της Ε.Ε., οδηγώντας τις ευρωπαϊκές ηγεσίες τη μία μετά την άλλη στη λήψη έκτακτων μέτρων, καθώς άλλη μία ψηφίδα έρχεται να προστεθεί στο ψηφιδωτό των φετινών πολλαπλών κρίσεων που αποσταθεροποιούν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.

Καθώς τα δέντρα στη Μεγάλη Βρετανία έχουν πια μια καστανή απόχρωση, γνωστή ως «ψευδές φθινόπωρο» λόγω της ξηρασίας, η Thames Water επέβαλε απαγορευτικό στη χρήση λάστιχου για το πλύσιμο των αυτοκινήτων, όπως και στη χρήση νερού για να γεμίσουν πισίνες ή άλλες εγκαταστάσεις, αφού το Λονδίνο βίωσε φέτος «τον πιο ξηρό Ιούλιο από το 1885», με τον Τάμεση να καταγράφει ιστορικό χαμηλό, με προηγούμενο αυτό του 2005.

Οι επερχόμενοι πόλεμοι για το νερό

Ο συνδυασμός ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή και την εντατική άντληση των αποθεμάτων νερού διαμορφώνει συνθήκες μια παγκόσμιας «κρίσης του νερού» με μεγάλες οικονομικές, κοινωνικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις

Αρκεί να αναλογιστούμε ότι το 2019 785 εκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση σε καθαρό νερό. 144 εκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό. 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκή συστήματα αποχέτευσης. Γυναίκες και κορίτσια ξοδεύουν κάθε μέρα 200 εκατομμύρια ώρες κουβαλώντας νερό. 800 παιδιά ηλικίας κάτω των 5 πεθαίνουν κάθε μέρα από διάρροια που προκαλείται από μολυσμένο νερό, κακή αποχέτευση και κακές πρακτικές υγιεινής.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το νερό θα είναι το επίδικο μελλοντικών πολέμων. Ο συνδυασμός ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή, την υπερεκμετάλλευση υδάτινων πόρων και πολιτικές επιλογές όπως η κατασκευή φραγμάτων (στην προσπάθεια των χωρών να απεξαρτηθούν από ορυκτά καύσιμα) σε κρίσιμα σημεία επηρεάζουν χώρες και περιοχές και διαμορφώνουν το έδαφος για συγκρούσεις. Η Τουρκία για παράδειγμα έχει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για τη δημιουργία 22 φραγμάτων και εργοστασίων ηλεκτρικής ενέργειας στον Τίγρη και τον Ευφράτη. Μόνο που έτσι επηρεάζεται η ροή του νερού προς τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Τα κατάλαβαν καλά οι κάτοικοι της πόλης Μπάσρα στο Ιράκ όταν ξεκίνησε να γεμίζει η λεκάνη του φράγματος Ιλίσου στην Τουρκία με αποτέλεσμα να μειωθεί η ροη νερού προς το Ιράκ, με αποτέλεσμα στην Μπάσρα να επιδεινωθεί η ποιότητα του νερού και εκατοντάδες άνθρωποι να πάνε στο νοσοκομεία με εξανθήματα, κοιλιακό πόνο διάρροια.

Και ήδη εκτός από τις συγκρούσεις που αναφέραμε υπάρχουν και άλλες. Για παράδειγμα, μία από τις πλευρές της διαρκούς έντασης ανάμεσα σε Κίνα και Ινδία είναι και το ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων που καταλήγουν στα μεγάλα ποτάμια που είναι τόσο σημαντικά για την Ινδία. Αντίστοιχα, χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια ώστε η διαχείριση της οικολογικής καταστροφής γύρω από τη λίμνη Αράλη να μην μετατραπούν σε διακρατική κρίση στην περιοχή.

Και σε όλες αυτές τις διάφορες εστίες έντασης γύρω από τη διαχείριση υδάτων, ας προστεθεί και η εκτίμηση ότι μέχρι το 2030 περίπου 700 εκατομμύρια άνθρωποι θα βρεθούν σε κίνδυνο να εκτοπιστούν εξαιτίας της λειψυδρίας.