Νίκος Σκαρμέας. Mε μικρά βήματα προχωρούμε σε μια εποχή, που το Αλτσχάιμερ θα είναι μια θεραπεύσιμη ασθένεια

 medlabnews.gr iatrikanea

Στην αρχή δεν θυμόταν που έβαλε τα κλειδιά του και άλλα αντικείμενα. Στη συνέχεια τα πράγματα έγιναν πιο σοβαρά. Ξεχνούσε επαγγελματικά ραντεβού, μπέρδευε τις ημερομηνίες και δεν ήταν σίγουρος για τις λέξεις που χρησιμοποιούσε. Την ημέρα που δεν μπορούσε να προσανατολιστεί και να πάει σπίτι του σήμανε συναγερμός. Η διάγνωση του γιατρού δεν άφησε κανένα περιθώριο για αισιοδοξία. Αλτσχάιμερ.

Υπολογίζεται πως περισσότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι στις μέρες μας σε ολόκληρο τον κόσμο πάσχουν από ανοιακές ασθένειες με την πιο συνηθισμένη από αυτές να είναι το Αλτσχάιμερ. Ο αριθμός θα αυξηθεί δραματικά στο μέλλον λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Όμως, πολύ μεγαλύτερος αριθμός υποφέρουν, καθώς το βάρος της ασθένειας το σηκώνουν οι οικογένειες και οι φροντιστές των ανοιακών ασθενών.

Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας ευαισθητοποίησης για το Αλτσχάιμερ. Στη συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο ο Νίκος Σκαρμέας, καθηγητής Νευρολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών μίλησε για το τι προκαλεί τη νόσο και σε ποιο βαθμό μπορούμε, αν όχι να αποτρέψουμε τουλάχιστον να καθυστερήσουμε την εκδήλωσή της. Ελπίδες για την αντιμετώπιση της ασθένειας γεννά, πάντως, η πρόσφατη έγκριση νέων φαρμάκων από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων. Αν και οι αβεβαιότητες που υπάρχουν είναι πολλές εντούτοις, μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι με μικρά βήματα προχωρούμε σε μια εποχή, που το Αλτσχάιμερ θα είναι μια θεραπεύσιμη ασθένεια.

-Η άνοια δεν είναι ακριβώς το ίδιο με το Αλτσχάιμερ έτσι; Ποιες είναι οι διαφορές τους;

-Άνοια θα πει το στερητικό «α» και τη λέξη νους. Χάνω το νου. Άρα η άνοια είναι μια νοητική δυσλειτουργία, δηλαδή ο νους μας δεν λειτουργεί σωστά. Αν κάποιος παρουσιάζει άνοια, το επόμενο ερώτημα που τίθεται είναι για ποιο λόγο γίνεται αυτό. Από τις ασθένειες που προκαλούν άνοια η συχνότερη είναι το Αλτσχάιμερ. Άρα το Αλτσχάιμερ είναι μια συγκεκριμένη ασθένεια που προκαλεί άνοια. Στον εγκέφαλο συσσωρεύεται μια ουσία που λέγεται αμυλλοειδές με αποτέλεσμα να δυσλειτουργεί ο εγκέφαλος.

-Ξέρουμε τι ακριβώς προκαλεί το Αλτσχάιμερ;

-Ξέρουμε ότι σε ένα ποσοστό 60% με 70% είναι γενετικοί οι παράγοντες και το υπόλοιποι είναι μη γενετικοί παράγοντες. Η βιολογική διαδικασία είναι αυτό που έχω ανέφερα και στην αρχή ότι ο εγκέφαλος υπερπαράγει το αμυλλοειδές και δεν μπορεί να το αποχετεύσει με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται και λίγο λίγο με τα χρόνια να γεμίζει. Έτσι δημιουργείται ένα τοξικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο εγκέφαλος δεν μπορεί να λειτουργήσει.

-Έχουμε κατανοήσει γιατί ο εγκέφαλος φτάνει στο σημείο να παράγει τόσο μεγάλη ποσότητα αμυλλοειδούς;

-Επί της ουσίας ισχύει ότι σε ένα ποσοστό 60% με 70% είναι γενετικοί οι παράγοντες και το υπόλοιποι είναι μη γενετικοί παράγοντες. Ίσως να έχει να κάνει με τον τρόπο ζωής μας. Όμως δεν είναι ξεκάθαρο γιατί γίνεται αυτό. Σε κάποιο βαθμό είναι κληρονομικό και σε κάποιο βαθμό όχι

-Άρα αν κάποιος έχει τα σχετικά γονίδια είναι αναπόφευκτο να νοσήσει με Αλτσχάιμερ;

-Το ζήτημα είναι περίπλοκο. Είναι πολλά τα γονίδια που σχετίζονται με την εκδήλωση της ασθένειας και το καθένα από αυτά παίζει ένα μικρό ρόλο, έχει μια μικρή επίδραση. Όσο πιο πολλά από αυτά τα γονίδια κληρονομεί κάποιος, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να εκδηλώσει την ασθένεια. Από εκεί και πέρα όμως ξέρουμε πως δεν είναι απόλυτα ντετερμινιστική έκφραση αυτών των γονιδίων, οπότε αυξάνεται μεν η προδιάθεση αλλά πότε και αν θα εκδηλωθεί η νόσος επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες. Τα γονίδια δεν είναι πλήρως καθοριστικά, με εξαίρεση μια σπάνια κληρονομική μορφή της νόσου. Από τους 100 ανθρώπους που έχουν αναπτύξει Αλτσαχάιμερ οι 99 έχουν την σποραδική μορφή, που παίζουν ρόλο τα πολλά γονίδια με την μικρή επίδραση. Η απόλυτα κληρονομική μορφή είναι μόνο στο 1%, όπου εκεί παίζουν ρόλο τρία πολύ συγκεκριμένα γονίδια. Αν κάποιος τα διαθέτει θα εκδηλώσει τη νόσο, ενδεχομένως και σε νεαρή ηλικία.

-Ποιοι είναι οι μη γενετικοί παράγοντες που σχετίζονται με την εκδήλωση του Αλτσχάιμερ;

-Γενικά ότι φαίνεται να προστατεύει την καρδιά έχει και προστατευτικό ρόλο και για τον εγκέφαλο. Η ρύθμιση του διαβήτη και της χοληστερόλης και των λιπιδίων, ο έλεγχος της υπέρτασης και της παχυσαρκίας, το κάπνισμα, η πιο υγιεινή διατροφή, η άσκηση, η πνευματική και κοινωνική δραστηριότητα, η αποφυγή κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων είναι κάποιοι παράγοντες. Επίσης, έχουμε δεδομένα ότι η ρύπανση του περιβάλλοντος και τα μικροσωματίδια ίσως να παίζουν κάποιο ρόλο, όπως και η απώλεια της ακοής. Επιπλέον, υπάρχουν παράγοντες που ίσως να δίνουν μεγαλύτερες εφεδρείες, δηλαδή η ποιότητα και ποσότητα εκπαίδευσης και τα πνευματικά και πιο απαιτητικά επαγγέλματα. Όλα αυτά και αρκετά άλλα συμβάλλουν στο να αυξάνεται ή και να μειώνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης της νόσου.

-Επομένως, τι μπορεί να κάνει κάποιος να κάνει αν όχι για να αποτρέψει τουλάχιστον για να καθυστερήσει την εκδήλωση της ασθένειας;

-Λαμβάνοντας υπόψη τους παράγοντες που σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ πρέπει να ελέγχει τους αγγειακούς παράγοντες κινδύνου τη χοληστερίνη, την πίεση, το ζάχαρο, το βάρος του, να αποφεύγει το κάπνισμα και να έχει σωματικές αλλά και πνευματικές δραστηριότητες. Να προσέχει τη διατροφή του και να ζει σε ένα υγιεινό περιβάλλον. Γενικά ότι μας βοηθά να έχουμε μια πιο υγιεινή ζωή, φαίνεται από πολλές μελέτες να έχει μια θετική επίδραση και να τροποποιεί σε κάποιο βαθμό την πιθανότητα να αναπτύξει ή να μην αναπτύξει κάποιος τη νόσο. Η οποιαδήποτε καθυστέρηση να εκδηλωθεί η ασθένεια είναι σημαντική. Κάποιος για παράδειγμα μπορεί να έχει την γενετική προδιάθεση να αναπτύξει την ασθένεια στην ηλικία των 75 χρονών. Λαμβάνοντας υπόψη τους παράγοντες που έχουμε αναφέρει καθυστερεί την ασθένεια μέχρι τα 80 του. Αυτό είναι κέρδος. Πολλές φορές όταν αναπτύσσεται η νόσος οι ασθενείς λένε κάναμε ό,τι έπρεπε και ασθενήσαμε στα 70 μας ή και στα 75 μας. Ωστόσο, μπορεί να είχαν μια μεγαλύτερη γενετική προδιάθεση και αν δεν έκαναν αυτά που έπρεπε να είχαν νοσήσει νωρίτερα, στην ηλικία των 60 ή των 65 ετών.

-Κάποιοι ειδικοί κατατάσσουν το Αλτσχάιμερ στα αυτοάνοσα νοσήματα. Ποια είναι η δική σας άποψη;

-Δεν υπάρχουν πολλά και πειστικά στοιχεία ότι το Αλτσχάιμερ είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα. Θεωρείται ότι ανήκει στην κατηγορία των εκφυλιστικών παθήσεων και όχι των αυτοάνοσων.

-Θα συμβουλεύατε κάποιον που έχει στην οικογένειά του περιστατικά άνοιας και Αλτσχάιμερ να κάνει κάποιο τεστ και να γνωρίζει αν θα νοσήσει κάποια στιγμή στο μέλλον; Η αυτό μπορεί να αποδειχθεί φορτίο δυσβάστακτο μιας και η ασθένεια προς το παρόν δεν έχει θεραπεία;

-Κατ’ αρχή δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν κάποιος θα ασθενήσει. Την ίδια στιγμή, όμως γνωρίζουμε πως οι βλάβες με το αμυλλοειδές στον εγκέφαλο ξεκινούν 15 με 20 χρόνια πριν την εκδήλωση της ασθένειας και ότι κτίζεται λίγο λίγο χρόνο με το χρόνο. Μπορούμε να μετρήσουμε την ποσότητα του αμυλλοειδούς είτε με απεικονιστικές μεθόδους είτε πιο συχνά με οσφυονωτιαία παρακέντηση. Η τάση που υπάρχει πλέον τώρα είναι η ανάπτυξη φαρμάκων που θα μπορούν να καταπολεμήσουν το αμυλλοειδές. Επομένως, άνθρωποι που έχουν εύλογους λόγους να ανησυχούν ίσως στο μέλλον να έχουν λόγους για να κάνουν αυτά τα τεστ.

-Έρχεστε σε επαφή με πολλούς ανοιακούς ασθενείς. Έχετε κάποια ιδέα τι συμβαίνει στο μυαλό αυτών των ανθρώπων; Οι αναμνήσεις τους έχουν σβηστεί ολοκληρωτικά όπως όταν κάνουμε format τον ηλεκτρονικό μας υπολογιστή ή υπάρχουν κάπου και απλά δεν είναι προσβάσιμες;

Είναι μια πορεία πολλών ετών. Στην αρχή είναι μικρό το πρόβλημα και οι μνήμες και ειδικά οι πιο πρόσφατες εξασθενίζουν, ενώ όσο περνά ο καιρός σβήνουν και οι παλαιότερες. Κάποιοι ασθενείς έχουν εναισθησία και επίγνωση κάποιοι λιγότερο. Δεν είναι ένα στιγμιαίο φαινόμενο αλλά μια πορεία οκτώ, δέκα ετών και είναι διαφορετικό για κάθε ασθενή. Οι μνήμες, επομένως, εξαρτώνται πολύ από το στάδιο της νόσου.

-Οι ασθενείς έχουν επίγνωσή της κατάστασής τους; Όχι ότι δεν θυμούνται αλλά αντιλαμβάνονται ποια θα είναι η πορεία;

-Στο αρχικό στάδιο έχουν επίγνωση πως η μνήμη εξασθενεί, όταν δηλαδή βρίσκονται στο στάδιο της ήπιας νοητικής διαταραχής. Όμως όταν εισέλθουν στο στάδιο της άνοιας τα δύο τρίτα των ασθενών δεν έχουν ευαισθησία, δεν έχουν ούτε επίγνωση. Για αυτό και πολλές φορές δεν θέλουν να αναζητήσουν και ιατρική βοήθεια. Για αυτό είναι οι φροντιστές και οι κοντινοί τους άνθρωποι, οι οποίοι αναλαμβάνουν και κάποτε και με δυσκολία να τους πείσουν να πάνε στις ιατρικές υπηρεσίες. Και ότι δεν έχουν επίγνωση, ξέρετε, αποτελεί και ευχή και κατάρα. Και ξέρουμε ότι αυτό γίνεται επειδή οι βλάβες που συμβαίνουν σε αυτή τη νόσο επηρεάζουν και κέντρα του εγκεφάλου, που κάνουν την επισκόπηση, τον συντονισμό και την επιτήρηση του εγκεφάλου.

-Η άνοια και το Αλτσχάιμερ είναι ασθένειες που διαλύουν τόσο τους ασθενείς όσο και τους φροντιστές τους. Ποιες συμβουλές μπορείτε να τους δώσετε;

-Είναι μια δύσκολη ασθένεια με μεγάλο κόστος για τους ασθενείς και τους φροντιστές. Αυτό που μπορώ να πω είναι για τους φροντιστές να προσπαθούν να ενημερώνονται όσο το δυνατόν περισσότερο και να ζητούν βοήθεια γιατί διαρκεί πολλά χρόνια. Οι ανοιακές ασθένειες δεν είναι σπριντ αλλά μαραθώνιος και για αυτό οι φροντιστές δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους. Πρέπει να σκέφτονται μακροπρόθεσμα και να κρατούν εφεδρείες για να φροντίζουν τόσο τους ασθενείς όσο και τον εαυτό τους.

Ελπίδες από τα νέα φάρμακα

-Τους τελευταίους μήνες κάποια σκευάσματα όπως το Leqembi και το Donanemab πήραν έγκριση από τις αμερικανικές αρχές. Είναι πιθανόν σύντομα να τα δούμε να κυκλοφορούν και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τι καινούριο φέρουν αυτά τα φάρμακα για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ;

-Αυτά τα φάρμακα είναι πραγματικά επαναστατικά υπό την έννοια ότι αυτό που κάνουν είναι ότι αφαιρούν το αμυλλοειδές από τον εγκέφαλο. Είναι μονοκλωνικά αντισώματα και έχουν πιο αιτιολογική προσέγγιση στη νόσο, ενώ τα σκευάσματα που έχουμε τώρα είναι σαν να μπαλώνουν κάποια νευροχημικά συστήματα του εγκεφάλου, που επηρεάζονται από το αμυλλοειδές και άρα δεν χτυπάνε το κακό στη ρίζα του. Αυτό όμως φαίνεται πως το κάνουν τα νέα τα φάρμακα. Είναι τα πρώτα σκευάσματα για το Αλτσχάιμερ που έχουμε μετά από 20 χρόνια. Είναι πολύ ελπιδοφόρο το ότι έχουμε κάτι καινούριο και ότι στοχεύουν στο ίδιο το αμυλλοειδές. Αυτό που βλέπουμε είναι πως επιβραδύνουν την ανάπτυξη της νόσου κατά περίπου 30%. Δηλαδή στα τρία χρόνια νόσησης ο ασθενής κερδίζει ένα. Και μπορεί αυτό να μην ακούγεται τόσο εντυπωσιακό, όμως είναι σημαντικό και γεννά αισιοδοξία για το μέλλον.

-Αυτά τα φάρμακα όμως είναι πολύ ακριβά. Πως μπορεί να διασφαλιστεί πως θα τα έχουν όλοι όσοι τα χρειάζονται;

-Αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Οι τιμές που πήραν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ υψηλές. Σε μια πρόσφατη δημοσίευση έγινε ένας υπολογισμός ότι αν η Ευρώπη πάρει αυτά τα φάρμακα σε αυτές τις τιμές θα αντιστοιχεί στο μισό του συνολικού προϋπολογισμού για όλα τα φάρμακα για όλες τις παθήσεις. Οπόταν είναι αδύνατο για την Ευρώπη να έχει αυτά τα φάρμακα σε τέτοιες τιμές. Επειδή είναι τόσο μεγάλα τα νούμερα, θα έχουμε πρόβλημα ακόμη και αν οι τιμές μειωθούν είτε στο μισό ή στο ένα τέταρτο. Και ο λόγος είναι ότι υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι που θα μπορούσαν να λάβουν τα φάρμακα. Όμως, οι εξελίξεις τρέχουν και την ίδια στιγμή είναι αρκετά τα στοιχεία που δεν γνωρίζουμε, για παράδειγμα για πόσο χρονικό διάστημα πρέπει να λαμβάνονται αυτά τα φάρμακα.

-Από την άλλη όμως και το κόστος φροντίδας ενός ανοιακού ασθενή είναι τεράστιο. -Αυτό είναι κάτι που ισχύει. Και να πούμε πως ο υπολογισμός του κόστους για τα νέα φάρμακα για τα οποία έχουμε μιλήσει έγινε με μοντέλα που δεν λαμβάνουν παραμέτρους όπως της φροντίδας και της καλής ζωής ενός ανοιακού ασθενή.

Πιστεύετε πως θα καταφέρουμε μια μέρα να θεραπεύσουμε το Αλτσχάιμερ; Πόσο απέχει αυτή η μέρα;

Κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε θα έρθει αυτή η μέρα. Όμως είναι μια διαδικασία με πολλά, μικρά και διαδοχικά βήματα γιατί είναι μια σύνθετη νόσος που συνδέεται με το γήρας και επιπλέον είναι μια ετερογενής ασθένεια.

Πηγή philenews.com

Διαβάστε επίσης

• Τι είναι η νόσος Alzheimer; Τι πρέπει να κάνετε για να αποφύγετε την άνοια;
• 10 μυστικά για την πρόληψη της άνοιας. Τι είναι η άνοια και ποιές οι συνηθέστερες μορφές της.
• Ξεχνάτε, χάνετε τις λέξεις, χάνετε πράγματα; Μήπως πρέπει να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό για Alzheimer;
• Η νόσος του Πάρκινσον τι είναι; Ποια τα συμπτώματα και πώς γίνεται η διάγνωση; Μάθετε να φροντίζετε τον εαυτό σας και πώς να κινήστε χωρίς να πέφτετε.
• Έχετε τρέμουλο στα χέρια, αργείτε να δέσετε τα κορδόνια σας, προβλήματα στην ισορροπία και την ομιλία; Μπορεί να έχετε νόσο του Πάρκινσον