Τι είναι κατάκλιση; Οι κατακλίσεις έχουν τέσσερα στάδια. Πώς μπορεί να προληφθούν; Η πρωτοποριακή Φωτοδυναμική Θεραπεία

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Κατάκλιση (bedsore - pressure sore) χαρακτηρίζεται η κυτταρική νέκρωση μιας περιοχής του σώματος που προκαλείται από διακοπή της μικροκυκλοφορίας στους ιστούς αυτής της περιοχής.

Η κατάκλιση είναι μια εντοπισμένη καταστροφή περιοχής του δέρματος και υποκείμενων ιστών που αναπτύσσεται σαν αποτέλεσμα της παρατεταμένης ισχαιμίας των ιστών λόγω πίεσης του δέρματος. Αυτό συμβαίνει σε κατακεκλιμένους ασθενείς που τοποθετούνται στην ίδια θέση για πολύ χρόνο.

Η κατάκλιση σχηματίζεται όταν η εξωτερική πίεση που ασκείται στο δέρμα υπερβαίνει την πίεση της μικροκυκλοφορίας (32mmHg) με αποτέλεσμα τη διακοπή του εφοδιασμού των ιστών της περιοχής με θρεπτικές ουσίες, την αδυναμία απομάκρυνσης των προϊόντων του μεταβολισμού από τους ιστούς στα απεκκριτικά όργανα και κατά συνέπεια τη νέκρωση της ισχαιμικής περιοχής. Οι ιστοί οι οποίοι βρίσκονται πάνω από οστικές προεξοχές παρουσιάζουν διαφορετική αντοχή στην υποξία σε σχέση με άλλους ιστούς που βρίσκονται μακριά από οστά. Το γεγονός αυτό εξηγεί την υψηλή συχνότητα δημιουργίας κατακλίσεων στις περιοχές αυτές.

Τα έλκη σχηματίζονται συνήθως στα προεξέχοντα μέρη του σώματος όπως είναι οι πτέρνες, η ιερά χώρα, οι αγκώνες, η ωμοπλάτη, το ινίο, τα σφυρά, ο μείζων τροχαντήρας, οι πλευρές, το ακρώμιο, τα αυτιά, τα δάκτυλα, τα γόνατα, τα γεννητικά όργανα στους άνδρες, το στήθος στις γυναίκες, τα ζυγωματικά, το πιγούνι, ανάλογα με τη θέση στην οποία τοποθετείται ο ασθενής.

Οι κατακλίσεις έχουν τέσσερα στάδια:

ΣΤΑΔΙΟ Ι: Ερυθρότητα χωρίς εντύπωμα σε ανέπαφο δέρμα. Αποχρωματισμός δέρματος, θερμότητα, οίδημα και σκλήρυνση μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες ειδικά σε άτομα με σκούρο δέρμα.

ΣΤΑΔΙΟ ΙΙ: Απώλεια μερικού πάχους δέρματος, στην οποία εμπλέκεται η επιδερμίδα, το χόριο ή και τα δύο. Το έλκος είναι επιφανειακό και κλινικά εμφανίζεται με τη μορφή γδαρσίματος ή φλύκταινας.

ΣΤΑΔΙΟ ΙΙΙ: Απώλεια ολικού πάχους δέρματος, η οποία περιλαμβάνει καταστροφή ή νέκρωση υποκείμενων ιστών, χωρίς σπήλαιο.

ΣΤΑΔΙΟ ΙV: Εκτεταμένη καταστροφή δέρματος, νέκρωση ιστών ή καταστροφή μυών και οστών, σχηματισμός σπηλαίου.

Η δημιουργία της κατάκλισης εξαρτάται από τη συνέργεια εξωγενών αλλά και ενδογενών παραγόντων

Οι εξωγενείς παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν παράγοντες που επηρεάζουν τα εξωτερικά στρώματα του δέρματος και είναι οι εξής:

• Πίεση στα προεξέχοντα μέρη του σώματος.

• Διατμητική δύναμη, η οποία είναι η πίεση που ασκείται όταν το σώμα γλιστράει ή κινείται χωρίς να ανυψώνεται. Το δέρμα παραμένει στο ίδιο σημείο ενώ το σώμα γλιστράει σε άλλη κατεύθυνση, κάτι που μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό.

• Τριβή.

• Υγρασία από ακράτεια ούρων ή κοπράνων, εφίδρωση ή άλλα απεκκρίματα, η οποία σύμφωνα με μελέτες αποδείχθηκε ότι πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης κατάκλισης.

Οι ενδογενείς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τη λειτουργία της απορροφητικής ικανότητας των υποστηρικτικών δομών του δέρματος και ειδικότερα του κολλαγόνου και της ελαστίνης, είναι οι εξής:

• Ακινησία.

• Κακή διατροφή. Οι κατακλίσεις συνδέονται με την υπολευκωματιναιμία αλλά και την ανεπαρκή πρόσληψη θερμίδων, βιταμινών και αλάτων.

• Προχωρημένη ηλικία. Με την αύξηση της ηλικίας επέρχεται προοδευτική μείωση των ελαστικών ινών του υποδόριου λίπους και του όγκου των μυών. Επίσης η ξηρότητα του δέρματος σε συνδυασμό με τη μείωση της συχνότητας των λουτρών του σώματος, συμβάλλει στη δημιουργία των κατακλίσεων.

• Διανοητική κατάσταση. Η διανοητική κατάσταση επηρεάζει την κινητικότητα καθώς και τη συνεργασία του ατόμου στην παρεχόμενη νοσηλευτική φροντίδα.

• Αυξημένη θερμοκρασία. Όταν αυξάνεται η θερμοκρασία του ιστού που ήδη βρίσκεται σε κίνδυνο για ισχαιμία λόγω πίεσης, η περιοχή γίνεται περισσότερο ευπαθής στη νέκρωση.

• Ελαττωμένη αρτηριακή πίεση και ινότροπα που οδηγούν σε πτωχή αιμάτωση των ιστών.

• Υποκείμενη νόσος. Νεοπλάσματα, νευρολογικές, ορθοπεδικές και κυκλοφορικές παθήσεις είναι επιβαρυντικοί παράγοντες για δημιουργία κατάκλισης.

• Ψυχολογικοί παράγοντες. Όταν το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση stress, τα επινεφρίδια αυξάνουν την έκκριση γλυκοστεροειδών οπότε αναστέλλεται η σύνθεση κολλαγόνου και ο ιστός γίνεται επιρρεπής για δημιουργία κατάκλισης.

• Έλλειψη αισθητικότητας. Σε παραπληγικά και τετραπληγικά άτομα λόγω της ακινησίας και της απώλειας αισθητικότητας του δέρματος αυξάνεται ο κίνδυνος για δημιουργία κατάκλισης

ΟΜΑΔΕΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑΚΛΙΣΕΩΝ

α)Οι ηλικιωμένοι με μειωμένη κινητικότητα.
β)Ασθενείς με μειωμένη κινητικότητα και διαταραχή θρέψης, βαριά αναιμία, χρόνιοι αναπνευστικοί, καρκινοπαθείς, διαβητικοί κλπ.
γ)Ορθοπεδικοί ασθενείς με κατάγματα λεκάνης, σπονδυλικής στήλης και κάτω άκρων.
δ)Νευροχειρουργικοί ασθενείς σε ακινησία.
ε)Ασθενείς εντατικών μονάδων (ΜΕΘ).
στ)Τετραπληγικοί, παραπληγικοί ασθενείς.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΤΑΚΛΙΣΕΩΝ

Η πρόληψη είναι η θεραπεία εκλογής των κατακλίσεων. Η επιτυχία της εξαρτάται άμεσα από τις ικανότητες των νοσηλευτών να αναγνωρίζουν τους ασθενείς που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο. Η γνώση των παραγόντων κινδύνου που αναφέρθηκαν είναι απαραίτητη προκειμένου να επιτευχθεί πλήρως η εκτίμηση του προβλήματος.

Οι στρατηγικές πρόληψης των κατακλίσεων σύμφωνα με την European Pressure Ulcers Advisory Panel (EPUAP) και την National Pressure Ulcers Advisory Panel (NPUAP), περιλαμβάνουν την αναγνώριση ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο για ανάπτυξη κατάκλισης, τη διατήρηση και βελτίωση της ανοχής των ιστών στην πίεση για την πρόληψη της καταστροφής τους, την προστασία του σώματος από τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα των εξωτερικών μηχανικών δυνάμεων όπως πίεση, τριβή και σύρσιμο, τη διατροφική υποστήριξη των ασθενών σύμφωνα με τις ανάγκες τους, τον έλεγχο και την αποφυγή της υπερβολικής υγρασίας

Στρατηγικές πρόληψης κατακλίσεων της EPUAP

·      Αναγνώριση ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο για ανάπτυξη κατάκλισης ·      Διατήρηση και βελτίωση της ανοχής των ιστών στην πίεση για την πρόληψη της καταστροφής τους ·      Προστασία σώματος από τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα των εξωτερικών μηχανικών δυνάμεων: πίεση, τριβή και σύρσιμο ·      Διατροφική υποστήριξη των ασθενών σύμφωνα με τις ανάγκες τους ·      Έλεγχος και αποφυγή υπερβολικής υγρασίας (απώλεια ούρων, κοπράνων, εκκρίσεις τραυμάτων, ιδρώτας)

Τα μέτρα πρόληψης που προτείνονται από την EPUAP και την NPUAP, βασισμένα σε αποτελέσματα πολυάριθμων μελετών, περιλαμβάνουν τα εξής:

• Συστηματική παρακολούθηση, τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα, του δέρματος του ασθενή δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στα προεξέχοντα μέρη του σώματος.

• Αλλαγή θέσεως κάθε 2 ώρες χρησιμοποιώντας όλες τις θέσεις (ύπτια, πρηνής, δεξιά, πλάγια, αριστερή πλάγια) εκτός αν υπάρχει αντένδειξη.

• Μετατόπιση του βάρους σώματος τουλάχιστον κάθε 30 λεπτά, με ανάλογες κινήσεις του κρεβατιού.

• Παραμονή στη θέση ημι - fowler όχι πάνω από 30 λεπτά.

• Ελαφρό μασάζ γύρω από τα σημεία ερυθρότητας ανά 2 ώρες.

• Χρησιμοποίηση συστημάτων υποστήριξης για να ελαττωθεί η πίεση στο δέρμα όπως επιστρώματα αφρού και συσκευές γεμισμένες με νερό, ζελέ, αέρα, κόκκων άμμου, μαξιλάρια και στρώματα εναλλασσόμενης πίεσης και υγροποιημένου αέρα.

• Κατάλληλη τοποθέτηση του ασθενή με τα αναγκαία μαξιλάρια και υποστηρίγματα.

• Συνεχής αξιολόγηση της αιμάτωσης της περιοχής. Αν ο χρόνος που χρειάζεται η εξέρυθρη περιοχή για να γίνει ωχρή μετά από άρση πίεσης είναι μεγαλύτερη από 15 λεπτά, απαιτείται φροντίδα για την αύξηση της συχνότητας των αλλαγών θέσεως και φροντίδα για πιο αποτελεσματικές μεθόδους τοποθέτησης των μαξιλαριών, των υποστηριγμάτων και της θέσεως του ασθενή.

• Φροντίδα ώστε οι περιδέσεις και οι επίδεσμοι να είναι κατάλληλα τοποθετημένοι και όχι σφιχτά εφαρμοσμένοι.

• Τα σεντόνια πρέπει να διατηρούνται στεγνά και χωρίς πτυχώσεις.

• Επαρκής χορήγηση υγρών στον ασθενή.

• Χρησιμοποίηση ουδέτερου σαπουνιού καθαριότητας.

• Τοποθέτηση λεπτού στρώματος κρέμας, γαλακτώματος ή λοσιόν ενυδάτωσης μια φορά την ημέρα.

• Διατήρηση καλού επιπέδου θρέψης.

• Διατήρηση του δέρματος στεγνού και καθαρού.

• Προστασία του δέρματος από εκκρίσεις τραυμάτων.

• Προστασία του δέρματος από την επαφή με ούρα και κόπρανα. Άμεση απομάκρυνση αυτών μετά από ούρηση και κένωση αντίστοιχα.

• Αύξηση σωματικής δραστηριότητας, ενεργητικής και παθητικής.

• Φροντίδα για μείωση οιδημάτων εάν υπάρχουν.

• Εάν υπάρχει κνησμός εφαρμογή μέτρων ύφεσης του όπως ψυχρά επιθέματα στα σημεία κνησμού, αντιισταμινικά βάσει οδηγιών και κομμένα νύχια για αποφυγή τραυματισμού του ασθενή.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΤΑΚΛΙΣΕΩΝ

Οι στρατηγικές θεραπείας των κατακλίσεων σύμφωνα με την European Pressure Ulcers Advisory Panel (EPUAP) και την National Pressure Ulcers Advisory Panel (NPUAP), περιλαμβάνουν την εκτίμηση της κατάκλισης, τον καθαρισμό του τραύματος και την απομάκρυνση των νεκρωμένων ιστών, τη χρησιμοποίηση κατάλληλου επιθέματος έτσι ώστε να διατηρείται η κατάλληλη υγρασία του τραύματος και η φροντίδα για μείωση της πίεσης στο σημείο της κατάκλισης.

Για τον καθαρισμό του έλκους της κατάκλισης, ανεξαρτήτου σταδίου, το διάλυμα που ενδείκνυται είναι ο φυσιολογικός ορός (N/S 0,9%). Για τον έλεγχο της σήψης ενδείκνυται το υπέρτονο διάλυμα N/S 7,5%. Αντενδείκνυται η χρήση του διαλύματος ιωδιούχου ποβιδόνης, αλκοολούχων διαλυμάτων και του διαλύματος υπεροξειδίου του υδρογόνου γιατί μελέτες έχουν δείξει ότι καταστρέφουν τα τριχοειδή αγγεία του νέο-σχηματιζόμενου κοκκιώδους ιστού, εμποδίζουν τη σύνθεση του κολλαγόνου και κατά συνέπεια καθυστερούν τη διεργασία της επούλωσης.

Η επιλογή του κατάλληλου επιθέματος γίνεται με βάση το στάδιο της κατάκλισης, την ένταση της εκροής του τραύματος και των χαρακτηριστικών των διαφόρων επιθεμάτων. Η διατήρηση υγρού περιβάλλοντος είναι:

Στρατηγικές θεραπείας κατακλίσεων της EPUAP

·      Εκτίμηση της κατάκλισης ·      Καθαρισμός του τραύματος και απομάκρυνση των νεκρωμένων ιστών ·      Χρησιμοποίηση του κατάλληλου επιθέματος έτσι ώστε να διατηρείται η κατάλληλη υγρασία του τραύματος ·      Φροντίδα για μείωση της πίεσης στο σημείο της κατάκλισης

Α) Συντηρητική:
Βασίζεται στην πρόληψη και επιτυγχάνεται με:


1) Τη φροντίδα και τη συντήρηση της γενικής φυσικής και διανοητικής κατάστασης του ασθενούς.


2) Τη φροντίδα και την συντήρηση καλής κατάστασης του δέρματος.


3) Την αντιμετώπιση της ακράτειας.


4) Την καταπολέμηση λοιμώξεων και φλεγμονών (συστηματικών ή τοπικών).


5) Την διατήρηση καλής θρεπτικής κατάστασης του ασθενούς.


6) Την ρύθμιση και την διόρθωση συνυπαρχόντων παθήσεων (Αναιμία, διαβήτη… κλπ.).


7) Φυσικοθεραπεία όταν χρειάζεται.


8) Τον χειρουργικό καθαρισμό των μαλακών μορίων και την αφαίρεση των νεκρωμάτων. Σε ορισμένα περιστατικά γίνεται και αφαίρεση των οστικών προεξοχών.

9) Την χρήση τοπικών υλικών (επιθέματα) όταν χρειάζεται.


10) Φωτοδυναμική θεραπεία

Β) Χειρουργική αποκατάσταση:



Ενδείξεις της χειρουργικής αποκατάστασης.



1) Αποτυχία της συντηρητικής θεραπείας.


2) Μεγάλη κατάκλιση με αδυναμία επούλωσης σε εύλογο χρονικό διάστημα.


3) Κατάκλιση 3ου ή 4ου σταδίου.


4) Εξέλκωση με κακοήθη εξαλλαγή.


5) Ασθενείς με καλή φυσική και διανοητική κατάσταση.


Οι στόχοι της χειρουργικής αποκατάστασης είναι:


1. σύγκλιση του χειρουργικού τραύματος


2. Ελάττωση απώλειας υγρών και πρωτεϊνών από το έλκος


3. Πρόληψη της εξάπλωσης της φλεγμονή


4. Διευκόλυνση στην φροντίδα του ασθενούς


5. Συντόμευση του χρόνου θεραπείας και ελάττωση των
εξόδων νοσηλείας


Οι βασικές αρχές της χειρουργικής αποκατάστασης είναι:


1) Πλήρης αφαίρεση του έλκους, του ουλώδους ιστού και των αποτιτανώσεων των μαλακών μορίων.


2) Αφαίρεση της οστικής προεξοχής.


3) Σωστή κάλυψη των οστέινων προεξοχών με υγιές μύες.


4) Σωστός σχεδιασμός κρημνών με καλή αιμάτωση. Η αποκατάσταση γίνεται με την χρήση κρημνών. Οι κρημνοί που θα χρησιμοποιούνται είναι δερματικοί, δερμοπεριτονιακοί και μυοδερματικοί. Η επιλογή του κρημνού εξαρτάται από τη θέση της κατάκλισης.

Γίνεται ευρύς χειρουργικός καθαρισμός με αφαίρεση όλων των νεκρωμάτων και κατά περίπτωση τμήματος της οστικής προεξοχής και κάλυψη της περιοχής με υγιή ιστό αποτελούν την ενδεικνυόμενη λύση. Υπάρχει μία ποικιλία επιλογών ανάλογα με την ανατομική θέση της κατάκλισης. Συνήθως χρησιμοποιούνται περιτονιοδερματικοί ή μυοδερματικοί κρημνοί (κρημνός του γλουτιαίου μυός, του οπίσθιου μηριαίου, του τείνοντος την πλατεία περιτονία, του ισχνού προσαγωγού κτλ.) Απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο μεταφερόμενος ιστός να έχει άριστη αιμάτωση, ώστε να βοηθήσει στην επούλωση τού έλκους. Η καθήλωση τού ασθενούς σε θέση ώστε να μην πιέζεται η περιοχή αποκατάστασης για τις πρώτες 10-20 μετεγχειρητικές ημέρες, είναι απαραίτητη.

Φωτοδυναμική Θεραπεία για τις κατακλίσεις

Η φωτοδυναμική θεραπεία έχει πολλές εφαρμογές στην ιατρική και κυρίως στην δερματολογία. Αρχικά η μέθοδος, χρησιμοποιήθηκε, με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα σε καρκινικές βλάβες του δέρματος. Με μία μόνο συνεδρία θεραπεύεται η καρκινική βλάβη και μάλιστα αναπλάθει το δέρμα χωρίς να αφήνει σημάδια. Στην συνέχεια χρησιμοποιήθηκε, για την αντιμετώπιση εγκαυμάτων, με πολύ μεγάλη βοήθεια στην ανάπλαση του δέρματος αλλά και στην αντιμετώπιση του πόνου. 

Η μέθοδος της φωτοδυναμικής θεραπείας προσφέρεται στην αντιμετώπιση κατακλίσεων, εξελκώσεων ή τραυμάτων, που πυορροούν, με εξαιρετικά αποτελέσματα. 
Έλκη που δεν έχουν επουλωθεί με συμβατικές μεθόδους, αντιμετωπίζονται με την συσκευή φωτοδυναμικής θεραπείας, q-light, και το ειδικό φίλτρο για την ανάπλαση το wound q-light. 
Η μέθοδος είναι ανώδυνη και αποτελεσματική.
Eίναι χαρακτηριστικό ότι πολλές φορές η μέθοδος είναι εξαιρετικά αποτελεσματική εκεί που οι άλλες μέθοδοι έχουν αποτύχει. 

Σε περιπτώσεις που ο ασθενής είναι κλινήρης και παθαίνει συχνά κατάκλιση, υπάρχει το q-light μηχάνημα για χρήση στο σπίτι. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι κατακλίσεις αποτελούν ένα μείζον κλινικό πρόβλημα με τεράστιο κοινωνικοοικονομικό κόστος. Η εμφάνιση των κατακλίσεων αντανακλά την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας υγείας και η συχνότητα των κατακλίσεων χρησιμοποιείται ως δείκτης ποιότητάς της.

Η πρόληψη των κατακλίσεων αποτελεί τη μέθοδο εκλογής για την αντιμετώπισης του προβλήματος. Η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων με γνωστικά αντικείμενα όπως η παθοφυσιολογία και οι παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης των κατακλίσεων, τα εργαλεία αξιολόγησης του κινδύνου και οι εφαρμογές τους, τα μέτρα πρόληψης και τα μέτρα θεραπείας των κατακλίσεων, θεωρούνται απαραίτητα προκειμένου να διαχειριστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα από τους νοσηλευτές και τους επαγγελματίες υγείας.

Διαβάστε επίσης

• Η καλύτερη αντιμετώπιση των πληγών από τις κατακλίσεις είναι η πρόληψη και η νέα μέθοδος της φωτοδυναμικής θεραπείας.
• Επούλωση κατακλίσεων, εγκαυμάτων, ψωριασικών βλαβών με την πρωτοποριακή μέθοδο της φωτοδυναμικής θεραπείας

https://scholar.google.gr/citations?hl=el&user=x0_XklQAAAAJ

Αντιμετώπιση των πληγών από τις κατακλίσεις. Η Φωτοδυναμική θεραπεύει ανώδυνα και ακίνδυνα, την κατάκλιση.

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D, medlabnews.gr iatrikanea

Η κατάκλιση συμβαίνει σε κατακεκλιμένους ασθενείς που τοποθετούνται στην ίδια θέση για πολύ χρόνο. Πρόκειται για μία κατάσταση που αφορά κυρίως ηλικιωμένους ανθρώπους, οι οποίοι πάσχουν από κάποια ασθένεια και συχνά βρίσκονται κλινήρεις, είτε σε κάποιον οίκο ευγηρίας, είτε σε νοσοκομείο, είτε στο σπίτι.

Τα έλκη (πληγές) από κατάκλιση δημιουργούνται σε ασθενείς που παραμένουν ακίνητοι καθιστοί ή ξαπλωμένοι σε όχι πολύ μαλακή επιφάνεια για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εμφανίζονται σε περιοχές του σώματος που φορτίζονται από το βάρος του σώματος και που υπάρχουν οστά κοντά στο δέρμα. Τέτοιες είναι συνήθως, τα έξω πλάγια των μηρών, η ουρά (κόκκυγας), οι φτέρνες και τα ισχιακά κυρτώματα (τα οστά της λεκάνης πάνω στα οποία καθόμαστε).

Η αιτία δημιουργίας κατακλίσεων είναι:

• H ισχαιμία (μειωμένη αιμάτωση) που προκαλείται από την τοπικά ασκούμενη πίεση.
• Η πίεση που ασκείται στους ιστούς συμπιέζει τα υποκείμενα τριχοειδή αγγεία με αποτέλεσμα την ελάττωση ή και διακοπή της μικρο-κυκλοφορίας του αίματος. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται τοπική ισχαιμία, ελλιπής απομάκρυνση των προϊόντων του μεταβολισμού και κακή θρέψη των ιστών.
• Η παραμονή αυτών των συνθηκών για μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλεί σταδιακή νέκρωση των ιστών και δημιουργία των ελκών από κατάκλιση.
• H έλλειψη αισθητικότητας
• Η κακή θρεπτική κατάσταση
• Η αναιμία
• Η προχωρημένη ηλικία
• Η ακράτεια ούρων και κοπράνων

Οι κατακλίσεις διαιρούνται σε  4 κατηγορίες ανάλογα με την σε βάθος καταστροφή των ιστών.

1ο στάδιο: Βλάβη του δέρματος. Κλινικά παρατηρείται ερυθρότητα και σκληρότητα του δέρματος.

2ο στάδιο: Καταστροφή της επιδερμίδας και σημαντικού τμήματος του δέρματος. Κλινικά παρατηρείται ένα επιφανειακό έλκος.

3ο στάδιο: Καταστροφή του δέρματος και του υποδόριου λίπους μέχρι την απονεύρωση των μυών. Κλινικά, παρατηρείται μια νεκρωτική εσχάρα (νεκρωμένοι ιστοί) συνήθως μαύρου η κίτρινου χρώματος.

4ο στάδιο: καταστροφή που επεκτείνεται στους μυς και φθάνει μέχρι και το υποκείμενο οστό, τένοντες, και αρθρώσεις.

Η αντιμετώπιση των κατακλίσεων διακρίνεται σε συντηρητική και χειρουργική. Η χειρουργική θεραπεία έχει ένδειξη σε κατακλίσεις 3ου  και 4ου σταδίου ενώ η συντηρητική αγωγή αποσκοπεί στην επούλωση της κατάκλισης χωρίς χειρουργική επέμβαση.

Η αποφυγή της πίεσης στην περιοχή επιτυγχάνεται με τα προαναφερθέντα προληπτικά μετρά. Η αφαίρεση του νεκρωτικού υλικού θα πρέπει πάντοτε να γίνεται από εξειδικευμένο χειρουργό, Μπορεί να χρειαστούν περισσότεροι από ένας καθαρισμοί μέχρις ότου αφαιρεθούν όλοι οι νεκρωμένοι και φανούν οι υγιείς ιστοί.

Για τον έλεγχο των μικροβίων απαιτείται τακτικό και προσεκτικό πλύσιμο του έλκους. Το υλικό επιλογής είναι ο φυσιολογικός ορός, με τον οποίο απομακρύνεται πάνω από  50% των μικροοργανισμών. Η χρήση αντισηπτικών η άλλων τοπικών αντιμικροβιακών όπως ιωδίου και αργύρου ενδείκνυται μόνο στις περιπτώσεις τοπικής λοίμωξη και έλκους με συχνές μολύνσεις. Λόγο της τοξικής τους δράσης μπορούν να  καταστρέψουν τα βλαστικά κύτταρα και να αναστέλλουν την επούλωση γι αυτό και πρέπει να αποφεύγεται η παρατεταμένη χρήση τους.

Επίσης η τοπική χρήση αντιβιοτικών σε μορφή υγρού η κρέμας δεν συστήνεται διότι είναι πιθανό να ευθύνονται για τη δημιουργία ανθεκτικών στελεχών όπως επίσης και αλλεργιών στην περιοχή. Υπάρχουν επίσης διάφορες κατηγορίες επιθεμάτων όπως υδροκολλοειδή και αλγινικά, αλλά και μοντέρνες τεχνικές όπως η συσκευή συνεχούς αρνητικής πίεσης, που μπορούν να βοηθήσουν στην γρήγορη επούλωση της πληγής.

Απαραίτητος επίσης κρίνεται ο καλός αερισμός του χώρου και η τακτική άσκηση, στο βαθμό βέβαια που αυτή είναι δυνατή. Τέλος, συνιστάται η χρήση στρωμάτων νερού ή μεταβλητής πίεσης, προκειμένου να μειωθεί η πίεση που ασκείται στις ευαίσθητες περιοχές. 

Απαιτεί κατανάλωση άφθονων υγρών γι την αποφυγή της ξηρότητας του δέρματος, ψευδαργύρου, συμπλέγματος Β και πρόσληψη βιταμινών A, C και Ε, οι οποίες όμως θα πρέπει πάντοτε να χορηγούνται από γιατρό, διότι ενδέχεται να είναι τοξικές για κάποιους ασθενείς.

Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η προφύλαξη

Η θεραπεία μιας κατάκλισης συχνά είναι μια επίμονη και μακρά διαδικασία. Για αυτό και η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος βασίζεται κυρίως στην πρόληψη. Η λήψη προληπτικών μέτρων όπως είναι η συχνή αλλαγή των θέσεων και η χρήση κατάλληλων στρωμάτων για την ανακούφιση από την ασκούμενη πίεση, η καλή φροντίδα και περιποίηση του δέρματος και η καλή σίτιση αποτελούν τον καλύτερο τρόπο μείωσης της συχνότητας εμφάνισης των κατακλίσεων.

Φωτοδυναμική Θεραπεία

Η φωτοδυναμική θεραπεία έχει πολλές εφαρμογές στην ιατρική και κυρίως στην δερματολογία. Αρχικά η μέθοδος με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα, χρησιμοποιήθηκε με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα σε καρκινικές βλάβες του δέρματος. Με μία μόνο συνεδρία θεραπεύεται η καρκινική βλάβη και μάλιστα αναπλάθει το δέρμα χωρίς να αφήνει σημάδια. Χρησιμοποιείται επίσης για την αντιμετώπιση εγκαυμάτων, με πολύ μεγάλη βοήθεια στην ανάπλαση του δέρματος αλλά και στην αντιμετώπιση του πόνου. 

Η μέθοδος της φωτοδυναμικής θεραπείας προσφέρεται στην αντιμετώπιση κατακλίσεων, εξελκώσεων ή τραυμάτων που πυορροούν, με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα. Έλκη που δεν έχουν επουλωθεί με συμβατικές μεθόδους, αντιμετωπίζονται με την συσκευή q-light και το ειδικό φίλτρο για την ανάπλαση το wound q-light. Η μέθοδος είναι ανώδυνη.

Συχνές Ερωτήσεις που αφορούν το Q.Light

Ποια η αξία και η λειτουργία της φωτοδυναμικής θεραπείας στην αντιμετώπιση δερματικών αλλοιώσεων και βλαβών;

Η φωτοδυναμική θεραπεία αποτελεί τον πιο σίγουρο και μη επεμβατικό τρόπο ανάπλασης του δέρματος. Συγκεκριμένα το φάσμα φωτός που εκπέμπεται, προκαλεί τη βιοδιέγερση των δερματικών κυττάρων και την ενεργοποίηση των αναπλαστικών διεργασιών. Ως αποτέλεσμα, ένας μεγάλος αριθμός βιολογικών λειτουργιών ενεργοποιούνται, εξισορροπούνται, και βελτιστοποιούνται οι λειτουργίες των κυττάρων.

Θεραπεύονται τα έλκη κατάκλισης με το Q.Light;

Ναι. Το έλκος πρέπει πρώτα να καθαριστεί και να απολυμανθεί. Η φυσική αναπλαστική ιδιότητα του δέρματος  ενεργοποιείται από το Q.Light ακόμα και σε δύσκολες, χρόνιες περιπτώσεις έλκων κατάκλισης. Μετά τον καθαρισμό του έλκους εφαρμόζεται η φωτοδυναμική θεραπεία. Στις χρόνιες περιπτώσεις ελκών κατάκλισης, συνιστάται ο τακτικός έλεγχος από ιατρό.

Πόσος χρόνος εφαρμογής χρειάζεται για την κάθε θεραπεία;

Για την κάθε συνεδρία απαιτούνται 20-23 λεπτά. Σε αυτό τον χρόνο επιτυγχάνεται πλήρως η ενεργοποίηση όλων των μηχανισμών που προκαλούν την ανάπλαση του δέρματος.

Πότε μπορώ να περιμένω τα πρώτα αποτελέσματα;

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εμφανή από τις πρώτες 3 μέρες χρήσης. Ο πλήρης χρόνος αποθεραπείας εξαρτάται βέβαια από το μέγεθος του προβλήματος, και ποικίλει από 3-6 εβδομάδες.

Ποιες είναι  οι πιθανές παρενέργειες από την χρήση του Q.Light στον ασθενή;

Μέχρι στιγμής δεν έχει καταγραφεί καμία παρενέργεια από  τη χρήση του Q.Light. Ωστόσο συνιστάται να συμβουλευτείτε ιατρό πριν εφαρμόσετε τη φωτοδυναμική θεραπεία στις παρακάτω περιπτώσεις: εγκυμοσύνη, καρκίνος, υπερευαισθησία στο φως και λήψη φωτοευαίσθητων φαρμάκων.

Η εφαρμογή του Q.Light μπορεί να προκαλέσει κάποια μορφή καρκίνου του δέρματος;

Όχι! Το φάσμα φωτός που είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο, είναι κάτω από 250nm. Το φάσμα της συσκευής του Q.Light είναι μεταξύ 385-780nm, δηλαδή στο ορατό φάσμα του  φωτός που έχει αποκλειστικά θεραπευτικές ιδιότητες. Αντιθέτως μάλιστα, το Q.Light χρησιμοποιείται για τη θεραπεία καρκινικών δερματικών αλλοιώσεων.

Η εφαρμογή του Q.Light προκαλεί  πόνο, έγκαυμα, ή οποιαδήποτε άλλη ενόχληση στο δέρμα;

Όχι. Αντιθέτως συμβάλλει στη θεραπεία ή καταπράϋνση των ενοχλήσεων στο δέρμα.

Το φως που εκπέμπει το Q.Light προκαλεί βλάβες στα μάτια;

Δεν χρειάζεται να φοβάστε να κοιτάξετε απευθείας το φως του Q-LIGHT. Το φως που χρησιμοποιείται δεν ενέχει κανένα κίνδυνο για τα μάτια. Μάλιστα ανάλογη μορφή  φωτοδυναμικής θεραπείας χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση κάποιων οφθαλμικών παθήσεων. Ωστόσο καλό είναι να αποφεύγετε να κοιτάτε απευθείας στο φως σε περιπτώσεις υπερευαισθησίας ή οφθαλμικών βλαβών λόγω ηλικίας.

Μπορεί το Q.Light να χρησιμοποιηθεί και στο σπίτι ή χρειάζεται νοσηλεία σε κάποιο νοσοκομείο;

Το Q.Light χρησιμοποιείται ευρέως από ασθενείς με έλκη κατάκλισης που παραμένουν στο σπίτι τους. Συνιστάται για τις χρόνιες περιπτώσεις ελκών η τακτική παρακολούθηση από ιατρό για τον απαραίτητο καθαρισμό και για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων. Δεν είναι απαραίτητη η νοσηλεία του ασθενή στο νοσοκομείο για τη θεραπεία.

Είναι η χρήση και η μετακίνηση του Q.Light εύκολη;

Φυσικά και είναι. Το Q.Light WOUND είναι μία φορητή συσκευή που ζυγίζει μόνο περίπου 1.400 γραμμάρια. Η χρήση του είναι εξαιρετικά εύκολη και η θεραπεία γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού. Οποιοσδήποτε μπορεί να το εφαρμόσει, δεν απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσεις ή εκπαίδευση.

Πηγή: MEDLAB IATΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Διαβάστε επίσης:

• Επούλωση κατακλίσεων, εγκαυμάτων, ψωριασικών βλαβών με την πρωτοποριακή μέθοδο της φωτοδυναμικής θεραπείας
• Τι είναι η κατάκλιση, γιατί συμβαίνει, πώς μπορεί να προληφθεί και πώς αντιμετωπίζεται. Η μέθοδος της φωτοδυναμικής θεραπείας.
• Η καλύτερη αντιμετώπιση των πληγών από τις κατακλίσεις είναι η πρόληψη και η νέα μέθοδος της φωτοδυναμικής θεραπείας.

Έλκη κατάκλισης : Η θεραπευτική λύση είναι η Φωτοδυναμική Θεραπεία.

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Τα έλκη (πληγές) από κατάκλιση δημιουργούνται σε ασθενείς που παραμένουν ακίνητοι καθιστοί ή ξαπλωμένοι σε όχι πολύ μαλακή επιφάνεια για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εμφανίζονται σε περιοχές του σώματος που φορτίζονται από το βάρος του σώματος και που υπάρχουν οστά κοντά στο δέρμα. Τέτοιες είναι συνήθως, τα έξω πλάγια των μηρών, η “ουρά” (κόκκυγας), οι φτέρνες και τα ισχιακά κυρτώματα (τα οστά της λεκάνης πάνω στα οποία καθόμαστε).

Οι κατακλίσεις διαιρούνται σε  4 κατηγορίες ανάλογα με την σε βάθος καταστροφή των ιστών.

1ο στάδιο: Βλάβη του δέρματος. Κλινικά παρατηρείται ερυθρότητα και σκληρότητα του δέρματος.

2ο στάδιο: Καταστροφή της επιδερμίδας και σημαντικού τμήματος του δέρματος. Κλινικά παρατηρείται ένα επιφανειακό έλκος.

3ο στάδιο: Καταστροφή του δέρματος και του υποδόριου λίπους μέχρι την απονεύρωση των μυών. Κλινικά, παρατηρείται μια νεκρωτική εσχάρα (νεκρωμένοι ιστοί) συνήθως μαύρου η κίτρινου χρώματος.

4ο στάδιο: καταστροφή που επεκτείνεται στους μυς και φθάνει μέχρι και το υποκείμενο οστό, τένοντες, και αρθρώσεις.

Η θεραπεία μιας κατάκλισης συχνά είναι μια επίμονη και μακρά διαδικασία. Για αυτό και η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος βασίζεται κυρίως στην πρόληψη. Η λήψη προληπτικών μέτρων όπως είναι η συχνή αλλαγή των θέσεων και η χρήση κατάλληλων στρωμάτων για την ανακούφιση από την ασκούμενη πίεση, η καλή φροντίδα και περιποίηση του δέρματος και η καλή σίτιση αποτελούν τον καλύτερο τρόπο μείωσης της συχνότητας εμφάνισης των κατακλίσεων.

Στην περίπτωση που παρά τα προληπτικά μέτρα εμφανιστεί κάποιο έλκος κατάκλισης, η αντιμετώπιση των κατακλίσεων διακρίνεται σε συντηρητική και χειρουργική. Η χειρουργική θεραπεία, η αφαίρεση δηλαδή του νεκρωμένου ιστού από εξειδικευμένο χειρουργό, έχει ένδειξη σε κατακλίσεις 3ου και 4ου σταδίου ενώ η συντηρητική αγωγή, η οποία αφορά τον συχνό καθαρισμό του έλκος και τη χρήση ειδικών επιθεμάτων (όπως υδροκολλοειδή και αλγινικά) ή/και χρήση συσκευή συνεχούς αρνητικής πίεσης, αποσκοπεί στην επούλωση της κατάκλισης χωρίς χειρουργική επέμβαση.

Δυστυχώς όσοι είναι φροντιστές ασθενών έρχονται αντιμέτωποι με έλκη κατάκλισης γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται για καθόλου εύκολη υπόθεση. Σε πολλές περιπτώσεις καμία από τις συμβατικές μεθόδους δεν φαίνεται να έχει αποτέλεσμα, ενώ όσο περισσότερο προχωρά η βλάβη, τόσο δυσκολότερο είναι να επιτευχθεί επούλωση. Ένα ανοιχτό έλκος επιβαρύνει ιδιαίτερα την ποιότητα ζωής τους ασθενούς αλλά και την καθημερινότητα του φροντιστή. Λύση στο πρόβλημα αυτό έρχεται να δώσει η φωτοδυναμική θεραπεία, που είναι η μοναδική μέθοδος που επιτυγχάνει πραγματική επούλωση και θεραπεία του έλκους, ακόμα και σε πολύ προχωρημένες καταστάσεις.

Τι είναι η Φωτοδυναμική Θεραπεία και πως βοηθά στην αντιμετώπιση των ελκών

Η φωτοδυναμική θεραπεία δεν είναι κάτι καινούριο, χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 1980 για την αντιμετώπιση δερματικών καρκινικών βλαβών με μία μόνο συνεδρία, χωρίς χειρουργείο και με εξαιρετικά αποτελέσματα. Βασίζεται στη χρήση μίας πηγής φωτός σε συγκεκριμένο μήκος κύματος, το οποίο διεγείρει τα κύτταρα του δέρματος στο να παράγουν κολλαγόνο και ελαστίνη, ενώ παράλληλα αυξάνει σημαντικά την οξυγόνωση του ιστού. Με αυτό τον τρόπο είναι η πλέον αποτελεσματική μέθοδος για να πετύχουμε επούλωση και ανάπλαση στον ιστό και στο δέρμα και αυτός είναι και ο λόγος που χρησιμοποιείται ευρέως πλέον στη θεραπεία εγκαυμάτων, πληγών, ελκών κατάκλισης και ελκών σε διαβητικό πόδι.

Δεν θα πρέπει να συγχέουμε τη φωτοδυναμική θεραπεία με άλλες μεθόδους που χρησιμοποιούν το φως. Για παράδειγμα, σίγουρα έχετε ακούσει τον όρο φωτοανάπλαση ή ακόμα και την παραποιημένη  (τώρα τελευταία) διατύπωση  του όρου της φωτοδυναμικής ανάπλασης του δέρματος. Εννοούν μεθόδους με laser ή IPL που πρώτα καίνε ιστό (δέρμα) και στην συνέχεια ο οργανισμός αποκαθιστώντας το έγκαυμα που έχει δημιουργηθεί κάνει ανάπλαση (του καμένου ιστού). Αντίθετα, η φωτοδυναμική θεραπεία δεν καίει, δεν προκαλεί ζημιά στο δερματικό ιστό αλλά προσφέρει αποκλειστικά ανάπλαση.

Η φωτοδυναμική θεραπεία Q.Light υποστηρίζει τη μικροκυκλοφορία στις διάφορες φάσεις της επούλωσης των τραυμάτων, επιβραδύνοντας την φλεγμονή, καταπραΰνοντας τον πόνο, ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα και βελτιώνοντας την αιμάτωση με την ανάπτυξη νέων τριχοειδών αγγείων

Η θεραπεία είναι ανώδυνη και απόλυτα ασφαλής, πραγματοποιείται μέρα παρά μέρα και ακολουθούνται τα εξής βήματα:

-               Προσεκτικός καθαρισμός του έλκους με φυσιολογικό ορό, για απομάκρυνση τυχόν υπολειμμάτων από αλοιφές και κρέμες

-               Τοποθέτηση της συσκευής σε απόσταση 10-20 εκατοστών από το έλκος

-               Ενεργοποίηση της συσκευής

-               Φωτοβόληση του έλκους για 20-30 λεπτά (το φως δεν καίει, είναι απόλυτα ανώδυνο για τον ασθενή)

-               Τέλος της θεραπείας

Για την αντιμετώπιση των ελκών κατάκλισης και γενικά των τραυμάτων (Q.Light Wound Care), χρησιμοποιούνται δύο διαφορετικά φίλτρα που μας δίνουν το επιθυμητό μήκος κύματος του φωτός. Το ένα φίλτρο αφορά αποκλειστικά την ανάπλαση του ιστού (385 - 1.700 nm), ενώ το δεύτερο φίλτρο παρέχει και αντιφλεγμονώδη δράση (385 – 780 nm) και συστήνεται στη θεραπεία φλεγμαινουσών πληγών.

Η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολύ καλά αποτελέσματα σε όλα τα στάδια της κατάκλισης, από το 1^ο στάδιο ως πρόληψη και αποφυγή εξέλιξης της βλάβης, μέχρι και στην επούλωση πολύ προχωρημένων καταστάσεων 4^ο βαθμού.

Αποτελέσματα παρατηρούνται από τις πρώτες κιόλας ημέρες της θεραπείας, ενώ ο συνολικός χρόνος επούλωσης εξαρτάται από τη φύση του έλκους, την κατάσταση του οργανισμού του ασθενούς, την ηλικία του κλπ.

Οι συσκευές Q.Light Wound Care κατασκευάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλους, χωρίς να απαιτούνται ειδικές τεχνικές και ιατρικές γνώσεις. Απευθύνονται σε επαγγελματίες υγείας, ιατρούς, νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές κλπ, ενώ επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν απευθείας από τον ασθενή ή τους φροντιστές του.

Ειδικά όταν πρόκειται για μόνιμα κλινήρεις, όπως για παράδειγμα παραπληγικούς, ασθενείς, όπου τα έλκη κατάκλισης είναι πολύ συχνό φαινόμενο, η συσκευή φωτοδυναμικής θεραπείας Q.Light θεωρείται απαραίτητο εργαλείο για το σπίτι ώστε να θεραπεύονται οι βλάβες από την αρχή, πριν προλάβουν να εξελιχθούν, κάτι που βελτιώνει αισθητά την ποιότητα ζωής του ασθενούς αλλά και την καθημερινότητα των φροντιστών του. 

Παραδείγματα αντιμετώπισης τραυμάτων, εγκαυμάτων και ελκών, με φωτοδυναμική θεραπεία

Ένα έλκος πιέσεως από κατάκλιση σε παραπληγικό ασθενή, το οποίο παραμένει ανοιχτό για 2 μήνες και δεν ανταποκρίνεται σε συμβατικές θεραπείες. Μέσα σε λιγότερο από 1 εβδομάδα από την έναρξη της φωτοθεραπείας παρατηρείται επούλωση.

Αντιμετώπιση ενός μετεγχειρητικού έλκους με φωτοδυναμική θεραπεία. Πρόκειται για τραύμα που απέμεινε μετά τη χειρουργική αφαίρεση μελανώματος, και παρέμενε ανοιχτό για 3 μήνες. Με την εφαρμογή φωτοδυναμικής θεραπείας ξεκίνησε η επούλωση από τις πρώτες κιόλας μέρες ενώ σε σύντομο χρονικό διάστημα επήλθε ολοκληρωτική ανάπλαση της περιοχής.

Βλέπουμε τα αποτελέσματα της φωτοθεραπείας σε έλκη ποδιού σε διαβητικό ασθενή. Πέντε εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείας έχει επέλθει πλήρης επούλωση. Η εξαιρετική δράση της φωτοθεραπείας ακόμα και σε αυτή τη πολύ δύσκολη περίπτωση, παρέχει βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς αλλά και αποφυγή επιπλοκών όπως είναι η διαβητική γάγγραινα και ο ακρωτηριασμός.

Πολύ καλά αποτελέσματα έχει η μέθοδος και στα εγκαύματα, όπως είναι τα εγκαύματα από φλόγα. Για παράδειγμα βλέπουμε πόσο γρήγορα επουλώνεται ένα εκτεταμένο έγκαυμα δευτέρου βαθμού με εξαιρετική αποκατάσταση του δέρματος στην περιοχή μετά το τέλος της θεραπείας.

Και σε χημικά εγκαύματα η μέθοδος δρα εξίσου αποτελεσματικά. Σε λιγότερο από ένα μήνα έχει επέλθει πλήρης επούλωση της βλάβης και στον επανέλεγχο πέντε μήνες μετά η περιοχή έχει αποκατασταθεί πλήρως.

Διαβάστε επίσης

• Επούλωση κατακλίσεων, εγκαυμάτων, ψωριασικών βλαβών με την πρωτοποριακή μέθοδο της φωτοδυναμικής θεραπείας
• Τι είναι η κατάκλιση, γιατί συμβαίνει, πώς μπορεί να προληφθεί και πώς αντιμετωπίζεται. Η μέθοδος της φωτοδυναμικής θεραπείας.
• Η καλύτερη αντιμετώπιση των πληγών από τις κατακλίσεις είναι η πρόληψη και η νέα μέθοδος της φωτοδυναμικής θεραπείας.