Ελένη Ανδρεοπούλου. Eξελέγη ως παγκοσμίου εμβέλειας Ελληνίδα επιστήμων στον χώρο της Ογκολογίας και της Έρευνας για τον μαστό

 επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea

Η Δρ Ελένη Ανδρεοπούλου, είναι τακτική καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Cornell στη Νέα Υόρκη, διακεκριμένη ογκολόγος, ειδικευμένη στον καρκίνο του μαστού και διευθύντρια Κλινικής Ερευνας για τον Καρκίνο του Μαστού στο Weill Cornell Medicine/New York-Presbyterian Hospital, εξελέγη ως παγκοσμίου εμβέλειας Ελληνίδα επιστήμων της οποίας η προσφορά στον χώρο της Ογκολογίας και της Ερευνας για τον μαστό είναι ανεκτίμητη.

Η Δρ Ανδρεοπούλου είναι πολυβραβευμένη ερευνήτρια σε πολλές κλινικές δοκιμές νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων σε προχωρημένη φάση του καρκίνου του μαστού, υποστηρίζει σθεναρά την εφαρμογή της εξατομικευμένης θεραπείας με επιστημονικές ανακαλύψεις και στρατηγικές ταχείας ανάπτυξης φαρμάκων που συμβάλλουν σε αποτελεσματικές επιλογές θεραπείας των ασθενών και δραστηριοποιείται σε προγράμματα ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού που καλύπτουν τον έλεγχο και την πρόληψη με ιδιαίτερη έμφαση στην εξυπηρέτηση μειονοτήτων που δεν λαμβάνουν την απαραίτητη περίθαλψη στη μητροπολιτική περιοχή της Νέας Υόρκης και παγκοσμίως. Η ηγετική της θέση, η διεθνής αναγνώριση, το φιλανθρωπικό της έργο και η δέσμευσή της στην ακαδημαϊκή κλινική ιατρική που επιβεβαιώνονται μέσα από το επαγγελματικό και προσωπικό της ταξίδι, αποτελούν μαρτυρία για τη δύναμη που έχουν οι γυναίκες και την ικανότητά τους να διαπρέπουν στον επιστημονικό χώρο.

Η επιλογή της επιστήμης που έχει αφιερωθεί, συνέπεσε χρονικά με την απαρχή της ιατρικής ακριβείας και τις συναρπαστικές προοπτικές έρευνας, με τον γενετικό κώδικα να υπαγορεύει τη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Η εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών για την πρώιμη ανίχνευση, τη διάγνωση, την παρακολούθηση και τη θεραπεία (στοχευμένη μοριακή και ανοσοθεραπεία) του καρκίνου μαστού, καθώς και η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης, που αλλάζει την παραδοσιακή μορφή άσκησης της Ιατρικής αποτελούν τα πιο σημαντικά της ενδιαφέροντα στην εξατομικευμένη Ιατρική.

Πρωτοπόρος στην ιατρική έρευνα, η Δρ Ανδρεοπούλου έχει πλούσιο συγγραφικό επιστημονικό έργο, συμμετέχει σε διεθνή και εθνικά συνέδρια και είναι μέλος πολλαπλών επιστημονικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένων της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας, της Αμερικανικής Εταιρείας Ερευνας για τον Καρκίνο, της Αμερικανικής Εταιρείας Γυναικών Ιατρών και της Βασιλικής Ιατρικής Εταιρείας. Εχει συμμετάσχει ενεργά σε προγράμματα ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού, καλύπτοντας τον έλεγχο και την πρόληψη με έμφαση στις μειονεκτούσες ομάδες. Η Δρ Ανδρεοπούλου έχει βραβευτεί πολλές φορές για την προσφορά της στην προώθηση της έρευνας για τον καρκίνο του μαστού, ενώ η διεθνή της καριέρα, της δίνει τη δυνατότητα περίθαλψης ασθενών από όλο τον κόσμο, με στόχο την κοινή μάχη κατά της συχνότερης αιτίας καρκίνου στις γυναίκες. Με την πρόσφατη συμμετοχή της σε μια επαναστατική έρευνα για πρώιμη ανίχνευση πολλαπλών καρκίνων (Grail Multi-Cancer Early Detection MCED Test), και τον Μήνα Οκτώβριο που είναι αφιερωμένος στον καρκίνο του μαστού, είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί της για τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις για τη νόσο.

Δρ Ανδρεοπούλου μιλήστε μας για την ακαδημαϊκή σας θεώρηση της κλινικής πρακτικής σας.

Είναι ένας συνεχής ζωντανός διάλογος με τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις στο χώρο. Η κλινική μου δραστηριότητα είναι καθαρά εστιασμένη στις ασθενείς μου. Επιπλέον της πρότυπης φροντίδας είναι στόχος και υποχρέωση να θέτουμε ερωτήματα προς απάντηση στα εργαστήρια της βασικής έρευνας. Η διεπιστημονική κλινική συνεργασία και η εγγύτητα στις ερευνητικές δραστηριότητες είναι ακαδημαϊκό προνόμιο.

Η πρωταρχική μου ερευνητική προτεραιότητα στην παρούσα φάση, είναι η ανάπτυξη και εισαγωγή στην κλινική πράξη καινοτόμων τεχνολογιών, που επιτρέπουν την έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση του καρκίνου μαστού, τη διάγνωση της φαινοτυπικής και γενοτυπικής δυναμικά εξελισσόμενης βιολογικής ετερογένειας της νόσου, προκειμένου να εφαρμοστεί εξατομικευμένη θεραπεία, καθώς και μετά την διάγνωση η συστημική εντατική παρακολούθηση της υπολειμματικής αόρατης μικρο-μεταστατικής νόσου για έγκαιρη διάγνωση υποτροπής σε μοριακό επίπεδο. Η θετική προοπτική στο μέλλον θα είναι πιθανότατα η δυνατότητα για άμεση θεραπευτική παρέμβαση με στόχο την εξασφάλιση του ελέγχου επιθετικής χρόνιας νόσου. Η διαχρονική παρακολούθηση αυτής της ίδιας νόσου επιτρέπει άμεση εκτίμηση των δυναμικών αλλαγών των καρκινικών κυττάρων, ως αποτέλεσμα της υποκείμενης βιολογίας και εφαρμοζόμενης θεραπείας και εξασφαλίζει εξατομικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Στόχος αυτής της έρευνας είναι η βελτίωση της ενημερωμένης θεραπείας για τη βελτίωση της πρόγνωσης και αύξηση της ίασης. Το πρωταρχικό τεκμήριο εφαρμογής της ιατρικής ακρίβειας είναι η αναγνώριση του οιστρογονικά εξαρτημένου καρκίνου και η χρήση του φαρμάκου ταμοξιφένη για περίπου 3/4 του αιώνα. Πρόσφατα οι επιλογές έχουν διευρυνθεί, πέραν των αναστολέων της αρωματάσης, που μειώνουν τα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα σε επιπρόσθετα βιολογικά φάρμακα, που διακόπτουν κριτικές λειτουργίες των καρκινικών κυττάρων. Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι στατική νόσος.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού;

Η ηλικία, η φυλή, το φύλο, η γενετική προδιάθεση (οικογενειακό ιστορικό, μεταλλάξεις BRCA1, BRCA2), αναπαραγωγικοί παράμετροι (εγκυμοσύνη σε μεγάλη ηλικία, πρώιμη εμμηναρχή, καθυστερημένη εμμηνόπαυση), η πυκνότητα του μαστού, δημογραφικοί παράγοντες, η προηγούμενη ακτινοθεραπεία, η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης, ο τρόπος ζωής (το αλκοόλ, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η πλούσια δίαιτα σε λιπαρά και τα πλαστικά).

Εάν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, δεν σημαίνει ότι μια γυναίκα δεν είναι σε κίνδυνο, αφού το 60% των διαγνώσεων είναι σποραδικός καρκίνος.

Υπάρχουν τρόποι να βελτιώσεις τον κίνδυνο με το πιο σημαντικό το προληπτικό screening και βελτίωση του lifestyle με δίαιτα, άσκηση, περιορισμό του αλκοόλ, βελτίωση της υγιεινής του ύπνου και μείωση του άγχους.

Από ποια ηλικία πρέπει να εξετάζονται οι γυναίκες σήμερα για τον καρκίνο του μαστού και ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνουν;

Η Προληπτική Μαστογραφία είναι η μοναδική απεικονιστική εξέταση, που έχει αποδειχτεί ότι μειώνει τη θνητότητα από τον καρκίνο μαστού. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι μειώνει τη θνητότητα 25-30% σε γυναίκες ηλικίας >50 ετών και πιθανότατα έχει την ίδια επίπτωση σε γυναίκες ηλικίας 40-50 ετών.

Η AMA (American Cancer Society) συνιστά ετήσια προληπτική μαστογραφία σε γυναίκες ηλικίας 40-54 ετών και κατόπιν μετάβαση σε κάθε δύο χρόνια για γυναίκες ηλικίας >55 ετών (με τη δυνατότητα επίσης να συνεχίζουν ετήσιο έλεγχο). To υπερηχογράφημα είναι συμπληρωματικό στη μαστογραφία και ενδείκνυται για μαστούς με υψηλή πυκνότητα.

Συγκεκριμένα αναφέρεται:

* Το MRI ενδείκνυται σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου, όπως σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου, καθώς επίσης μεταλλάξεων του επιδιορθωτικού DNA (DNA Repair) συστήματος BRCA1/2.

Συμμετέχετε σε ένα πείραμα σε κλινική βάση για την ανίχνευση του καρκίνου γενικά που ως ιδέα αποτελεί επανάσταση στην επιστήμη για την πρόληψη της νόσου. Μιλήστε μας για αυτό.

Η ομάδα μας συμμετέχει σε μια προοπτική πολυκεντρική μελέτη ασφαλείας και επίδοσης της εφαρμογής της καινοτομικής έρευνας για πρώιμη ανίχνευση πολλαπλών καρκίνων (Grail Multi-Cancer Early Detection MCED Test)

Αυτή η δοκιμή ανίχνευσης είναι βασισμένη σε επόμενης γενιάς αλληλουχίας (NGS) δομικών στοιχείων καρκινικού DNA στο αίμα. Ειδικότερα, η εξέταση ανιχνεύει θραύσματα κυκλοφορούντος cell-free DNA (cfDNA) καρκίνου, που «πέφτουν» στο αίμα και χρησιμοποιεί ειδικές μεθόδους, όπως στοχευμένη μεθυλίωση καθώς και ταξινομική μηχανή μάθησης με δυνατότητα πρόβλεψης της πιθανής εστίας. Το θετικό αποτέλεσμα της εξέτασης πιθανόν να υποδεικνύει την παρουσία υποκειμένου καρκίνου, που όμως μπορεί σε αυτό το στάδιο να μην είναι ανιχνεύσιμος με άλλες εξετάσεις συμπεριλαμβανομένων και των απεικονιστικών. Ακολουθεί ενδελεχής έλεγχος διαγνωστικών εξετάσεων για τον πιθανό πρώιμο εντοπισμό της εστίας. Δυνητικά κάτι τέτοιο μπορεί να βελτιώσει την πρόγνωση με σκοπό την ίαση με την άμεση ριζική αντιμετώπιση σε αρχικά στάδια και με μικρό φορτίο νόσου.

Υπογραμμίζω, ότι οι δοκιμές αυτές παραμένουν ερευνητικές και τα τελικά αποτελέσματα αναμένουν να ανακοινωθούν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με την ευαισθησία της μεθόδου καθώς και των ψευδών θετικών/ αρνητικών σημάτων. Επιπλέον, η επίπτωση στην ψυχολογία/άγχος των ασθενών είναι ένας σημαντικός παράγοντας, που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Η εξέταση δεν είναι εγκεκριμένη από το FDA, ωστόσο όμως είναι εμπορικά διαθέσιμη στο κοινό (under CLIA waiver).

Η σημαντικότητα αυτής της μελέτης είναι η προοπτική για απόδειξη της ιδέας, ειδικά στις περιπτώσεις που υστερεί η προληπτική ανίχνευση και έγκειται στην πιθανότητα με μια απλή αιμοληψία της πρώιμης διάγνωσης σε πολύ αρχικό στάδιο θανατηφόρων επικίνδυνων καρκίνων. Ανάλογες μεθοδολογίες βρίσκονται σε τρέχουσες έρευνες.

Εχει δοθεί μεγάλη έμφαση στις κλινικές δοκιμές στον καρκίνο μαστού. Πού βρισκόμαστε σ’ αυτό τον τομέα;

Οι κλινικές δοκιμές στον καρκίνο μαστού έχουν συντελέσει δραματικά στη βελτίωση των θεραπειών πέραν της μη επιλεκτικής τοξικής χημειοθεραπείας. Παράλληλα με την αποκωδικοποίηση του γενετικού κώδικα και την αποσαφήνιση της βιολογίας της νόσου με την ακόλουθη κατηγοριοποίηση ετερογενών ομάδων, ένας σημαντικός αριθμός κυρίως βιολογικών στοχευμένων θεραπειών έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές συμβάλλοντας στη βελτίωση της πρόγνωσης σε όλα τα στάδια της νόσου και σε όλες τις βιολογίες του καρκίνου μαστού. Υπογραμμίζω, ότι δεν πρόκειται για μια νόσο, αλλά πολλές στο φάσμα με τους δύο πόλους: τον ορμονικά εξαρτημένο καρκίνο μαστού και τον τριπλά αρνητικό καρκίνο.

Η ανοσοθεραπεία για παράδειγμα, αποτελεί σημαντική πρόοδο ειδικά για τον επιθετικό καρκίνο. Ουσιαστικά αποκαθιστά τη φυσιολογική επισκόπηση του ανοσοποιητικού συστήματος για την αναγνώριση και εξουδετέρωση των καρκινικών κυττάρων. Προηγμένες τεχνολογίες σύνθεσης νέων φαρμάκων (Antibody – Drug Congugate) έχουν βρει εφαρμογή στον καρκίνο μαστού επιτρέποντας τη στοχευμένη μεταφορά χημειοθεραπευτικών στο καρκινικό φορτίο, αλλά επίσης με αποτελεσματικότητα στα παρεμφερή ετερογενή καρκινικά κύτταρα των όγκων.

Πολυπαραγοντική είναι η ανταπόκριση στη θεραπεία, όπως επίσης πολυπαραγοντική και περίπλοκη είναι η αντίσταση (έμφυτη και επίκτητη) των καρκινικών κυττάρων στις εφαρμοζόμενες θεραπείες.

Οι κλινικές δοκιμές της νέας εποχής εστιάζονται σε εφαρμογή επιλεκτικών στοχευμένων θεραπειών, όπως καθορίζεται από εξετάσεις που εκθέτουν μοριακά ευένδοτα στοιχεία των όγκων. Η δυναμική εξέλιξη της νόσου αναγνωρίζεται ως σημαντικός παράγοντας για την εισαγωγή πολλών νέων φαρμάκων και την επιλεκτική εφαρμογή τους κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής πορείας χρόνιας νόσου.

Πού βασίζεται η επιλογή θεραπειών;

Σημαντικός παράγοντας για τη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι οι προτεραιότητες και οι στόχοι της ίδιας της ασθενούς.

* Ο καρκίνος μαστού αποτελεί την κύρια αιτία καρκίνου στις γυναίκες, αφού 1 στις 8 γυναίκες έχει κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου κατά τη διάρκεια της ζωής. Η βελτίωση της δημόσιας ενημέρωσης καθώς και των προληπτικών απεικονιστικών προγραμμάτων, όπως η μαστογραφία, έχει συμβάλει σημαντικά στην πρώιμη ανίχνευση και διάγνωση. Η μετεγχειρητική χημειοθεραπεία και ορμονοθεραπεία στα αρχικά στάδια (Ι-ΙΙΙ) στοχεύει στην ίαση, αφού αποσκοπεί στην εξάλειψη της αόρατης μικρο-μεταστατικής νόσου. Η επιλογή των θεραπειών βασίζεται σε παράγοντες που σχετίζονται με τον ίδιο τον όγκο (στάδιο και βαθμός διαφοροποίησης), βιολογικά χαρακτηριστικά του όγκου (ορμονικοί υποδοχείς, Her2 status, γενετικά τεστ) και παράγοντες που σχετίζονται με την ασθενή (εμμηνόπαυση, ηλικία, γενικότερη υγεία). Νέες βιολογικές θεραπείες όπως η ανοσοθεραπεία έχουν βελτιώσει περαιτέρω την πρόγνωση επιθετικά βιολογικά καρκίνου μαστού, όπως του Her2 θετικού και του τριπλά αρνητικού. Η ακτινοθεραπεία αποσκοπεί στη μείωση τοπικών υποτροπών. Παρόλα αυτά, περίπου 20% των ασθενών με τοπική νόσο θα παρουσιάσουν υποτροπή με μεταστάσεις μέσα στα πρώτα 5 χρόνια. Μόνο ένα 5% των ασθενών είναι σε μεταστατικό στάδιο κατά τη διάρκεια της διάγνωσης. Ο μεταστατικός καρκίνος μαστού (στάδιο ΙV) θεραπεύεται ως χρόνια νόσος με στόχο ανακουφιστικό και επιμήκυνση της επιβίωσης καθόσον οι πιθανότητες ίασης είναι περιορισμένες και η πενταετής επιβίωση λιγότερο από 25%.

Η θνητότητα από τον καρκίνο μαστού έχει σημειώσει μείωση με την εξέλιξη των θεραπειών;

Η θεραπεία έχει εξελιχθεί σημαντικά. Ξεκινώντας στη δεκαετία του ’70 η εισαγωγή της συστηματικής κυτταροτοξικής χημειοθεραπείας βελτίωσε την επιβίωση ελεύθερης νόσου στα αρχικά στάδια. Κατά την πορεία, υποστηρικτικά φάρμακα αναπτύχθηκαν για την αντιμετώπιση της τοξικότητας. Σήμερα οι στοχευμένες θεραπείες αποδεικνύονται δραστικά περισσότερο αποτελεσματικές με ελεγχόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Το να διατηρήσουμε τη λειτουργικότητα στην καθημερινότητα καθώς και την εικόνα του σώματος (body image) κατά τη διάρκεια της θεραπείας, είναι πρωταρχικό μέλημά μας για τις ασθενείς. Για τις νέες ασθενείς που θεραπεύονται με σκοπό την ίαση, η αναπαραγωγική διατήρηση είναι σημαντικός παράγοντας και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Στο γενικότερο πλαίσιο αποκλιμάκωσης της θεραπείας η χειρουργική αντιμετώπιση είναι λιγότερο ακρωτηριαστική, με τη μερική μαστεκτομή (ογκεκτομή) να αποτελεί την πιο συχνή προσέγγιση. Με την εισαγωγή μεθόδων απεικόνισης με μεγάλη ευκρίνεια, η χειρουργική εξαίρεση βελτιώνει περαιτέρω το κοσμητικό αποτέλεσμα.

Η πρόσβαση σε μεγάλη έκταση ιατρικής πληροφορίας στο διαδίκτυο είναι αποπροσανατολιστική. Τι πρέπει να κάνουν οι ασθενείς;

Η πρόσβαση σε μεγάλη έκταση πληροφορίας στο διαδίκτυο είναι μεν κατά κάποιο τρόπο ενημερωτική και διαφωτιστική, όμως πολλές φορές δημιουργεί σύγχυση και αποπροσανατολισμό χωρίς να αποσαφηνίζει τις λεπτομέρειες της νόσου, που είναι ιδιαίτερες και ξεχωριστές για την κάθε ασθενή.

Η διαφορετικότητα των ασθενών καθώς και η διαφορετικότητα του καρκίνου για την κάθε ασθενή προϋποθέτει την αντιμετώπιση της νόσου από εξειδικευμένη διεπιστημονική ομάδα για τον προσδιορισμό της εξατομικευμένης αντιμετώπισης για την καλύτερη δυνατή έκβαση κάθε διαγνωσμένης με καρκίνο μαστού γυναίκας.

Επιπλέον πολλές ανεξέλεγκτες αναφορές στο διαδίκτυο συμβάλλουν στο άγχος και την αντιδραστική κατάθλιψη των ασθενών.

Με λίγα λόγια τι προτείνετε στις γυναίκες, ώστε να κάνουν μια σωστή πρόληψη για τον καρκίνο του μαστού;

Δίαιτα ισορροπημένη – άσκηση- περιορισμός αλκοόλ – υγιεινή ύπνου – διαλογισμό και Ολιστική Ιατρική (Integrative medicine). Επίσης, πολύ σημαντικά είναι τα προγράμματα ενημέρωσης και ισχυρής υποστήριξης από τις ομάδες παράκλητων για τους ασθενείς (patient advocate) με σημαντική συνεισφορά για τη φροντίδα των ασθενών.

Η νόσος έχει αποστιγματιστεί στον προηγμένο κόσμο και αυτό αποτελεί μεγάλο βήμα στη συλλογική προσπάθεια με τη συμμετοχή των ασθενών στην έρευνα προς εξεύρεση ίασης για τον καρκίνο μαστού.

Με στοιχεία από τον Εθνικό Κήρυκα