Σωτήρης Τσιόδρας: Το κύριο οικοδόμημα στην επικοινωνία κινδύνου χτίζεται πάνω στην εμπιστοσύνη (video)

επιμέλεια Κλεοπάτρα Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr iatrikanea

Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε ο Καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας στην ομιλία του στην ημερίδα με θέμα «Επιδημίες - Πανδημίες που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα», που διοργάνωσε το ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, στην τεράστια ανάγκη που υπάρχει για σωστή επικοινωνία κινδύνου με σκοπό την ικανοποιητική διαχείριση υγειονομικών κρίσεων.

Παραδεχόμενος επικοινωνιακά λάθη που έγιναν ο καθηγητής δήλωσε: «Η επικοινωνία κινδύνου χρειάζεται ειδικούς, ομάδα, συνεργασία, να ανιχνεύεται τι πιστεύει το κοινό, κάτι στο οποίο αποτύχαμε παταγωδώς. Γιατί σταματήσαμε να εμπιστευόμαστε την επιστήμη και εμπιστευτήκαμε την ιδεοληψία μας. Και το κύριο οικοδόμημα στην επικοινωνία κινδύνου χτίζεται πάνω στην εμπιστοσύνη, απέναντι στο γιατρό, στον επιστήμονα, στον ειδικό ο οποίος θα αναλύσει την επικοινωνία κινδύνου. Ζήσαμε άπειρες ψευδείς ειδήσεις και ακόμα ζούμε.»

Με αρκετά παραδείγματα κατέδειξε την ανάγκη εκπαίδευσης του υγειονομικού προσωπικού όσον αφορά την επικοινωνία με το κοινό και σωστής ενημέρωσης του πληθυσμού.

Ένα από τα παραδείγματα αφορά μελέτη στη χώρα μας σε εγκύους η οποία έδειξε ότι το 63% αυτών δεν έκαναν το εμβόλιο της γρίπης με βασικό λόγο το φόβο για παρενέργειες στο έμβρυο. Ωστόσο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι περισσότερο από το 60% των γυναικών που δεν εμβολιάστηκαν απάντησαν ότι περιμένουν το ενδεχόμενο άλλου εμβολίου, ενώ δεν έχουν εμβολιαστεί με το υπάρχον. Αυτό δείχνει το πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση των γιατρών, γυναικολόγων σε αυτή την περίπτωση, για τον τρόπο που μιλάνε στο κοινό αλλά και του κοινού για την αποδοχή κάποιων βασικών μέτρων προστασίας.

Δείτε την ομιλία του καθηγητή στο παρακάτω βίντεο:

Μεταβαίνουμε σε ένα παράδειγμα επιτήρησης σοβαρής νόσου αντί για την απλή λοίμωξη

Όπως ανέφερε ο κ. Τσιόδρας αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη φάση επιτήρησης, επιτηρούμε τον ιό συστηματικά για παραλλαγές. Βλέπουμε την επικράτηση της παραλλαγής όμικρον, για κάθε παραλλαγή της οποίας έχουμε εκατοντάδες παραλλαγές, και αλλάζουμε την προσέγγιση μας συνολικά για τους αναπνευστικούς ιούς. Στόχος είναι η ανάπτυξη ισχυρών, ολοκληρωμένων, βιώσιμων και ανθεκτικών συστημάτων επιτήρησης, όχι μόνο για αυτή αλλά και για μία νέα ενδεχόμενη επιδημία.

Παράδειγμα των νέων απαιτούμενων συστημάτων επιτήρησης είναι τα διαγνωστικά τεστ που ανιχνεύουν παράλληλα διάφορους αναπνευστικούς ιούς, όπως τη γρίπη Α, τη γρίπη Β, τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό και τον κοροναϊό.

Δεν αγνοούμε πλέον τη σοβαρή νόσο, τους θανάτους και τις επιπλοκές

Ο καθηγητής ανέφερε ότι «Έχουμε μέτρα αλλά είναι ανεπαρκή καθώς χρειάζεται να αναλύσουμε τους παράγοντες κινδύνου, τους παράγοντες που επηρεάζουν, να βοηθήσουμε το σύστημα υγείας να αντιμετωπίσει αυτό το τραγικό γεγονός των θανάτων που αναπόφευκτα συνοδεύει μία πανδημία.

Συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση δεν έγινε, σε όλο τον κόσμο, στην πατρίδα μας έγινε πιο συστηματικά.  Η υπερβάλλουσα θνησιμότητα είναι η καλύτερη μέθοδος για να μετρήσει κανείς το τι έγινε. Χώρες μεγάλες, ανεπτυγμένες του Δυτικού κόσμου είχαν τεράστια υπερβάλλουσα θνησιμότητα την οποία την υποκατέγραφαν κατά εκατοντάδες χιλιάδες.  Το συγκλονιστικό είναι η τεράστια διαφορά της υπερβάλλουσα θνησιμότητας ανάλογα με το κοινωνικο-οικονομικό εισόδημα της κάθε χώρας.»

Επεσήμανε επίσης ότι «σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετική υπερβάλουσα θνησιμότητα. Κατόπιν σύγκρισης, η Ελλάδα φαίνεται να είναι σε καλύτερο επίπεδο σε σχέση με άλλες χώρες. Χρειάζεται πολύ προσοχή στις συγκρίσεις και στους παράγοντες που αναλύει κανείς όπως και στην επιβάρυνση του συστήματος υγείας που παίζει και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο φαινόμενο της θνητότητας»

LONG COVID

Το σύνδρομο Long Covid σύμφωνα με δήλωση του διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας «Καταστρέφει τις ζωές των ανθρώπων και τον τρόπο που ζουν» ενώ τουλάχιστον 17.000.000 άνθρωποι στην Ευρώπη έχουν επηρεαστεί, κυρίως από τις συνέπειες που παρατηρούμε μετά τους 3 μήνες.

Νέα μελέτη σε 160.000 ασθενείς, 5.500.000 ανθρώπους που δεν νόσησαν από κοροναϊό και 5.500.000 ιστορικά controls (προ πανδημίας) έδειξε ότι:

• Οι γυναίκες άνω των 20 ετών προσβάλλονται συχνότερα
• Οι άνθρωποι οι οποίοι προσβάλλονται έχουν τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα που σχετίζονται με τη νόσο, όπως αναπνευστική επιβάρυνση, κόπωση, διανοητικές επιπτώσεις, ψυχικές διαταραχές.
• Είναι πολύ πιο συχνό στις γυναίκες, δεν ξέρουμε γνωρίζουμε ακόμα γιατί, χρειάζονται να μελετηθούν πολλά περισσότερο δεδομένα.
• Υπάρχει τεράστια επιβάρυνση στον καρδιαγγειακό κίνδυνο αλλά και στον εγκεφαλικό κίνδυνο

Ποιο είναι το μέλλον: Τέλος επείγουσας φάσης και προκλήσεις

Τέσσερα πιθανά σενάρια ανέφερε ο κ. Τσιόδρας για το μέλλον της πανδημίας:

Πρώτο σενάριο

Θα συνεχίσουν οι παραλλαγές να εξελίσσονται με τα εξουδετερωτικά αντισώματα να χάνονται και αντίστοιχα να χάνεται η ανοσία για τις νέες μεταλλάξεις. Θα χρειαστούν καινούρια εμβόλια, με αναμνηστικές δόσεις, πιθανόν ετησίως.

Όσον αφορά τις παραλλαγές ο καθηγητής αναφέρθηκε σε τρεις βασικές οι οποίες συζητούνται ιδιαίτερα:

Το στέλεχος ΒΑ.2.275.2, το οποίο έχει εντοπιστεί σε 55 χώρες και 43 πολιτείες στις ΗΠΑ. Θεωρείται η πιο ανθεκτική παραλλαγή αφού διαφεύγει από την προστασία των μονοκλωνικών αντισωμάτων. Πάνω σε αυτή την παραλλαγή ο καθηγητής έδωσε ένα παράδειγμα σύγχυσης που δημιουργεί η επιστημονική αβεβαιότητα και στο πως μπορεί να περάσει στο κοινό, καθώς νέα μελέτη αναφέρει ότι δίνοντας μεγάλες δόσεις μονοκλωνικών αντισωμάτων μπορείς να ξεπεράσεις το φραγμό της αντοχής του ιού ενώ ο FDA τα αποσύρει από την κυκλοφορία.

Η επόμενη παραλλαγή στην οποία αναφέρθηκε είναι το στέλεχος ΒΑ.4.6 το έχει εντοπιστεί σε 77 χώρες και στις ΗΠΑ καταγράφει ποσοστό 14%. Αρχίζει να ξεπερνάει την «Όμικρον», η οποία παραμένει ακόμα σε υψηλά επίπεδα.

Και τέλος το στέλεχος ΧΒΒ, το οποίο φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη ανοσιακή διαφυγή, και μέσα σε 3 εβδομάδες κατέλαβε πάνω από το 50% των στελεχών στη Σιγκαπούρη. Ωστόσο εδώ αναφέρθηκε και στην άτοπη κινδυνολογία καθώς ενώ υπήρξε μεγάλη αναταραχή στον τύπο σχετικά με τη συγκεκριμένη παραλλαγή, το Υπουργείο Υγείας της Σιγκαπούρης ανακοίνωσε τελικά ότι δεν παρατήρησαν αύξηση στη σοβαρότητα της νόσου.

Ο καθηγητής εξέφρασε την ικανοποίησή του για έλεγχο στελεχών του SARS-CoV-2 στην χώρας μας όπου ελέγχουμε 500 στελέχη την εβδομάδα, και η διαπίστωση είναι ότι επικρατεί στο 100% η παραλλαγή «Όμικρον», με 98% ή υποπαραλλαγή ΒΑ.5, για την οποία υπάρχει εμβόλιο.

Ωστόσο υπάρχει γενικός προβληματισμός όσον αφορά την περαιτέρω χρηματοδότηση για την γονιδιωματική επιτήρηση. Το CDC για παράδειγμα αναφέρει ότι δεν έχει επαρκή χρηματοδότηση και πρέπει να αποφασιστεί σε επίπεδο ηγεσίας για το που θα πάνε τα χρήματα, με επιλογή ανάμεσα στην καθυστερημένη φροντίδα για άλλες καταστάσεις όπως οι παθήσεις του καρδιαγγειακού και οι κακοήθειες που είναι και πρώτες αιτίες θανάτου, και τη γονιδιωματική επιτήρηση, με την covid-19 να είναι 3^η αιτία θανάτου το 2021.

Δεύτερο σενάριο

Το σενάριο αυτό αφορά μια επιδημία στην οποία θα κυκλοφορήσει ο κοροναϊός όπως κυκλοφορεί τώρα αλλά θα κυκλοφορήσει ταυτόχρονα και η γρίπη, το οποίο δεν είναι πιθανό καθώς φαίνεται ότι όταν ο κοροναϊός κυκλοφορεί σε τεράστια ποσοστά «εξαφανίζει» τη γρίπη.

Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι αρχίζει να κυκλοφορεί η γρίπη, η οποία θα επηρεάσει τις ευπαθείς ομάδες που πρέπει να εμβολιαστούν με το αντίστοιχο εμβόλιο, το οποίο ωστόσο δεν είναι τόσο αποτελεσματικό όσο το εμβόλιο για την covid-19.

Τρίτο σενάριο

Το σενάριο αυτό αφορά την επένδυση σε μία στρατηγική για ενιαίο ετήσιο εμβολιασμό η οποία θα έχει τεράστιο όφελος για τους άνω των 65 κυρίως.

Σχετικά με το εμβόλιο για τον κοροναϊό ανέφερε ότι με τις 3 δόσεις σώθηκαν 20 εκατομμύρια ζωές σε 1 έτος, το 2021 ενώ με την 4η θα έχουμε ακόμα περισσότερο όφελος. Στην Ελλάδα σώθηκαν 40.000 ζωές μέχρι τον Απρίλιο του 2022

Επιπλέον όφελος αναμένεται από την υβριδική ανοσία η οποία ενισχύει την ήδη υφιστάμενη ανοσία από το εμβόλιο ή τη νόσο. Όσον αφορά τη λεγόμενη «αποστειρωτική ανοσία» με ένα εμβόλιο που θα «αποστειρώνει» τον οργανισμό και δε θα αποτρέπει τη μετάδοση, ο καθηγητής επεσήμανε ότι δε θεωρεί ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό. Αυτό στο οποίο επενδύουμε, όπως ανέφερε, είναι άλλες τεχνολογίες όπως βλεννογονικά εμβόλια που θα λαμβάνονται από τη μύτη και θα προσφέρουν μία μακρόχρονη ανοσία τουλάχιστον για 1 έτος ενώ θα υπάρχει όφελος και ως προς τη μετάδοση.

Προς το παρόν η 4η δόση από αυτούς που πρέπει να την κάνουν κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα και χρειάζεται συνεχής προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού ενώ επίσης απαραίτητη είναι η εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού για την έγκαιρη χορήγηση της θεραπείας όταν χρειάζεται.

Τέταρτο σενάριο

Το σενάριο αυτό ανήκει στον ίδιο τον κ. Τσιόδρα ο οποίος όπως δήλωσε «Η Όμικρον πέρασε με τέτοια ορμή που έχει αφήσει κάποιο είδος ανοσίας στον πληθυσμό. Εάν η επόμενη παραλλαγή είναι απόγονος της όμικρον, περιμένουμε σε όλους όσους μολύνθηκαν ή έκαναν μία αναμνηστική δόση με το αντίστοιχο εμβόλιο να έχουν κάποια προστασία. Ίσως όχι τέλεια αλλά σημαντική».

Ωστόσο προβληματισμό προκαλεί η αλλαγή στη συμπεριφορά του πληθυσμού καθώς η ανάγκη για επιστροφή στην κανονικότητα έχει οδηγήσει σε χαλάρωση των ατομικών μέτρων προστασίας.  «Το κοινό πρέπει να πειστεί ότι η συμπεριφορά πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες ζούμε», επεσήμανε ο καθηγητής.

Θα βάλουμε τίτλους τέλους για την πανδημία;

«Μακάρι να ήταν τόσο απλό», απαντά ο καθηγητής. «Φαίνεται ότι η επείγουσα φάση αρχίζει να υποχωρεί ωστόσο εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε σημαντικές προκλήσεις. Βλέπω μία αρχή, οι άνθρωποι να είναι πιο έτοιμοι, η επιστήμη καλύτερα οργανωμένη ώστε σταδιακά επανερχόμενοι στην κανονικότητα να προστατεύουμε τους ευαίσθητους, να τους δώσουμε την αναμνηστική δόση και τη θεραπεία άμεσα όταν χρειάζεται, να συνεχίσουμε την επιτήρηση με τα νέα εργαλεία και να κάνουμε την ανασκόπηση για τα ελλείμματα, τους παράγοντες κινδύνου και το πως θα ενισχύσουμε το σύστημα υγείας ώστε να είμαστε καλύτερα έτοιμοι για το μέλλον, όχι μόνο η πατρίδα μας, αλλά συνολικά όλη η ανθρωπότητα.»