Καινοτόμος γονιδιακή θεραπεία αποκατέστησε την ακοή σε κωφά παιδάκια. Πίσω από την θεραπεία κορυφαίος Έλληνας ερευνητής

medlabnews.gr iatrikanea

Η Οπάλ Σάντι γεννήθηκε με αδυναμία να ακούσει οτιδήποτε λόγω μιας ακουστικής νευροπάθειας που εμπόδιζε τη μεταφορά των νευρικών ερεθισμάτων από το έσω ους στον εγκέφαλο. Αυτό προκαλείται από ένα ελαττωματικό γονίδιο.

Ένα μικρό κορίτσι μόλις 18 μηνών από το Ηνωμένο Βασίλειο απέκτησε μια από τις πέντε αισθήσεις της που δεν είχε από τη στιγμή της γέννησης, χάρη σε μια πρωτοποριακή μέθοδο. Η Opal Sandy γεννήθηκε με κληρονομική κώφωση και πλέον μπορεί να ακούει, αφού ήταν και ο πρώτος ασθενής παγκοσμίως που έλαβε τη γονιδιακή θεραπεία λίγο πριν από τα πρώτα της γενέθλια. Έξι μήνες μετά, μπορεί να ακούει ήχους τόσο απαλούς όσο ένας ψίθυρος, αλλά και να μιλάει καθώς έχει ξεκινήσει ήδη να λέει τις πρώτες της λέξεις.

Η θεραπεία χορηγείται ως έγχυση στο αυτί και αντικαθιστά το ελαττωματικό DNA που προκαλεί την ακουστική νευροπάθεια, από την οποία πάσχει η μικρή Opal. Η συγκεκριμένη πάθηση μπορεί να προκληθεί από σφάλμα στο γονίδιο Otof, το οποίο παράγει μια πρωτεΐνη που ονομάζεται οτοφερλίνη. Αυτή επιτρέπει στα κύτταρα του αυτιού να επικοινωνούν με το ακουστικό νεύρο.

Σύμφωνα με τους γονείς της, Jo και James από το Oxfordshire, τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Η αδελφή της, Nora, πέντε ετών, έχει τον ίδιο τύπο κώφωσης, όμως χρησιμοποιεί ένα κοχλιακό εμφύτευμα, το οποίο δίνει την «αίσθηση» της ακοής διεγείροντας απευθείας το ακουστικό νεύρο που επικοινωνεί με τον εγκέφαλο, παρακάμπτοντας τα κατεστραμμένα τριχοειδή κύτταρα που αντιλαμβάνονται τον ήχο σε ένα τμήμα του εσωτερικού αυτιού που είναι γνωστό ως κοχλίας.

Τι περιλαμβάνει η θεραπεία

Η γονιδιακή θεραπεία χρησιμοποιεί έναν τροποποιημένο, αβλαβή ιό για να μεταφέρει ένα λειτουργικό αντίγραφο του γονιδίου Otof στα τριχοειδή κύτταρα. Η συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγιση τοποθετήθηκε στο δεξί της αυτί μέσω μιας πρωτοποριακής χειρουργικής επέμβασης που διήρκεσε μόλις 16 λεπτά, υπό γενική αναισθησία, ενώ ένα κοχλιακό εμφύτευμα τοποθετήθηκε στο αριστερό της αυτί. Λίγες εβδομάδες αργότερα, μπορούσε να ακούσει δυνατούς ήχους, όπως παλαμάκια, στο δεξί της αυτί.

Έπειτα από έξι μήνες, οι γιατροί της, στο νοσοκομείο Addenbrooke’s που ανήκει στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, επιβεβαίωσαν ότι το αυτί της είχε σχεδόν φυσιολογική ακοή για τους ήπιους ήχους – ακόμη και για τους πολύ ήσυχους ψιθύρους.

«Είναι θαυμάσιο να την βλέπουμε να ανταποκρίνεται στον ήχο», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής, χειρουργός και καθηγητής ωτολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, Manohar Bance. Οι ειδικοί ελπίζουν ότι η θεραπεία θα μπορούσε να λειτουργήσει και για άλλους τύπους βαθιάς βαρηκοΐας, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για τη θεραπεία των διαταραχών της ακοής.

Η Opal είναι ο πρώτος ασθενής παγκοσμίως που θα λάβει τη θεραπεία και είναι «ο νεότερος παγκοσμίως που έχει γίνει μέχρι σήμερα απ’ όσο γνωρίζουμε», συμπλήρωσε ο Δρ Bance.

Το 18 μηνών κοριτσάκι έλαβε μια θεραπεία που περιείχε το λειτουργικό αντίγραφο του συγκεκριμένου γονιδίου, σε μια ρηξικέλευθη επέμβαση διάρκειας μόλις 16 λεπτών.

Εκτοτε η ικανότητα ακοής έχει αποκατασταθεί σχεδόν πλήρως και το νήπιο είναι σε θέση να ακούει σχεδόν τέλεια.

Ένα δεύτερο παιδί έλαβε επίσης πρόσφατα τη γονιδιακή θεραπεία στα πανεπιστημιακά νοσοκομεία του Cambridge, με θετικά αποτελέσματα. Συνολικά, η δοκιμή αποτελείται από τρία μέρη, με τρία κωφά παιδιά, συμπεριλαμβανομένης της Opal, να λαμβάνουν χαμηλή δόση γονιδιακής θεραπείας μόνο στο ένα αυτί.

Ένα διαφορετικό σύνολο τριών παιδιών θα λάβει υψηλή δόση στη μία πλευρά. Στη συνέχεια, εάν αυτό αποδειχθεί ασφαλές, περισσότερα παιδιά θα λάβουν δόση και στα δύο αυτιά ταυτόχρονα. Συνολικά, θα προσληφθούν 18 παιδιά από όλο τον κόσμο.

Οι δύο οικογένειες στην Αγγλία βίωσαν μία εμπειρία που θα τους μείνει αξέχαστη. Τα βρέφη τους που είχαν γεννηθεί χωρίς τη δυνατότητα ακοής άρχισαν να ανταποκρίνονται σε ηχητικά ερεθίσματα – αμφότερα συμμετέχουν σε δοκιμαστική θεραπεία γονιδίων της Regeneron, που σηματοδοτεί μια νέα εποχή στη θεραπεία της κώφωσης.

Επικεφαλής της έρευνας είναι ένας Κοζανίτης επιστήμονας, ο δρ Χρήστος Κυρατσούς, που εντάχθηκε στη Regeneron το 2011 και πλέον έχει τη θέση του αντιπροέδρου έρευνας.

Είναι επικεφαλής της ανάπτυξης των γενετικών θεραπευτικών πλατφορμών επόμενης γενιάς και της θεραπευτικής περιοχής εστίασης των λοιμωδών νοσημάτων.

«Οι κλινικές δοκιμές είναι πραγματικά εντυπωσιακές, γιατί βλέπεις πολύ γρήγορα αποτελέσματα. Εχεις ένα μωρό το οποίο στην αρχή δεν ακούει τίποτα και μέσα σε μερικές εβδομάδες αρχίζει να καταλαβαίνει το περιβάλλον του» δηλώνει στην «Κ» ο δρ Κυρατσούς.

Υπογραμμίζει τη σημασία της ταχύτητας, σημειώνοντας ότι «αναπτύσσουμε πάρα πολλά φάρμακα των οποίων δεν ξέρουμε το αποτέλεσμα για πολλά χρόνια. Είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει ένας επιστήμονας, ειδικά τα άτομα που δουλεύουν στα εργαστήρια, ποιο είναι το πραγματικό αποτέλεσμα της θεραπείας τόσο γρήγορα. Είμαστε τυχεροί γιατί το αποτέλεσμα τώρα είναι άμεσο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες βλέπεις μια θεαματική πρόοδο σε ένα μωρό, το οποίο είναι κάτι πραγματικά εντυπωσιακό».

Νήπιο ακούει για πρώτη φορά μετά από επαναστατική θεραπεία «μόλις 16 λεπτών»

«Τα περισσότερα παιδιά, στα περισσότερα μέρη του κόσμου, όταν γεννιούνται περνάνε από ένα τεστ ακοής – αυτά είναι τα παιδιά τα οποία αποτυγχάνουν στο τεστ από τις πρώτες ημέρες με το που θα γεννηθούν. Η συγκεκριμένη μετάλλαξη που στοχεύουμε εμείς με τη γονιδιακή θεραπεία είναι σε ένα γονίδιο που ονομάζεται otoferlin. Κι όταν έχεις μετάλλαξη στο συγκεκριμένο γονίδιο, η ανατομία του αυτιού είναι ακριβώς ίδια όπως είναι σε όλα τα άτομα που ακούνε. Δηλαδή όλοι οι μηχανισμοί, όλα τα κύτταρα μέσα στο αυτί, είναι εκεί. Αυτό που λείπει είναι η συγκεκριμένη πρωτεΐνη, η otoferlin, την οποία χρειάζεται ο οργανισμός για να μεταδοθεί το σήμα από το αυτί προς τον εγκέφαλο».

Ο δρ Κυρατσούς επιχειρεί να εξηγήσει την «αρχιτεκτονική» πίσω από τη θεραπεία. «Για να ακούσουμε, τα ακουστικά κύματα περνάνε μέσα στο αυτί – υπάρχουν κάποια κύτταρα μέσα εκεί, τα οποία ονομάζονται hair cells, δηλαδή πολύ μικρά κύτταρα που μοιάζουν με τρίχες. Αυτά είναι σαν να κουνιούνται όταν πηγαίνει κάποιο ακουστικό κύμα μέσα στο αυτί και μεταδίδουν την πληροφορία στον εγκέφαλο. Για τη μετάδοση χρειάζεται η πρωτεΐνη otoferlin. Στα παιδιά αυτά, όλος ο μηχανισμός βρίσκεται εκεί, αλλά αυτή η πρωτεΐνη είναι το μοναδικό κομμάτι της ακοής που λείπει».

Και τι ακολουθεί κατόπιν; «Χορηγούμε στα παιδιά έναν ιό (που δεν προκαλεί ασθένεια), ο οποίος εισέρχεται στα κύτταρα και επιχειρεί να εκφράσει την otoferlin. Οπότε το αποτέλεσμα είναι ότι έχεις όλη την ανατομία, όπως ακριβώς είναι σε ένα άτομο που ακούει κανονικά, εκφράζεις την πρωτεΐνη otoferlin που λείπει, και τα παιδιά αρχίζουν να ακούν σχεδόν κανονικά», καθώς υπάρχει πλέον όλος ο μηχανισμός, ακριβώς όπως είναι σε ένα άτομο που δεν έχει προβλήματα ακοής.

Τα αρχικά πειράματα, που ξεκίνησαν πριν από περίπου πέντε χρόνια, είχαν γίνει σε ποντίκια. Εκεί οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ποντίκια έχουν ακριβώς την ίδια μετάλλαξη που έχουν οι άνθρωποι και δεν εκφράζουν otoferlin. Υπάρχουν ποντίκια που γεννιούνται και δεν μπορούν να ακούσουν.

Διαβάστε επίσης

• Boυητά αυτιών ή εμβοές ώτων. Αιτίες, διάγνωση, αντιμετώπιση
• Τι να κάνετε αν μπει νερό στο αυτί σας
• Ίλιγγος ή ζάλη; Που οφείλεται, πώς αντιμετωπίζεται, τι πρέπει να κάνετε; Τι είναι οι ασκήσεις αντιρρόπησης του ιλίγγου και πώς γίνονται; (video)
• Aπώλεια ακοής. Μύθος και αλήθειες. Εφαρμογή του iphone για έλεγχο ακοής