Που εμφανίζονται μωβ μέδουσες τις τελευταίες ημέρες; Χάρτης με το που εντοπίζονται οι τσούχτρες το 2022;

επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea 

(επικαιροποιημένο 29/8/22- Τελευταία ενημέρωση για φέτος) 

Οι μωβ μέδουσες προκάλεσαν πονοκέφαλο το φετινό καλοκαίρι και λίγο πριν φτάσει ο Σεπτέμβριος, το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας δημοσιεύει την τελευταία του εβδομαδιαία ενημέρωση JellyReport για φέτος. 

Μέχρις στιγμής οδεύει πολύ καλά η κατάσταση με την έξαρση των μωβ μεδουσών, σημειώνει το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας.

Οι μωβ μέδουσες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών στη Μεσόγειο. Το τσίμπημα τους είναι επώδυνο λόγω της νευροτοξίνης που έχουν, επομένως οι λουόμενοι θα πρέπει να είναι πολύ καλά ενημερωμένοι σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση τσιμπήματος.

Τι συμβαίνει το τελευταίο 10ήμερο

Τον τελευταίο καιρό, οι αναφορές από κατοίκους σε παραθαλάσσιες περιοχές, αλλά και από λουόμενους είναι πως οι μωβ μέδουσες… αραίωσαν τις εμφανίσεις τους. 

Έχοντας φύγει τα μελτέμια (βόρειοι άνεμοι) που επικράτησαν εδώ και 1.5 μήνα, υπάρχει πιθανότητα να ξαναεμφανιστούν σε μερικά σημεία οι μωβ μέδουσες. Εφόσον όμως φθίνουν οι μέδουσες, ειδικά στο Αιγαίο, οι εμφανίσεις τους θα είναι κυρίως μεμονωμένες μέδουσες. 

Με βάση τις καταγραφές του τελευταίου δεκαήμερου στην πλατφόρμα του iNaturalist, παρατηρείται ένας μειωμένος αριθμός των μωβ μεδουσών (Pelagia noctiluca) και τις περισσότερες φορές μεμονωμένα άτομα, επιτρέποντας έτσι στους κολυμβητές να κολυμπήσουν. Σύμφωνα με το JellyReport του τελευταίου δεκαήμερου που βασίζεται στις καταγραφές που μπαίνουν στην πλατφόρμα του iNaturalist, βλέπουμε περιορισμένη καταγραφή των μωβ μεδουσών στα γνωστά σημεία Αργοσαρωνικού, Κυκλάδων και Ιονίου, «χωρίς να μας ανησυχεί ιδιαιτέρως», σημειώνει το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας.

Ρωτήσαμε τον Χρήστο Τακλή, θαλάσσιο βιολόγο και διαχειριστή του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας, αν η παραπάνω παρατήρηση αληθεύει.

Ο ίδιος μας απάντησε τα εξής: «Όπως έχει χιλιο-ειπωθεί από την αρχή της συζήτησης για τις μωβ μέδουσες, πρόκειται για μια φυσιολογική έξαρση η οποία θα κάνει και αυτή τον κύκλο της και θα μας αφήσει για κάποια χρόνια. Αυτές οι εξάρσεις κρατάνε το μέγιστο 4 χρόνια και πάντα μετά τον τρίτο χρόνο αρχίζουν να πέφτουν κατακόρυφα σε πληθυσμούς. 

Έχοντας ξεκινήσει αυτή η έξαρση τον Οκτώβριο του 2020, σίγουρα αναμέναμε την αρχή της κατακόρυφης πτώσης τους- τουλάχιστον για το Αιγαίο- από το φθινόπωρο του 2022 και έπειτα».

Γιατί λοιπόν βλέπουμε νωρίτερα αυτή την πτώση; 

Σύμφωνα με τον κ. Τακλή οι βασικοί λόγοι είναι οι εξής τρεις:

Τα μελτέμια του Αιγαίου τις έδιωξαν προς τον Νότο, καθαρίζοντας τις περισσότερες παραλίες και νησιά του Βόρειου Αιγαίου που είχαν μεμονωμένες εμφανίσεις, ενώ και η διάσπαση τους σε μικρότερους πληθυσμούς στα νησιά των Κυκλάδων δεν δημιουργεί τόσο έντονο πρόβλημα στους λουόμενους. Το θέμα του Ιονίου Πελάγους πρέπει να μελετηθεί ξεχωριστά γιατί εκεί είδαμε τη μεγαλύτερη μετακίνηση των μωβ μεδουσών πιθανόν από τη Μάλτα, το οποίο σημαίνει πως μπορεί να εξελιχθεί διαφορετικά από την πληθυσμιακή έξαρση του Αιγαίου.

Οι εμφανίσεις νεαρών μεδουσών (χρώματος πορτοκαλο-καφέ) δεν ήταν τόσες πολλές τη φετινή άνοιξη, όπως ήταν πέρσι την ίδια εποχή. 

Επίσης, τον Αύγουστο οι καταγραφές νεαρών μωβ μεδουσών είναι πολύ λίγες (ειδικά στην Αττική), σημάδια που μας δείχνουν ότι με τη νέα χρονιά θα έχουμε ελάχιστες εμφανίσεις μωβ μεδουσών στο Αιγαίο, ίσως και καθόλου για του χρόνου το καλοκαίρι. Αυτό βέβαια εξαρτάται πάντα από τις εμφανίσεις νεαρών μοβ μεδουσών στα τέλη του φθινοπώρου.

Δεν είχαμε μεγάλες πληθυσμιακές εξάρσεις φυτοπλαγκτόν και ζωοπλαγκτόν, όπως άλλες χρονιές.

Το μόνο σίγουρο κατά τον κ. Τακλή είναι ότι η παρουσία τους έχει φθίνουσα πορεία και κανένα στοιχείο δεν μας δείχνει νέα πληθυσμιακή έξαρση στο Αιγαίο. Παρ’ όλα αυτά όπως σημειώνει ο ίδιος: «Μπορεί τώρα να βλέπουμε λιγότερες, ειδικά λόγω των μελτεμιών, αλλά με τον καιρό του Αυγούστου θα μπορούσαμε να ξαναδούμε περισσότερες μέδουσες σε κάποια σημεία, ειδικά στο νότιο Αιγαίο». 

Πρόβλεψη για την εβδομάδα 29/8-...... 

Τελευταία ενημέρωση για φέτος

Με αυτό τον καιρό θα δούμε μια διάσπαση των μεδουσών σε περισσότερα μέρη.

Εξαρτάται και από τα τοπικά θαλάσσια ρεύματα της εκάστοτε περιοχής για το που θα μετακινηθούν οι μέδουσες και αυτό διότι κινούνται κυρίως παθητικά παρασέρνοντας τις τα θαλάσσια ρεύματα και όχι τόσο ενεργητικά όπου το κολύμπι τους είναι αδύναμο μπροστά στα θαλάσσια ρεύματα.

Σύμφωνα με το JellyReport του τελευταίου δεκαήμερου που βασίζεται στις καταγραφές που μπαίνουν στην πλατφόρμα του iNaturalist, οι άνεμοι της προηγούμενης εβδομάδας απομάκρυναν τις μέδουσες από τις περισσότερες παραλίες Αιγαίου και του Ιονίου, παρουσιάζοντας σταθερή μείωση στις ελληνικές παραλίες.

Σε περίπτωση που υπάρχει η ανάγκη για ενημέρωση του κόσμου για τις μωβ μέδουσες θα ανέβει έκτακτο JellyReport. Αν συνεχίσουν να υπάρχουν οι μωβ μέδουσες του χρόνου το καλοκαίρι θα ξαναενεργοποιηθεί σε εβδομαδιαία βάση.

Στο χάρτη βλέπετε που εμφανίστηκαν οι μέδουσες φέτος το καλοκαίρι, Κυρίως τον Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο

Πού έχουν καταγραφεί μωβ μέδουσες: Ο χάρτης με τις «κόκκινες» θάλασσες

Στον χάρτη που ακολουθεί θα δείτε όλες τις περιοχές όπου το τελευταίο διάστημα έχει καταγραφεί παρουσία μωβ μεδουσών.

Τελευταία εβδομάδα Αυγούστου - Σεπτέμβριου

Οι γαλάζιες μέδουσες

Ας σημειωθεί πως σε ορισμένες περιοχές εμφανίστηκε κι ένα άλλο είδος μέδουσας, η γαλάζια μέδουσα, που σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι η εποχή της. Η γαλάζια μέδουσα γίνεται πιο εύκολα αντιληπτή, καθώς κινείται κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας και έχει πολύ μεγαλύτερη «καμπάνα» από τη μωβ (60 έναντι 30 εκατοστών). Το τσίμπημά της δεν είναι τόσο επώδυνο όπως της μωβ, ενώ συνήθως δεν κινείται σε σμήνη.

Παρά την έλλειψη υψηλών συγκεντρώσεων, η διασπορά τους είναι μεγάλη στο Αιγαίο, ενώ πιο σποραδικά εμφανίζονται στο Ιόνιο.

Μεμονωμένες εμφανίσεις και για την Olindias muelleri

Όλο τον χρόνο έχουμε εμφανίσεις της μέδουσας Olindias muelleri, μιας μικροσκοπικής μέδουσας η οποία δεν ξεπερνά τα 6 εκατοστά και η οποία μπορεί να δημιουργήσει μικρά και λίγα προβλήματα σε λουόμενους την περίοδο του Ιουλίου και Αυγούστου, σε πολύ λίγα μέρη στην Ελλάδα, αναφέρει επίσης το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας.

Τρέφεται με πλαγκτόν και το τσίμπημα της είναι αρκετά τσουχτερό, αλλά περνάει γενικά εύκολα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξύδι, αλλά όχι αμμωνία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαγειρική σόδα και θαλασσινό νερό για τα πλοκάμια της και κορτιζονούχα κρέμα για το κάψιμο έπειτα.

Όπως μπορείτε να δείτε και στη φωτογραφία παρακάτω έχει πολλά μικρά πλοκάμια, είναι διάφανη μέδουσα και την αναγνωρίζουμε από το καφέ Χ που δημιουργούν οι 4 κυρτές γονάδες της και ένα περιμετρικό καφέ κύκλο γύρω από την καμπάνα της εσωτερικά. Μερικές φορές το Χ και τον κύκλο τα βλέπουμε σε πιο πορτοκαλό-κόκκινο χρώμα και άλλες φορές σαν καφέ χρώμα.

Οι μωβ μέδουσες, η βλέννα, ο αφρός που εντοπίστηκε σε θαλάσσιες περιοχές αλλά και παραλίες έχουν προκαλέσει ανησυχία σε πολίτες και ερωτήματα κατά πόσο όλα αυτά συνδέονται με τη βλέννα του Μαρμαρά, κατά πόσο είναι επικίνδυνα και για πόσο καιρό θα διαρκέσουν.

Σύμφωνα με τον κο Τακλή, το πρόβλημα που αντιμετώπισε ο Κορινθιακός κόλπος πριν 3-5 χρόνια και η έξαρση που είχε η Μάλτα τις 2 τελευταίες χρονιές, φέτος χτύπησε στο Αιγαίο. «Στη Μάλτα η κατάσταση είχε γίνει έκρυθμη- έβγαζαν μωβ μέδουσες στις παραλίες κατά εκατοντάδες» μας εξηγεί ο διαχειριστής του ΕΠΒ και συνεχίζει: « Τέτοια είναι η συγκέντρωση που μπορούν να πετύχουν οι μωβ μέδουσες, που σε 1 τ.μ θάλασσας μπορεί να συνυπάρχουν 10 από αυτές. Η μέγιστη διάμετρος τους είναι 10 εκ, δεν φαίνονται εύκολα με το μάτι».

Όπως εξηγεί ο θαλάσσιος επιστήμονας, οι μωβ μέδουσες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών στην Μεσόγειο. Το τσίμπημα τους είναι επώδυνο λόγω της νευροτοξίνης που έχουν. Οι νηματοκύστες των μεδουσών προκαλούν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο και κάψιμο.

Τα πιθανά συμπτώματα μετά από κέντρισμα από Pelagia noctiluca είναι τα ακόλουθα:

• Πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονο κοκκίνισμα του δέρματος, και σε μερικές περιπτώσεις εμφάνιση σε μέρος του δέρματος σας το αποτύπωμα της μέδουσας
• Ναυτία
• Πτώση πίεσης
• Ταχυκαρδία​
• Κεφαλαλγία
• Εμετός
• Διάρροια
• Σπασμός των βρόγχων
• Δύσπνοια

Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν υπόταση, βράγχος φωνής, εισπνευστικός συριγμός, γενικευμένο αγγειοοίδημα – εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα, διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας – συνείδησης, οπότε και είναι απαραίτητη η μεταφορά στο νοσοκομείο. 

Διαβάστε: Σας τσίμπησε μέδουσα, τσούχτρα; Διαβάστε τι πρέπει να κάνετε για τσούχτρες, μέδουσες

Πως «καθαρίζει» μια περιοχή και οι αρμόδιοι που κρύβουν το πρόβλημα κάτω από το (θαλάσσιο)χαλί

Όσο για το πως «καθαρίζει» μια περιοχή αλλά και πόσο καιρό θα μείνουν εδώ οι μωβ μέδουσες, σύμφωνα με τον Τακλή, η μετακίνησή τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ένταση και την κατεύθυνση των ανέμων- « Συνήθως όταν βρεθούν σε μια περιοχή οι μέδουσες μένουν εκεί για αρκετό καιρό. Οι άνεμοι όμως βοηθούν στην απομάκρυνσή τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στους κλειστούς κόλπους-όπως ο Παγασητικός για παράδειγμα»

Ο κος Τακλής θέλει πάντως να τονίσει πως ενώ το «Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας» ενημέρωσε κατ’ αρχάς το υπουργείο Περιβάλλοντος για το θέμα, τον περασμένο Μάιο, όπως λέει ο ίδιος: «Μας αγνόησαν. Υπάρχει μια λύση για να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα στις περιοχές που οι μωβ μέδουσες υπέρ συσσωρεύονται- με ειδικά δίχτυα που τις εγκλωβίζουν. Δεδομένου όμως ότι αυτά τα δίχτυα έχουν μεγάλο κόστος αγοράς, οι υπεύθυνοι προτιμούν απλώς να αγνοούν αυτή τη λύση»

Πολλαπλά τα χτυπήματα που δέχεται το θαλάσσιο περιβάλλον

Τα προβλήματα πάντως, που έχουν κάνει ακόμα πιο εμφανή την παρουσία τους φέτος στις θάλασσες της ευρύτερης γειτονιάς, δεν είναι λίγα. Μετά τη θαλάσσια βλέννα στο Βόσπορο αλλά και στις δικές μας θάλασσες στο Βόρειο Αιγαίο, τις περίεργες φούσκες στη Σιθωνία και τους λαγοκέφαλους ήρθε και η επανεμφάνιση των μωβ μεδουσών για να ταράξει περαιτέρω τα νερά. Γιατί συμβαίνουν όμως όλα αυτά; Ο κος Τακλής εξηγεί το μηχανισμό της «θαλάσσιας αποδόμησης».

«Η τροπικοποίηση της θάλασσα της Μεσογείου είναι κάθε χρόνο ολοένα και πιο εμφανής. Τα ξενικά θαλάσσια είδη, ζώα και φυτά αυξάνονται διαρκώς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα στη χώρα μας είναι ήδη εδώ και μερικά χρόνια το λεοντόψαρο και ο λαγοκέφαλος, το τσίμπημα του τελευταίου μάλιστα μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Έχουμε ήδη 1000 ξενικά είδη στη Μεσόγειο, τα οποία έχουν έρθει από Ινδικό Ωκεανό και Ερυθρά Θάλασσα.

Από αυτά τα είδη, δεν είναι όλα επιθετικά όπως ο λαγοκέφαλος ή χωροκατακτητικά. Η μεγάλη και κλιμακωτή άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας λόγω της κλιματικής αλλαγής έχουν παίξει μεγάλο ρόλο στην είσοδο αυτών των ειδών από πιο θερμές θάλασσες. Την ίδια στιγμή υπήρξαν και τεχνικοί λόγοι που μετέφεραν αυτά τα είδη εδώ. Η διαπλάτυνση της διώρυγας του Σουέζ αλλά και το γεγονός ότι πολλά πλοία που έμπαιναν στο Σουέζ δεν άδειαζαν τα νερά τους, από το πέρασμά που είχαν κάνει από άλλες θάλασσες, μπαίνοντας στο κανάλι, έφερε πολλά από αυτά τα τροπικά είδη, στη Μεσόγειο».

Συμβουλές για τους πολίτες

–Οι πολίτες καλούνται να κοιτάζουν τον καιρό και τους ανέμους πριν πάνε σε κάποια παραλία. Χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με την φορά της παραλία (π.χ. αν η παραλία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώνεται η πιθανότητα να υπάρχουν μέδουσες πρέπει οι άνεμοι να κατεβαίνουν από τον Βορά, ώστε τον κυματισμό που δημιουργεί να τις διώχνει μακριά από τις παραλίες).

–Αν σε μια παραλία έχει πλαγκτόν, συνιστάται να αποφεύγουν οι πολίτες να κολυμπάνε, διότι οι μέδουσες τρέφονται με πλαγκτόν αλλά και τα κνιδοκύτταρα τους είναι μικρά, διαφανή και μπορούν να φτάσουν τα 10 μέτρα μήκος.

–Αν υπάρχει έντονο πρόβλημα με τις μωβ μέδουσες σε μια παραλία τότε συνιστάται οι πολίτες να μην ρισκάρουν να κολυμπήσουν και να φροντίζουν να έχουν πάντα κάποια αντισταμινική κρέμα μαζί τους.
–Για κανένα λόγο οι πολίτες δεν πρέπει να βγάζουν τις μέδουσες έξω για να τις θάψουν στην άμμο, λόγω του ότι μεταφέρεται το πρόβλημα έξω με πιθανότητα κάποιος να πατήσει έστω και τυχαία κάποια νηματοκύστη, αλλά και γιατί σε τέτοιες μεγάλες εξάρσεις όσες και να δουν οι πολίτες και να βγάλουν υπάρχουν και άλλες εκατοντάδες μέσα στην θάλασσα. Δεν πρόκειται να λυθεί έτσι το πρόβλημα.

– Καλούνται όλοι οι πολίτες που βλέπουν οποιαδήποτε μέδουσα να τραβάνε φωτογραφία (έστω και με το κινητό του) και να ανεβάζουν την καταγραφή στο inaturalist.org (η πλατφόρμα έχει εφαρμογή και για ios και android) βάζοντας το είδος μέδουσας (αν δεν γνωρίζουν το είδος ας τοποθετούν cnidaria), την ημερομηνία που την είδανε και την ακριβή τοποθεσία. Με αυτό τον τρόπο ενημερώνεται ο σπέσιαλ google χάρτης που φτιάξαμε (οπότε μπορεί ο κάθε πολίτης να γνωρίζει τι καταγραφές μεδουσών υπάρχουν στην κάθε περιοχή από το κινητό του και μέσω των google maps), αλλά και οι καταγραφές είναι ανοιχτές για να μελετηθούν από κάθε βιολόγο και ερευνητή χρειάζεται αυτά τα δεδομένα.

Τελευταίες καταγραφές Pelagia noctiluca στην Ελλάδα.

Δείτε τον χάρτη με τις καταγραφές όλων των μεδουσών για το 2022: ​https://www.inaturalist.org/observations?d1=2022-01-01&place_id=any&project_id=jellyfish-of-greece&subview=map&verifiable=any

Αυτό το θαλάσσιο ζώο «απειλεί» τις μωβ μέδουσες

Ωστόσο, οι χελώνες αποτελούν έναν από τους ελάχιστους θηρευτές μεγάλων μεδουσών, ενώ κινδυνεύουν και οι ίδιες από την υπεραλίευση, γεγονός που εξαλείφει οποιαδήποτε θετική επίδραση μπορεί να υπάρξει από τις εξάρσεις των μεδουσών.

Η χειρότερη όμως επίδραση αυτών των εξάρσεων, οφείλεται στο γεγονός ότι οι μέδουσες τρέφονται με τα αυγά και τις προνύμφες των ψαριών, προκαλώντας δραματική επιβάρυνση στην αφθονία των ιχθυαποθεμάτων.

Η αλιεία με συρόμενα αλιευτικά εργαλεία όπως οι μηχανότρατες, που υποβαθμίζουν το θαλάσσιο πυθμένα και καταστρέφουν τα παραγωγικά οικοσυστήματα όταν αλιεύουν αλόγιστα, συμβάλλουν στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τις εξάρσεις των μεδουσών, καθώς απομακρύνουν τους ανταγωνιστές και θηρευτές τους, παρέχοντας τους με αυτόν τον τρόπο ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ψαριών.

Διαβάστε

Σας τσίμπησε μέδουσα, τσούχτρα; Διαβάστε τι πρέπει να κάνετε για τσούχτρες, μέδουσες