Bρεφικοί κολικοί. Τι να κάνετε αν το μωρό σας έχει κολικό; Συμβουλές παιδιάτρου

της Κατερίνας Ζερβού, παιδιάτρου, medlabnews.gr iatrikanea

Οι βρεφικοί κολικοί δεν είναι ασθένεια. Χαρακτηρίζονται από αιφνίδιο έντονο και συνεχές κλάμα, με έξαψη στο πρόσωπο, διογκωμένη και τεταμένη κοιλιά, ψυχρά άκρα και σφιγμένες γροθιές, Oι κολικοί λύονται προσωρινά όταν το βρέφος αποβάλλει αέρια. Εκδηλώνονται συνήθως σε βρέφη 2-3 βδομάδων και υποχωρούν μετά την ηλικία των τριών μηνών. Τα τυπικά επεισόδια εμφανίζονται αργά το απόγευμα ή το βράδυ αλλά είναι δυνατό να παρατηρούνται οποιαδήποτε ώρα της ημέρας.

Η αιτιολογία των κολικών είναι ασαφής, έχουν ενοχοποιηθεί παράγοντες όπως

• η κατάποση αέρα κατά τη σίτιση(αν το μωρό δε ρευτεί η κοιλίτσα του γεμίζει αέρα και πρήζεται, κάτι που προκαλεί πόνο),άλλες αιτίες είναι
• η αίσθηση πείνας,
• η αυξημένη λήψη γάλακτος,
• οι διατροφικές συνήθειες της μητέρας και
• το σχετικά ανώριμο έντερο του μωρού για την πέψη ορισμένων συστατικών γάλακτος (πρωτεΐνη , λακτόζη).

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΤΕ ΤΟ ΜΩΡΟ ΣΑΣ

1. Κρατήστε το μωρό σας αγκαλιά με τη κοιλίτσα του να ακουμπάει πάνω σας και περπατήστε πάνω-κάτω. Η κίνηση και η ζεστασιά του σώματός σας το ανακουφίζει.

2. Βοηθήστε το μωρό σας να ρευτεί μετά από κάθε γεύμα, κρατήστε το στον ώμο σας ,χτυπώντας του μαλακά την πλάτη.

3. Ξαπλώστε το μωρό ανάσκελα στο κρεβατάκι του και κάνετε με τα πόδια του  απαλές κυκλικές κινήσεις, πιέστε ελαφρά τα ποδαράκια του προς την κοιλιά του για λίγο και απομακρύνετε τα απαλά.

4. Ταΐζετε το μωρό σε ήρεμο, χαλαρό περιβάλλον με σωστό τρόπο, προσέχετε να πιάνει καλά τη θηλή ώστε να μην καταπίνει αέρα και δημιουργούνται αέρια στο έντερο του.

5. Βάλτε του απαλή μουσική, βάλτε ηλεκτρική σκούπα ή ανοίξτε τον απορροφητήρα της κουζίνας, η χρήση ενός συνεχούς μονότονου θορύβου μπορεί να βοηθήσει.

6. Κάνετε απαλό μασάζ με κυκλικές κινήσεις στη κοιλιά του μωρού σας και τοποθετήστε μια ζεστή πετσέτα στη κοιλιά του πάνω από τα ρουχαλάκια του. 
7. Κάνετε το μωρό ένα μπανάκι με ζεστό νερό και μετά τυλίξτε το σε μια κουβερτούλα(αν δεν κάνει ζέστη), συμβάλλει στη χαλάρωση και την ηρεμία του βρέφους.

8. Οι μαμάδες που θηλάζετε, βελτιώστε τις διατροφικές σας συνήθειες, αποφύγετε τροφές που προκαλούν παραγωγή αερίων ή ερεθίζουν το γαστρεντερικό σύστημα του μωρού σας όπως κρεμμύδια, φασόλια, λάχανο, μπρόκολο, καυτερές τροφές, μπαχάρια, καφές.

9. Βάλτε το μωρό σε όρθιο ή ξαπλωτό μάρσιπο, πηγαίνετε μια βόλτα με το αυτοκίνητο ή το καρότσι.

10. Συνεχίζετε το θηλασμό, 
11. Επιβάλλεται να είστε ήρεμη και ψύχραιμη. 

Οι παραπάνω συμβουλές και ίσως κάποιες επιπλέον που θα συζητήσετε με τον παιδίατρο σας θα σας βοηθήσουν να ξεπεράσετε το πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση η εξέταση του βρέφους που κλαίει είναι απαραίτητη από το παιδίατρο πριν καταλήξουμε στη διάγνωση των κολικών.

Παιδίατρος Κατερίνα Ζερβού

ιατρείο Γ.Μπουσίου 14-16 Αμπελόκηποι

(πλησίον μετρό Κατεχάκη)

τηλ :2106996860,κιν:6986261626 

Διαβάστε επίσης

• Έχει το παιδί σας πυρετό με σπασμούς; Σε τι οφείλονται και τι πρέπει να κάνετε; Είναι επικίνδυνοι οι πυρετικοί σπασμοί;
• Έχει το παιδί σας πυρετό; Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνετε.
• Κρυολόγημα ή γρίπη; Τι πρέπει να κάνουμε; Γιατί δεν πρέπει να δίνουμε ασπιρίνη στα παιδιά με γρίπη;
• Η δυσκοιλιότητα στα βρέφη και στα παιδιά, οι αιτίες της και η αντιμετώπιση της

Δυσκοιλιότητα στα βρέφη και στα παιδιά. Ποιες οι αιτίες; Ποια η κατάλληλη διατροφή;

της Κατερίνας Ζερβού, παιδιάτρου, medlabnews.gr iatrikanea

Ως δυσκοιλιότητα ορίζεται η επώδυνη αποβολή σκληρών κοπράνων που συνοδεύονται με κατακράτηση και αδυναμία κένωσης του κατώτερου τμήματος του παχέος εντέρου για τουλάχιστον 2 βδομάδες ή η μείωση της συχνότητας των κενώσεων σε λιγότερες από 3 την εβδομάδα. 

Η δυσκοιλιότητα είναι συχνό πρόβλημα στα παιδιά και είναι σύμπτωμα και όχι νόσος, αποτελεί την αιτία για το 3% των επισκέψεων στο παιδίατρο. Βρέφη που θηλάζουν μπορεί να έχουν από 7 κρεμώδεις κενώσεις την ημέρα εως 1 την εβδομάδα. Παιδιά 1-2 ετών έχουν κατά μέσο όρο 1 με 2 κενώσεις την ημέρα εως την ηλικία περίπου 4 ετων που έχουν από 1 κένωση την ημέρα έως 3 κενώσεις την βδομάδα. 

Η δυσκοιλιότητα χωρίζεται:

• σε λειτουργική ή ιδιοπαθής 95% (χωρίς υποκείμενη οργανική νόσο ή ανατομική βλάβη) και 
• σε οργανική 5% (υπάρχει υποκείμενη οργανική βλάβη).

ΑΙΤΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑΣ 

Οι παράγοντες που προκαλούν ιδιοπαθή δυσκοιλιότητα είναι γενετικοί, ψυχολογικοί, διαιτητικοί και περιβαλλοντικοί. 

Η εμφάνιση της δυσκοιλιότητας σε βρέφη μέχρι την ηλικία 6 μηνών οφείλεται σε ανωριμότητα του μυικού συστήματος της πυέλου και υποχωρεί με τη πάροδο του χρόνου. 

Σε βρέφη μεγαλύτερα από 6 μηνών η δυσκοιλιότητα εμφανίζεται στα μεταβατικά στάδια διατροφής του βρέφους (μετάβαση από το μητρικό γάλα στο τροποποιημένο ή πλήρες γάλα αγελάδας ή και κατά την έναρξη των στερεών τροφών) καθώς μετά από πυρετό και αφυδάτωση. 

Στα μεγαλύτερα παιδιά η λειτουργική δυσκοιλιότητα οφείλεται στην ηθελημένη κατακράτηση κοπράνων και στις διατροφικές συνήθειες του παιδιού. Το παιδί από πείσμα δεν θέλει να εκπαιδευτεί στη χρήση της τουαλέτας, προτιμά το παιχνίδι ή δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα στη αφαίρεση της πάνας. 

Η κατακράτηση των κοπράνων μπορεί να οφείλεται σε συγκρούσεις κατά την εκπαίδευση στη τουαλέτα αλλά συνήθως οφείλεται σε επώδυνη αφόδευση, η οποία δημιουργεί φόβο και κατακράτηση. Παιδιά με ψυχολογικά προβλήματα λόγω θανάτου, διαζυγίου, αποχωρισμού από την οικογένεια ή κακοποίησης μπορεί να παρουσιάσουν λειτουργική δυσκοιλιότητα. 

Τέλος οι διαιτητικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της δυσκοιλιότητας, όπως η μειωμένη πρόσληψη υγρών, ο υποσιτισμός, η ανεπαρκής διατροφή σε φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, όσπρια) και η υπερβολική κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων (ζάχαρη) και ζωικών τροφών. 

Η παρατεταμένη άρνηση για αφόδευση οδηγεί σε διάταση του ορθού και μείωση του μυικού τόνου και τελικά σε κατακράτηση των κοπράνων, τα οποία αφυδατώνονται, σκληραίνουν και ενσφηνώνονται στο έντερο. 

Η παρατεταμένη κατακράτηση των κοπράνων οδηγεί σε: 

• ανησυχία, 
• κοιλιακό άλγος, μετερεωρισμό,
• ναυτία,
• εμετό,
• ανορεξία,
• ευερεθιστότητα,
• διάρροια από υπερχείλιση, 
• ραγάδα δακτυλίου 
• αιμορραγία από το ορθό και 
• σε υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις λόγο εξωτερικής πίεσης της ουρήθρας.

ΑΙΤΙΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑΣ 

Μικρό ποσοστό (5%) παιδιών με δυσκοιλιότητα παρουσιάζει υποκείμενη οργανική νόσο ή ανατομική βλάβη. 

Αιτίες όπως συγγενές μεγάκολο, εγκεφαλική παράλυση, κυστική ίνωση, υποθυρεοειδισμός, υποκαλιαιμία, κοιλιοκάκη, δυσανεξία στη πρωτεΐνη του γάλακτος αγελάδος, αλλαντίαση, υπερασβεστιαιμία, θεραπεία με σίδηρο κ.α. προκαλούν οργανική δυσκοιλιότητα.

Σε κάθε παιδί που παρουσιάζει χρόνια δυσκοιλιότητα είναι απαραίτητο το λεπτομερές ιστορικό και η αντικειμενική εξέταση και αν κριθεί απαραίτητο περαιτέρω εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος για να αποκλειστεί πιθανή υποκείμενη οργανική νόσος.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑΣ 

1. Ενημέρωση, καθησύχαση, εκπαίδευση του παιδιού και των γονέων. Διδάσκεται η χρήση τουαλέτας, το παιδί τοποθετείται στη τουαλέτα στη κατάλληλη θέση με τα πόδια του να εφάπτονται στο πάτωμα, για περίπου 10 λεπτά μετά τα γεύματα για να ενεργοποιηθεί το γαστροκολικό αντανακλαστικό. Επίσης είναι απαραίτητη η διατήρηση ημερολογίου καταγραφής της συχνότητας των κενώσεων. Εάν υπάρχει ραγάδα πρωκτού η επάλειψη με αλοιφή βαζελίνης μειώνει τον πόνο κατά την αφόδευση.

2. Βελτίωση της διατροφής του παιδιού, άφθονη κατανάλωση υγρών(νερό, χυμοί, χαμομήλι), μέλι, φρούτα (δαμάσκηνα, αχλάδια, ροδάκινα, ακτινίδια, πορτοκάλι, κεράσια, σύκα) όσα καταναλώνονται μαζί με τον εξωτερικό τους φλοιό, φυτικές ίνες όπως ψωμί ολικής άλεσης, λαχανικά, όσπρια, αποφυγή αμυλούχων τροφών (μακαρόνια, ρύζι, πατάτες, άσπρο  ψωμί, μπισκότα, σοκολάτα).Σε βρέφη μικρότερα του έτους αποφεύγεται το μέλι λόγω κινδύνου μετάδοσης του κλωστηριδίου της αλλαντίασης.

3. Προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής με μαλακτικά των κοπράνων φάρμακα, όπως οι ημισυνθετικοί πολυσακχαρίτες (λακτουλόζη, λακτιτόλη) και το παραφινέλαιο και περιστασιακά τα υπόθετα γλυκερίνης για την κένωση του εντέρου.

4. Σε περίπτωση όπου πολύ σκληρά κόπρανα βρίσκονται στο ορθό, μπορεί να χρειαστεί να γίνει η κένωση του εντέρου με υποκλυσμούς οι οποίοι είναι καλύτερα να αποφεύγονται και να γίνονται απο το παιδίατρός σας όταν κριθεί απαραίτητο.

5. Εάν τα μέτρα αυτά αποτύχουν το παιδί πρέπει να εισαχθεί στο νοσοκομείο για περαιτέρω αντιμετώπιση.

ΠΡΟΣΟΧΗ
Απαγορεύονται οι συχνοί υποκλυσμοί από τους γονείς χωρίς την σύσταση του παιδιάτρου γιατί μπορούν να προκαλέσουν εξασθένηση του γαστροκολικού αντανακλαστικού, επίσης προκαλούν τραυματισμό, διάτρηση και νέκρωση του εντέρου και γι' αυτό πρέπει να χορηγούνται με προσοχή !

Παιδίατρος Κατερίνα Ζερβού

ιατρείο Γ.Μπουσίου 14-16 Αμπελόκηποι

(πλησίον μετρό Κατεχάκη)

τηλ :2106996860,κιν:6986261626

Διαβάστε επίσης

• Έχει το παιδί σας πυρετό με σπασμούς; Σε τι οφείλονται και τι πρέπει να κάνετε; Είναι επικίνδυνοι οι πυρετικοί σπασμοί;
• Έχει το παιδί σας πυρετό; Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνετε.
• Κρυολόγημα ή γρίπη; Τι πρέπει να κάνουμε; Γιατί δεν πρέπει να δίνουμε ασπιρίνη στα παιδιά με γρίπη;
• Η δυσκοιλιότητα αντιμετωπίζεται με άσκηση και άφθονες τροφές πλούσιες σε ίνες.
  

Σκουλήκια στο έντερο και στα κόπρανα. Οξυουρίαση με φαγούρα στον πρωκτό, πόνο στην κοιλιά

της Κατερίνας Ζερβού, παιδιάτρου, medlabnews.gr iatrikanea

Η οξυουρίαση οφείλεται στον οξύουρο Enterobius vermicularis, ένα μικρό, λευκό παθογόνο νηματέλμινθα του εντέρου.

Είναι σκώληκας που μολύνει παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο, συναντάται σε υγρά και θερμά κλίματα και συχνότερα μολύνονται τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας (5-6 ετών). Το παράσιτο έχει το μέγεθος μικρής καρφίτσας και ζει στο παχύ έντερο αποκλειστικά του ανθρώπου. Στα μολυσμένα άτομα το θηλυκό σκουλήκι μεταναστεύει τη νύχτα στο δέρμα του πρωκτού, όπου αφήνει τα αβγά του. Οι ενήλικοι σκώληκες βρίσκονται στο τυφλό και στο παχύ έντερο και μεταναστεύουν κατά τη διάρκεια της νύχτας στη περιπρωκτική περιοχή και γεννούν τα αυγά τους, προκαλώντας έντονο περιπρωκτικό κνησμό.

Λόγω του έντονου αυτού κνησμού με αποτέλεσμα τον ξεσμό, τα αυγά προσκολλώνται κάτω από τα νύχια και στις άκρες των δακτύλων και τελικά μεταφέρονται στο στόμα και καταπίνονται με αποτέλεσμα την αναμόλυνση.

Η οξυουρίαση είναι η πιο συχνή ελμινθική λοίμωξη στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ (η επίπτωση στα παιδιά αναφέρεται μέχρι 20%). Συμβαίνει σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές ομάδες, αλλά οι υποτροπές είναι συχνότερες σε συνθήκες υψηλού συγχρωτισμού. Συμβαίνει συχνότερα σε παιδιά σχολικής ηλικίας 5-10 χρόνων και είναι ασυνήθης σε παιδιά μικρότερα των 2 χρόνων.

Ο πιο συχνός τρόπος άμεσης μετάδοσης είναι με τα χέρια.

Τα αβγά των οξύουρων γίνονται μολυσματικά 6 περίπου ώρες μετά την εναπόθεσή τους στο δέρμα του πρωκτού. Από εκεί μεταφέρονται σε ρούχα, κλινοσκεπάσματα, σκόνη, αέρα και τροφές όπου μπορούν να επιβιώσουν για 2 - 3 εβδομάδες και να διασπείρουν τη μόλυνση σε όλη την οικογένεια.   Aν στη συνέχεια φάει ένα τρόφιμο με άπλυτα χέρια, θα καταπιεί τα αβγά από τα παράσιτα (σκουλήκια) και θα μολυνθεί και ο ίδιος χωρίς να το γνωρίζει. Τα αβγά παραμένουν κάτω από τα νύχια και ο άνθρωπος αυτομολύνεται συνεχώς με το ξύσιμο λόγω του κνησμού του πρωκτού. Μετά την κατάποση, τα αβγά σπάνε και ελευθερώνονται τα παράσιτα στο έντερο. Αναπτύσσονται σε ενήλικα σκουλήκια σε μερικές εβδομάδες και ζουν περίπου 3 μήνες.

Ποια είναι τα συμπτώματα της οξυουρίασης;

Το συχνότερο σύμπτωμα είναι ο περιπρωκτικός ή περινεϊκός κνησμός, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύκτας που μεταναστεύουν οι σκώληκες για να γεννήσουν τα αυγά τους.

Η μετανάστευση των οξυούρων έξω από το έντερο μπορεί να προκαλέσει ουρηθρίτιδα, αιδοιοκολπίτιδα και σαλπιγγίτιδα.
Μερικές φορές ο κνησμός είναι σοβαρός και έντονος και μπορεί να προκληθεί τραυματισμός του δέρματος και δευτερογενείς βακτηριακές μολύνσεις.
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν 

• ανησυχία,
• κόπωση,
• ευερεθιστότητα,
• τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν ακόμα και ανορεξία και
• απώλεια βάρους.

Η διάγνωση
Καθώς τα σκουλήκια και τα αβγά τους δεν περνούν στα κόπρανα, δεν χρειάζεται εξέταση κοπράνων. Η διάγνωση τίθεται με την ανίχνευση των σκωλήκων που μοιάζουν με μικρές hλευκές κλωστές στην επιφάνεια των κοπράνων, οι οποίοι φαίνονται με γυμνό οφθαλμό ή τίθεται με την ανεύρεση των αυγών η οποία γίνεται με μικροσκοπική εξέταση αυτοκόλλητης ταινίας κυτταρίνης η οποία τοποθετείται νωρίς το πρωί στη περιπρωκτική περιοχή, πριν από το πλύσιμο του παιδιού για τη προσκόλληση των αυγών. Στη συνέχεια η ταινία επικολλάται σε αντικειμενοφόρο πλάκα και αποστέλλεται στο μικροβιολογικό εργαστήριο. Επαναληπτικό τεστ είναι πιθανόν αναγκαίο, καθώς το πρώτο δείγμα ανιχνεύει περίπου 50% των περιπτώσεων. 

Επαναληπτικό τεστ είναι πιθανόν αναγκαίο, καθώς το πρώτο δείγμα ανιχνεύει περίπου 50% των περιπτώσεων.

Πώς αντιμετωπίζονται;
Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται στο παιδί αλλά και στα άλλα μέλη της οικογένειας για αποφυγή της ενδοοικογενειακής μετάδοσης, γιατί ένα μέλος της οικογένειας χωρίς συμπτώματα μπορεί να είναι φορέας και να λειτουργεί σαν πηγή της λοίμωξης. Χορήγηση μιας δόσης 100 mg mebendazole (Vermox) στους πάσχοντες και τους συγγενείς τους ή pyrantel pamoate 11 mg/Kgr (Combantrin) είναι αποτελεσματική στο 95% των περιπτώσεων. Επειδή συνήθως παρατηρούνται αναμολύνσεις συνιστάται και δεύτερη δόση μετά από 14 ημέρες για να σκοτώσει τους νέους σκώληκες που θα αναπτυχθούν.

Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία είναι η αλβενδαζόλη σε μια δόση 400 mg από το στόμα για όλες τις ηλικίες ή η παμοική πυραντέλη σε μια δόση 11mg/kg βάρους σώματος από το στόμα.
Για να είναι αποτελεσματική η φαρμακευτική αγωγή πρέπει να συνδυαστεί με τα παρακάτω καθώς υπάρχει κίνδυνος επαναμολύνσης:

Αν η έκθεση συνεχίζεται, απαιτούνται περισσότερα θεραπευτικά σχήματα. Τα κλινοσκεπάσματα και τα ρούχα πλένονται μετά τη θεραπεία σε υψηλές θερμοκρασίες. Μέτρα ατομικής υγιεινής περιορίζουν την υποτροπή και τη διασπορά της μόλυνσης σε άλλους.

Τι πρέπει να κάνουμε για να προλάβουμε τη μόλυνση και τις υποτροπές για 3 τουλάχιστον εβδομάδες

• Μπάνιο στην πρωινή αφύπνιση ώστε να μειωθεί η πιθανότητα επαφής με τα αβγά.
• Αλλαγή και πλύσιμο των εσωρούχων κάθε μέρα. Συνιστάται συχνή αλλαγή πιτζάμας.
• Αλλαγή κλινοσκεπασμάτων και σεντονιών έπειτα από κάθε θεραπεία και κάθε 3-7 ημέρες. Τα αβγά είναι ευαίσθητα στο φως: απλώστε τα κλινοσκεπάσματα στον ήλιο.
• Τα ατομικά μέτρα προσωπικής υγιεινής θα πρέπει να περιλαμβάνουν πλύσιμο των χεριών μετά τη χρήση τουαλέτας, πριν από το φαγητό και μετά την αλλαγή της βρεφικής πάνας.
• Διατηρήστε τα νύχια κοντά και καθαρά.
• Αποθαρρύνετε το φάγωμα των νυχιών και το ξύσιμο της περιπρωκτικής χώρας, ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο επαναμόλυνσης. 
• Όταν καθαρίζεται το σπίτι μιας μολυσμένης οικογένειας, πρέπει να απομακρύνεται η σκόνη με υγρό πανί για να αποφευχθεί η εισπνοή μολυσματικών αυγών.

Παιδίατρος Κατερίνα Ζερβού

ιατρείο Γ.Μπουσίου 14-16 Αμπελόκηποι

(πλησίον μετρό Κατεχάκη)

τηλ :2106996860,κιν:6986261626

Διαβάστε επίσης

• Η δυσκοιλιότητα στα βρέφη και στα παιδιά, οι αιτίες της και η αντιμετώπιση της
• Tροφική δηλητηρίαση: 20 συνηθισμένα και ασυνήθιστα αίτια. Ποιά είναι τα συμπτώματα και πως μπορούμε να προστατευτούμε;
• Πυρετός, διάρροιες μπορεί να οφείλονται σε άπλυτα λαχανικά ή κακοσυντηρημένα τρόφιμα. Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται η Σαλμονέλωση
• Οδηγίες για την δυσπεψία και την βαρυστομαχιά
• Πόνος στην κοιλιά. Τι μπορεί να σημαίνει