Γιατί το 1956 χρειάστηκε να εμβολιαστεί ο Έλβις Πρίσλεϊ μπροστά στις κάμερες, για πολιομυελίτιδα;

επιμέλεια Κασσιανή Τσώνη, medlabnews.gr iatrikanea

Στις 28 Φεβρουαρίου 1956 ο Έλβις Πρίσλεϊ εμβολιάζεται ζωντανά στο CBS Studio 50, στην εκπομπή Ed Sullivan Show στο πλαίσιο της καμπάνιας για τον εμβολιασμό κατά της επιδημίας πολιομυελίτιδας. 

Στα παρασκήνια στο CBS Studio 50, πριν από την εκπομπή του The Ed Sullivan Show, η Επίτροπος Υγείας της Νέας Υόρκης, Leona Baumgartner, κρατά το χέρι του Έλβις Πρίσλεϊ, καθώς ο Επίτροπος Harold Fuerst του κάνει το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας.

Το 1956 η Αμερική βρισκόταν στο έλεος μιας επιδημίας πολιομυελίτιδας. Βρέθηκε το εμβόλιο αλλά χρειαζόταν ο μαζικός εμβολιασμός ενός υψηλού ποσοστού του γενικού πληθυσμού. Τη λύση έδωσε ο λατρεμένος «βασιλιάς της ροκ»: εμβολιάστηκε δημοσίως στο πλατό ενός δημοφιλέστατου τηλεοπτικού σόου. Και τον μιμήθηκαν εκατομμύρια θαυμαστές και θαυμάστριές του 

Τέλη Οκτωβρίου του 1956. Ενας άνδρας ηλικίας 21 ετών στέκεται σε ένα τηλεοπτικό πλατό στην πόλη της Νέας Υόρκης. Εχει ένα πλατύ οδοντωτό χαμόγελο και μια υπέροχη απαστράπτουσα (λόγω της μπριγιαντίνης) κόμη. Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη γιατί ο νεαρός μελαχρινός είναι ήδη ένας σταρ των ΗΠΑ και η αύρα που τον περιβάλλει είναι σχεδόν απτή, παρότι η καριέρα του έχει μόλις αρχίσει. Κάποια στιγμή σηκώνει το αριστερό του μανίκι και αποκαλύπτει το χέρι του. Ενας γιατρός εισέρχεται στο πλατό και του καρφώνει μια βελόνα στο μπράτσο. Το κοινό ξεσπά σε χειροκροτήματα και οι παραγωγοί  είναι περιχαρείς. Η περιπόθητη φωτογραφία έχει βγει, ο Ελβις μόλις έκανε το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας. 

Το 1956 η Αμερική βρισκόταν στο έλεος μιας επιδημίας πολιομυελίτιδας. Η φριχτή ασθένεια ήταν μια τρομακτική απειλή για τη δημόσια υγεία, κυρίως για τα παιδιά των ΗΠΑ. Το 1954 προσβλήθηκαν σχεδόν 40.000 και πέθαναν 1.450 ενώ πολλά από όσα επέζησαν έμειναν παράλυτα. 

Η αμερικανική κυβέρνηση επιδίωκε τον μαζικό εμβολιασμό ενός υψηλού ποσοστού του γενικού πληθυσμού με το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας που ανέπτυξε το 1955 ο ιολόγος Τζόνας Σολκ στο πανεπιστήμιο του Πίτσμπεργκ. Ο εμβολιασμός του Ελβις στο πλατό της εκπομπής του Εντ Σάλιβαν (The Ed Sullivan Show) ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να συμβεί. Το «HeartBreak Hotel» είχε κυκλοφορήσει τον Ιανουάριο του 1956 και τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς η φήμη του κορυφαίου Αμερικανού τραγουδιστή είχε εκτιναχθεί στα ύψη. 

Κατά τους επόμενους δώδεκα μήνες καταγράφηκαν λιγότερα από 5.500 κρούσματα ενώ μόλις 221 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Χάρη στον «Βασιλιά», το παράδειγμα του οποίου έσπευσαν στη συνέχεια να ακολουθήσουν εκατομμύρια θαυμαστές και θαυμάστριές του, κάνοντας το εμβόλιο. 

Ο Ελβις, μαζί με άλλες διασημότητες της εποχής, στήριξαν επίσης την εκστρατεία «March of the Dimes»,  ενθαρρύνοντας τους Αμερικανούς να προσφέρουν μικρά χρηματικά ποσά στο Εθνικό Ιδρυμα Παιδικής Παράλυσης, μια φιλανθρωπική οργάνωση που ίδρυσε το 1938 ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ ο οποίος ήταν επίσης θύμα της πολιομυελίτιδας. 

Το Ιδρυμα εκμεταλλεύτηκε την επιρροή που ασκούσαν ο Ελβις και άλλοι επιφανείς αστέρες της ροκ εντ ρολ, όπως ο Τσακ Μπέρι και ο Λιτλ Ρίτσαρντ, για να προσεγγίσει κυρίως τη νεολαία της Αμερικής. 

Δημιούργησε επίσης ένα ειδικό εκστρατευτικό σώμα ευαισθητοποίησης των νέων ονόματι «Teens Against Polio» («Εφηβοι Εναντίον Πολιομυελίτιδας»). Τα μέλη του διοργάνωναν χορούς με ελεύθερη είσοδο για όλους όσοι επιδείκνυαν πιστοποιητικό εμβολιασμού αλλά και ενημερωτικές εκδηλώσεις σε σχολεία με ομιλητές έφηβους που είχαν μείνει παράλυτοι από την πολιομυελίτιδα και προέτρεπαν τους συνομήλικους τους να κάνουν τον εμβόλιο. Κάποιοι, μάλιστα, άρχισαν να νουθετούν τα κορίτσια να μην δέχονται να βγουν έξω με ανεμβολίαστα αγόρια.

«Υπάρχει μια παράδοση χρήσης προσωπικοτήτων του πολιτισμού για την προώθηση μηνυμάτων της δημόσιας υγείας», αναφέρει σε κείμενό του ο Αλεξ Ντίγκινς της λονδρέζικης Telegraph. Ο βρετανός δημοσιογράφος θεωρεί πως «αυτό σχετίζεται με την περίεργη ατμόσφαιρα του 20ου αιώνα» κατά τη διάρκεια του οποίου άρχισε να αυξάνεται το κύρος των διασημοτήτων, να κατακερματίζεται το μιντιακό τοπίο και να γίνεται ευρέως αποδεκτή η ιδέα σύμφωνα με την οποία η προάσπιση της δημόσιας υγείας αξίζει τον κόπο. 

Ο Αλεξ Ντίγκινς διερωτάται εάν θα μπορούσε μια ανάλογη στρατηγική να αποδειχθεί αποτελεσματική και σήμερα για να σημειώσει πως, σύμφωνα με τη βρετανική κυβέρνηση, η απάντηση είναι ναι.

Ο Στίβεν Ρέιτσερ, ωστόσο, επίσης καθηγητής Ψυχολογίας και μέλος της ίδιας Επιτροπής, δεν είναι τόσο σίγουρος για τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι όποιες διασημότητες και προσωπικότητες υπέρ των εμβολίων. «Νομίζω πως το ζήτημα είναι πολύπλοκο. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι υπάρχουν πολλές διασημότητες που τάσσονται κατά των εμβολίων, οπότε εάν κάποιος δώσει μια παράσταση κάνοντας το εμβόλιο, τότε ενδέχεται να ωθήσει άλλους να υποστηρίζουν πιο παραστατικά το αντίθετο», προειδοποίησε. 

Και ο κίνδυνος να συμβεί κάτι τέτοιο είναι πραγματικά μεγάλος κυρίως λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται σήμερα το παγκόσμιο μιντιακό τοπίο. «Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν ακραίες απόψεις και τρελές θεωρίες. Οπότε ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα θα μπορούσε να απευθυνθεί στους 127 εκατομμύρια followers του στο Twitter με ένα μήνυμα υπέρ του εμβολιασμού, οι επισημάνσεις του θα μπορούσαν να συγχύσουν έναν εξίσου μεγάλο αριθμό ανθρώπων οι οποίοι ενστικτωδώς διασύρουν τον ίδιο και  απορρίπτουν όλα όσα πρεσβεύει και κάνει», εξήγησε ο δημοσιογράφος της Telegraph. 

Λαμβάνοντας υπόψη και τη θεωρία της συμμόρφωσης (conformity theory), το πρόβλημα επιδεινώνεται περαιτέρω. Γιατί σύμφωνα με τον κορυφαίο πολωνοαμερικανό ψυχολόγο Σόλομον Ας ο οποίος την ανέδειξε κατά τη δεκαετία του 1950, η επικρατούσα άποψη είναι ο συνδετικός ιστός των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και αυτό σημαίνει πως οι άνθρωποι πολύ συχνά εμφανίζονται πρόθυμοι ακόμα και να αγνοήσουν την πραγματικότητα, δίνοντας λανθασμένες απαντήσεις ή προβαίνοντας σε λανθασμένες ενέργειες, μόνον και μόνο για να συμμορφώνονται με τις θέσεις και τις απόψεις της πλειονότητας της όποιας ομάδας στην οποία ανήκουν. 

Ζήτημα αποτελεί επίσης η όλη διαδικασία μετάδοσης των όποιων μηνυμάτων. Το μήνυμα που μεταδόθηκε το 1956 μέσω της εκπομπής του Εντ Σάλιβαν σε εκατομμύρια Αμερικανούς ήταν ξεκάθαρο ενώ ο αποστολέας του ένα άμεσα αναγνωρίσιμο πρόσωπο που ασκούσε τεράστια επιρροή. «Χρειαζόμαστε περισσότερη σαφήνεια. Προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε την αυτενέργεια μεταξύ των ανθρώπων. Πρέπει να κατανοήσουμε βαθύτερα την επιρροή που ασκούν συγκεκριμένες διασημότητες στις κοινότητες. Θα ασκήσει την ίδια επιρροή μια διασημότητα και στις εργατικές γειτονιές του Μπρίστολ και στις κοινότητες των Βρετανών με καταγωγή από την Καραϊβική στο Λιντς; Η ιδέα πως μπορούμε να καταφέρουμε κάτι γενικά και αόριστα είναι τουλάχιστον προβληματική», επισήμανε από την πλευρά του ο Κλίφορντ Σκοτ από το πανεπιστήμιο του Κιλ. 

Διαβάστε επίσης

Τι είναι η πολιομυελίτιδα; Πώς μεταδίδεται; Έχουμε περιστατικά στην χώρα μας;