Προσοχή. Τοξικές ουσίες στα χάρτινα καλαμάκια και το χάρτινο κυπελάκι του καφέ

 επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea

Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς, όπως λένε αυτή η εναλλακτική που προσφέρουν τα χάρτινα καλαμάκια, αλλά και αυτά από μπαμπού, ίσως να μην είναι η καλύτερη εναλλακτική, καθώς εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία όσων των χρησιμοποιούν αλλά και το περιβάλλον.

«Παντοτινά χημικά». Έτσι αποκαλούνται τα PFAS, ή πολυ - και υπερφθοροαλκυλικές ουσίες που βρέθηκαν να περιέχονται στα χάρτινα καλαμάκια. Και ονομάζονται «παντοτινά», καθώς δεν διασπώνται, αλλά αντίθετα συχνά μεγενθύνονται όταν εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα ή στο περιβάλλον. Τα τελευταία χρόνια οι επιστημονικοί οργανισμοί για την ασφάλεια των τροφίμων διεξάγουν έρευνες για αυτά, καθώς τα έχουν συνδέσει με δεκάδες σοβαρά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων τον καρκίνο. Σε ό,τι αφορά τα χάρτινα καλαμάκια, την αποκάλυψη για την παρουσία PFAS έκανε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Food Additives and Contaminants journal. Οι ερευνητές εξέτασαν 39 μάρκες από καλαμάκια που προμηθεύτηκαν από σούπερ μάρκετ, αλυσίδες παιχνιδιών, ταχυφαγεία κ.α. στο Βέλγιο. Τα καλαμάκια που εξέτασαν ήταν κατασκευασμένα από χαρτί, μπαμπού, τζάμι, ανοξείδωτο ατσάλι ή πλαστικό και η μελέτη βρήκε ότι το 69% περιείχε PFAS. Τα PFAS εισήχθησαν για πρώτη φορά στη ζωή μας τη δεκαετία του 1940 για να βοηθήσουν κάποια ευαίσθητα (όπως το χαρτί και όχι μόνο) προϊόντα να αντιστέκονται στα έλαια, το νερό και το λίπος. Οι «παντοτινές» χημικές ουσίες βρίσκονται σε αμέτρητα προϊόντα, από μαγειρικά σκεύη μέχρι χαλιά και υφάσματα, ως και το νερό. Και μπορούν να εισέλθουν στα τρόφιμα μέσω των φυτών, των ζώων και των μολυσμένων κέντρων επεξεργασίας, ενώ η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων FDA σημειώνει πως «είναι επίσης δυνατόν πολύ μικρές ποσότητες PFAS να εισέλθουν στα τρόφιμα μέσω της συσκευασίας, της επεξεργασίας και των μαγειρικών σκευών».

Η κατανάλωση μικρών ποσοτήτων τέτοιων χημικών δεν αποτελούν κίνδυνο για την υγεία μας. Ωστόσο, όταν μεγαλώνει η ποσότητα μεγαλώνει και η έκθεση. Ή, καλύτερα, γίνεται εφιαλτική, καθώς όπως φαίνεται, η συσσώρευση των χημικών ουσιών αυτών στον οργανισμό μπορεί να προκαλέσει από αλλαγές στα ηπατικά ένζυμα, αυξημένη αρτηριακή πίεση και ορισμένους καρκίνους, σύμφωνα με το CDC (αν και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον άνθρωπο δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητές, επειδή έχουν διεξαχθεί μόνο μελέτες σε ζώα με μεγαλύτερες συγκεντρώσεις PFAS).

«Ζούμε πρακτικά σε ένα χημικό κόσμο επομένως η έκθεση σε χημικά είναι μια πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια. Δεν είναι τόσο επικίνδυνη η χρήση τους για 10 λεπτά ή 20 λεπτά», λέει ο καθηγητής αναλυτικής Χημείας στο ΕΚΠΑ, κ. Νίκος Θωμαΐδης.

Ο ίδιος μιλώντας στην ΕΡΤ, εξήγησε ότι οι υπερφθοροαλκυλικές ουσίες (PFAS) που περιέχονται στα καλαμάκια έχουν αναδειχθεί σε ένα μεγάλο παγκόσμιο πρόβλημα, διότι χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες.

«Έχει αποδειχθεί ότι βιομεγεθύνονται και καταλήγουν στο πιάτο μας. Έχουν αρνητικές επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία αλλά και στο οικοσύστημα, αλλά είναι πολύ δύσκολο να τις αντικαταστήσουμε γιατί έχουν ιδιαίτερες ιδιότητες» ανέφερε ο κ. Θωμαΐδης, σημειώνοντας ότι η χρήση τους είναι ασφαλή για 10 έως 20 λεπτά.

«Συσκευασίες τροφίμων στο στόχαστρο για τη δημόσια υγεία» Σχολιάζοντας τη χρήση ανακυκλωμένου χαρτιού στις συσκευασίες τροφίμων αποκάλυψε ότι «έχει μπει στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων εδώ και καιρό» προσθέτοντας ότι «δεν είναι μόνο αυτές οι ουσίες που υπάρχουν στο ανακυκλωμένο χαρτί».

Και όπως είπε χαρακτηριστικά «πάμε να λύσουμε ένα πρόβλημα με την αντικατάσταση του πλαστικού, με ανακυκλωμένο χαρτί», και δημιουργούνται εύλογες ανησυχίες. «Πρέπει να μελετηθεί επαρκώς», πρόσθεσε ο καθηγητής αναλυτικής Χημείας.

«Κάθε συσκευασία που έρχεται σε επαφή με τρόφιμο μπορεί να δώσει κάποιες χημικές ουσίες μέσω “μετανάστευσης”, από το υλικό στο τρόφιμο» είπε επισημαίνοντας ωστόσο ότι οι ποσότητες αυτές είναι απειροελάχιστες στα καλαμάκια.

«Θα πρέπει να έχουμε στο νου μας εμείς καθημερινά ότι χρησιμοποιούμε πάρα πολλά χημικά προϊόντα καθημερινής χρήσης» διευκρίνισε υπενθυμίζοντας ότι οτιδήποτε και να χρησιμοποιήσουμε έχει χημικά.

Το χάρτινο κυπελλάκι του καφέ είναι ένας τοξικός εφιάλτης

Μετά τα χάρτινα καλαμάκια, και τα υποτιθέμενα φιλικά προς το περιβάλλον κύπελλα δείχνουν ότι είναι επικαλυμμένα με ένα λεπτό στρώμα πλαστικού, το οποίο οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι μπορεί να απελευθερώνει χημικές ουσίες που βλάπτουν τους ανθρώπους και όχι μόνο

Ο κόσμος χρησιμοποιεί εκατοντάδες δισεκατομμύρια φλιτζάνια καφέ μίας χρήσης κάθε χρόνο—και τα περισσότερα δεν ανακυκλώνονται. Επομένως, η μετάβαση των μεγάλων αλυσίδων καφέ στα χάρτινα ποτήρια είναι ένα καλό βήμα, σωστά; ΟΧΙ ακριβώς.

Μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη δείχνει ότι τα χάρτινα ποτήρια μπορεί να είναι εξίσου τοξικά με τα συμβατικά πλαστικά, εάν καταλήξουν ως σκουπίδια στο φυσικό μας περιβάλλον.

Τα φαινομενικά φιλικά προς το περιβάλλον χάρτινα ποτήρια είναι επικαλυμμένα με ένα λεπτό στρώμα πλαστικού για να μην εισχωρήσει το περιεχόμενό τους στο χαρτί και αυτή η επένδυση μπορεί να εκπέμπει τοξικές ουσίες.

«Υπάρχουν χημικές ουσίες που ξεπλένονται από αυτά τα υλικά», λέει η επικεφαλής συγγραφέας Bethanie Carney Almroth, αναπληρώτρια Καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία.

Όταν προσπαθούμε να αξιολογήσουμε τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των κυπέλλων καφέ, τα περισσότερα πειράματα έχουν επικεντρωθεί σε πλαστικά καπάκια και φλιτζάνια από πολυστυρένιο. Τα χάρτινα ποτήρια έχουν από καιρό γλιτώσει από τον έλεγχο. Για την αντιμετώπιση αυτής της παράβλεψης, η Carney Almroth και οι συνάδελφοί της δοκίμασαν τις επιδράσεις των χάρτινων και πλαστικών κυπέλλων σε προνύμφες σκνιπών, οι οποίες χρησιμοποιούνται συνήθως σε δοκιμές τοξικότητας. Τα κύπελλα τοποθετήθηκαν σε εύκρατο νερό ή ίζημα και αφέθηκαν να ξεπλυθούν για έως και τέσσερις εβδομάδες. Στη συνέχεια, οι προνύμφες διατηρήθηκαν σε ενυδρεία που περιείχαν το νερό ή το ίζημα που είχε μολυνθεί από τα χάρτινα και πλαστικά κύπελλα.

Ανεξάρτητα από την πηγή της μόλυνσης, οι προνύμφες μεγάλωσαν λιγότερο στο ίζημα και η έκθεση στο μολυσμένο νερό εμπόδισε επίσης την ανάπτυξή τους.

Οι οικοτοξικολόγοι δεν έκαναν χημικές αναλύσεις για να δουν ποιες ουσίες είχαν ξεπλυθεί από τα χάρτινα κύπελλα στο νερό και τα ιζήματα, αν και η Carney Almroth υποψιάζεται ότι ένας συνδυασμός χημικών προκάλεσε τη ζημιά. Αλλά είναι δύσκολο να πούμε περισσότερα, δεδομένου ότι δεν είναι γνωστό ποια υλικά υπάρχουν. «Όλα αυτά θα ήταν πολύ πιο εύκολα αν ζητούνταν από τις εταιρείες να μας πουν τι χρησιμοποιούν στα προϊόντα τους», λέει.

Τα κυπελλάκια του καφέ είναι κατασκευασμένα από ένα πολύπλοκο μείγμα συνθετικών υλικών και χημικών ουσιών.

Οι κατασκευαστές προσθέτουν βοηθήματα επεξεργασίας, σταθεροποιητές θερμότητας και άλλες ουσίες, πολλές από τις οποίες είναι γνωστό ότι είναι τοξικές.

Ακόμα κι αν χρησιμοποιούνται υλικά φυτικής προέλευσης – όπως πολυγαλακτικό οξύ, ένα υλικό που προέρχεται από καλαμπόκι, μανιόκα ή ζαχαροκάλαμο που χρησιμοποιείται για την επικάλυψη χάρτινων ποτηριών – οι κατασκευαστές ποτηριών συχνά προσθέτουν μια σειρά από άλλες χημικές ουσίες κατά την επεξεργασία.

Οι χημικές αναλύσεις μπορούν μερικές φορές να ρίξουν φως στη σύνθεση των ουσιών που υπάρχουν σε ένα πλαστικό ή χάρτινο ποτήρι, αλλά ακόμη και αυτές οι δοκιμές δεν μπορούν πάντα να προσδιορίσουν τι υπάρχει εκεί, λέει η Jane Muncke, η οποία είναι περιβαλλοντική τοξικολόγος και διευθύνων σύμβουλος του Food Packaging Forum, ένας οργανισμός επιστημονικής επικοινωνίας με έδρα την Ελβετία.

Οι ακριβείς ουσίες είναι «άγνωστες όχι μόνο στους επιστήμονες που πραγματοποιούν αυτές τις αναλύσεις, αλλά και στους ανθρώπους που παράγουν και πωλούν τις συσκευασίες». Κατά την κατασκευή προϊόντων που περιέχουν πλαστικό, μπορεί να πραγματοποιηθούν ακούσιες χημικές αντιδράσεις μεταξύ των υλικών που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία νέων ουσιών.

Οι χημικές ουσίες μπορεί επίσης να είναι επιβλαβείς λόγω των συγκεκριμένων συνδυασμών στους οποίους χρησιμοποιούνται, προσθέτει η Muncke – κάτι που είναι γνωστό ως «τοξικότητα μείγματος». Επομένως, δεν έχει νόημα να ρυθμίζονται οι ποσότητες των μεμονωμένων ουσιών στα κύπελλα, λέει, γιατί ακόμα δεν μπορείτε να είστε σίγουροι για τον αντίκτυπο που θα έχουν.

Η βελτίωση των πρακτικών ανακύκλωσης θα ήταν ένα λογικό βήμα στην προσπάθεια να αποτραπούν οι επιβλαβείς χημικές ουσίες από το να καταλήξουν στη φύση, αλλά οι ερευνητές λένε ότι είναι καλύτερο να αποσυρθούν εντελώς τα χάρτινα ποτήρια μιας χρήσης. Είναι δύσκολο για τα περισσότερα κέντρα ανακύκλωσης να διαχωρίσουν την πλαστική επίστρωση από το χαρτί του κυπέλλου.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, κάποια λίγα κέντρα ανακύκλωσης παίρνουν χάρτινα ποτήρια. Πολλά καφενεία τα συλλέγουν για ανακύκλωση—αλλά το να ανακυκλώνονται τα χάρτινα ποτήρια αφαιρεί την ευκολία ενός προϊόντος μίας χρήσης.

Σήμερα, μόνο τέσσερα στα 100 χάρτινα ποτήρια ανακυκλώνονται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η εκχύλιση χημικών ουσιών δεν είναι μόνο πρόβλημα όταν τα χάρτινα κύπελλα είναι γεμάτα – μπορεί να ξεκινήσει καθώς χρησιμοποιείται ένα κύπελλο. Το 2019, μια ερευνητική ομάδα από την Ινδία γέμισε χάρτινα ποτήρια με ζεστό νερό για να δει αν απελευθερώθηκαν πλαστικά σωματίδια ή χημικές ουσίες. «Αυτό που μας προκάλεσε έκπληξη ήταν ο αριθμός των μικροπλαστικών σωματιδίων που ξεπλύθηκαν στο ζεστό νερό μέσα σε 15 λεπτά», έγραψε σε ένα email η Anuja Joseph, ερευνήτρια στο Ινδικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στο Kharagpur. Κατά μέσο όρο, υπήρχαν 25.000 σωματίδια ανά φλιτζάνι των 100 ml. Οι ερευνητές βρήκαν επίσης ίχνη επιβλαβών χημικών ουσιών και βαρέων μετάλλων στο νερό και στην πλαστική επένδυση, αντίστοιχα.

Τα “επαναχρησιμοποιήσιμα” κύπελλα δεν είναι απαραίτητα πολύ καλύτερα όσον αφορά την εκχύλιση, καθώς είναι συχνά κατασκευασμένα από πλαστικό. Η ζέστη και η φθορά την επιταχύνουν, και τα όξινα ποτά, όπως ο καφές, απορροφούν τις χημικές ουσίες πιο εύκολα.

Για την Carney Almroth, τα επαναχρησιμοποιούμενα πλαστικά κύπελλα δεν είναι η απάντηση. «Πρέπει να εξετάσουμε τις εναλλακτικές που παρουσιάζονται καθώς κάνουμε μια στροφή σε κάτι πιο βιώσιμο για να βεβαιωθούμε ότι δεν αντικαθιστούμε απλώς ένα προϊόν με ένα άλλο», λέει.

Στο μεταξύ, η αναζήτηση για ασφαλέστερες και πιο βιώσιμες λύσεις βρίσκεται σε εξέλιξη. Ορισμένες εταιρείες έχουν ψήσει βρώσιμα κύπελλα από βάφλες ή μπισκότα ή έχουν χρησιμοποιήσει μια τεχνική που μοιάζει με origami για να διπλώσει το χαρτί σε φλιτζάνια.

Τόσο η Carney Almroth όσο και η Muncke βλέπουν τη δυνατότητα για τις εταιρείες να χρησιμοποιούν καθιερωμένα υλικά για να διαμορφώσουν μια κυκλική οικονομία.

Ανεξάρτητα από το ποιο υλικό αποδεικνύεται επιτυχημένο, η απομάκρυνση από τα ποτήρια μιας χρήσης θα απαιτήσει καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα και προσεγγίσεις, λέει η Muncke. Με αυτό, εννοεί τις εταιρείες που βρίσκουν έναν βιώσιμο τρόπο να συλλέγουν τα επαναχρησιμοποιούμενα κύπελλα -πιθανώς από γυαλί ή ατσάλι- να τα πλένουν κατάλληλα, να βεβαιώνονται ότι δεν είναι μολυσμένα και στη συνέχεια να τα επαναφέρουν στην κυκλοφορία.

«Το δύσκολο είναι να αλλάξουμε τη συμπεριφορά των ανθρώπων και να φτιάξουμε όλη την υποδομή. Και αυτό κοστίζει πολλά χρήματα». Η ευκολία και η φθήνια θα κάνουν τα φλιτζάνια μιας χρήσης δύσκολο να καταργηθούν.

Με πληροφορίες από WIRED