Η Αγία Φιλοθέη, Η Αθηναία νεομάρτυρας με το ανεκτίμητο έργο που τιμά η Εκκλησία στις 19 Φεβρουαρίου

medlabnews.gr 

Η Αγία η Φιλοθέη, η Αθηναία νεομάρτυρας, τη μνήμη της οποίας γιορτάζουμε στις 19 Φεβρουαρίου

Το εορτολόγιο

Σήμερα, 19 Φεβρουαρίου, ημέρα μνήνης της Αγίας Φιλοθέης, στο εορτολόγιο περιλαμβάνονται και γιορτάζουν τα εξής ονόματα: Φιλόθεος, Φιλοθέη, Φιλοθέα, Φιλοθεούλα.

Η Αγία η Φιλοθέη, η Αθηναία νεομάρτυρας ήταν μόλις 14 χρονών όταν οι γονείς της την ανάγκασαν σε γάμο.

Και όποιος δε γνωρίζει ίσως βιαστεί να πει ότι εκείνα τα χρόνια οι κοπέλες ήταν βάρος για το σπίτι και οι γονείς συχνά ήθελαν να απαπαλλαγούν από αυτό, να ελαφρυνθούν από την έγνοια τους κι όπως λέει και η λαϊκή ρήση: «η μικρή – μικρή παντρέψου ή μικρή καλογερέψου».

Δεν είναι καθόλου έτσι όμως. Η Αγία Φιλοθέη ήταν κόρη πλούσιας, αθηναϊκής οικογένειας και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούσε για τους γονείς της βάρος οικονομικό ή άλλο. Ωστόσο την πάντρεψαν και εκείνη διέψευσε τη λαϊκή ρήση γιατί και μικρή – μικρή παντρεύτηκε και μικρή καλογέρεψε.

Οι κίνδυνοι στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα

Στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα των Αρχών του 16ου αιώνα οπότε και γεννήθηκε (1522), ο κίνδυνος που διέτρεχαν τα κορίτσια, ακόμη και αυτά των πλουσίων οικογενειών, όπως η οικογένεια της κατά κόσμον Παρασκευής Μπενιζέλου, ήταν να βρεθούν στο χαρέμι κάποιου τούρκου αξιωματούχου.

Ετσι λοιπόν, οι γονείς της κρίνουν ότι ο γάμος της, στα 14 χρόνια της, και παρά τις έντονες αντιρρήσεις της, θα ήταν σωτήρια κίνηση για την μετέπειτα πορεία και ζωή της. Και την παντρεύουν με ένα κατά πολύ μεγαλύτερό της, τον Ανδρέα Χειλά, γόνο αριστοκρατικής αθηναϊκής οικογένειας.

Η Παρασκευή όμως – η Ρηγούλα ή Ρεβούλα όπως την αποκαλούσαν χαϊδευτικά – μόλις τρία χρόνια μετά, στα 17 της χρόνια, μένει χήρα. Ο άντρας της πεθαίνει. Τώρα πια είναι μια από τις πλέον περιζήτητες νύφες των Αθηνών. Είναι νέα, όμορφη, με καλή ανατροφή και μόρφωση και με πολύ μεγάλη περιουσία καθώς σε αυτήν των γονιών της προστίθεται και η περιουσία που έλαβε από τον άντρα της.

Όμως εκείνη έχει άλλα σχέδια. Αρνείται πεισματικά οποιαδήποτε γονεϊκή προτροπή σχετικά με γάμο. Απορρίπτει όλες τις σχετικές προτάσεις από μεγάλη μερίδα καλών οικογενειών των Αθηνών και αμέσως μετά το θάνατο των γονιών της γίνεται μοναχή με το όνομα Φιλοθέη.

Το μοναστήρι στην Πλάκα

Το 1571 το μετατρέπει σε μοναστήρι το πατρικό της σπίτι – σώζεται μέχρι σήμερα και είναι αυτό όπου στεγάζονται τα γραφεία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, επί της οδού Ανδριανού 96, στην Πλάκα.

Σε καθολικό ναός της Μονής μετατρέπεται το παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα που βρισκόταν στο προαύλιο του πατρικού της .

Αφού ολοκλήρωσε την ανέγερση του Μοναστηριού, εκάρη μοναχή. Την μοναχή Φιλοθέη ακολούθησαν στο μοναχισμό πολλές κόρες επιφανών οικογενειών την Αθηνών. Υπολογίζεται ότι ήταν περί της 150 με 200. Ανάμεσα σε αυτές και μερικές εκχριστιανισμένες μουσουλμάνες αλλά και Κύπριοι σκλάβοι μετά την πτώση της Κύπρου στους οθωμανούς την ίδια περίοδο.

Το έργο της στη συνέχεια επεκτάθηκε και στα προάστια της Αθήνας. Σε αυτήν την κατεύθυνση η Φιλοθέη έφτιαξε μετόχια και υποστατικά της κεντρικής Μονής σε διάφορες περιοχές εντός και εκτός Αττικής.

Πολύ αργότερα η Αρχική Μονή καταστράφηκε.

Το θεολογικό, φιλανθρωπικό και εκπαιδευτικό έργο

Το θεολογικό και κοινωνικό έργο της μοναχής Φιλοθέης ήταν μεγάλο και ξεκίνησε πολύ πριν γίνει Μοναχή. Κατά τη διάρκεια του σύντομου γάμου της με τον Χειλά αναζητούσε ευκαιρία προκειμένου να μοιράσει με ασφάλεια για την ίδια αλλά και για τους ανθρώπους που ευεργετούσε τα όσα άφθονα είχαν στο κελάρι τους.

Αργότερα, αξιοποιώντας τη μεγάλη της περιουσία και παρά τις αντιδράσεις των Τούρκων, η μοναχή Φιλοθέη ιδρύει σχολεία, βιοτεχνικά και χειροτεχνικά εργαστήρια, νοσοκομεία, νοσηλευτήρια, ορφανοτροφεία. Διδάσκει οικοκυρική και ονομάζει το εκπαιδευτικό της οικοδόμημα «Παρθενώνας». Σε αυτό καταφεύγουν άνθρωποι ανεξαρτήτως θρησκεύματος, Έλληνες ή Τούρκοι αναζητώντας περίθαλψη. Διδάσκει με λόγο και έργο. Το όνομά της, συνδεδεμένο με την προσφορά, ξεπερνά τα όρια της Αθήνας και γίνεται γνωστό σε όλη την Ελλάδα.

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Καθολικού Επισκόπου Ζακύνθου προς τις αρχές της Βενετίας, η Φιλοθέη «εδέχθη εις το μοναστήρι πολλάς γυναίκας αμαρτωλάς που ήσαν έγκυοι και τας έκρυψεν εις το μοναστήρι ίνα μη τιμωρηθούν από τους Τούρκους».

Τα παραρτήματα της Μονής που ιδρύει η Αγία Φιλοθέη φτιάχνονται σε Χαλάνδρι, Πατήσια, Ψυχικό, Καλογρέζα αλλά και Τζιά και Αίγινα.

Το Ψυχικό και το πηγάδι της μοναχής Φιλοθέης

Σύμφωνα με τις καταγραφές στην περιοχή του Ψυχικού ανοίγει πηγάδι για να ξεδιψούν οι αγρότες και οι περαστικοί. Λέγεται ότι από το πηγάδι αυτό – ψυχικό της μοναχής Φιλοθέης πήρε το όνομά της περιοχή. Υπάρχει επίσης η εκδοχή ότι πάνω στο μαρμάρινο χείλος του πηγαδιού αναγράφονταν η λέξη «ψυχικό» που ήταν και ο σκοπός της δημιουργίας του.

Η Καλογρέζα και πώς πήρε το όνομά της

Και η Καλογρέζα οφείλει το όνομά της στην Μοναχή Φιλοθέη. Και αυτό διότι στην περιοχή ιδρύθηκε Μετόχι του μοναστηριού της Μοναχής ή της Καλογραί(ζ)ας, όπως την αποκαλούσαν οι Αθηναίοι.

Το μετὀχιο της Καλογρέζας, ονομαζόταν και «μετόχι του Περσού» από το νερό του ποταμού που περίσσευε. Εξ αυτού και το όνομα του συνοικισμού Περισσού της Ν. Ιωνίας.

Σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Δημήτριο Καμπούρογλου το μετόχι της Καλογρέζας οικοδομήθηκε σε έκταση η οποία αποτελούσε πατρική ιδιοκτησία της μοναχής και όπου πριν τον 16ο αιώνα υπήρχε Μονή με ναό αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου.

Στον χώρο αυτό η Αγία Φιλοθέη ίδρυσε σχολείο θηλέων, το οποίο αποτέλεσε ένα από τα πρώτα σχολεία θηλέων όχι μόνο του Γένους, αλλά και της Ευρώπης, ενώ το μετόχι της Μονής λειτούργησε μέχρι και το 1821.

Και όπως ήταν αναμενόμενο να συμβεί εν μέσω Τουρκοκρατίας, η δράση της προκάλεσε αντιδράσεις από τους κατακτητές και το κατεστημένο. Η Φιλοθέη φυλακίστηκε, βασανίστηκε και βρήκε μαρτυρικό θάνατο το 1589.

Η Φιλοθέη των βορείων προαστίων

Το προάστιο των βορείων προαστίων που σήμερα ονομάζεται Φιλοθέη στο παρελθόν ονομαζόταν Νέα Αλεξάνδρεια. Μετονομάστηκε όταν στην περιοχή, το 1934, εντελώς τυχαία, κατά τη διάρκεια χωματουργιών εργασιών, εντοπίστηκε η μυστική κρύπτη που διαμέσου ενός υπόγειου, μυστικού τούνελ οδηγούσε στο Μετόχι της Καλογρέζας.