Ακάρεα έντομα που προκαλούν άσθμα, ρινίτιδα, καταρροή, φαγούρα, επιπεφυκίτιδα, αναπνευστικά προβλήματα.

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Τα Ακάρεα αποτελούν μια ευρέως διαδεδομένη ομάδα εντόμων (αρθροπόδων) τα οποία απαντώνται σε μεγάλο αριθμό μέσα στα στρώματα, στα χαλιά, στις μοκέτες, στα σαλόνια κλπ.. Πρόκειται για αρθρόποδα μικροσκοπικού μεγέθους. Ανήκουν στο γένος Dermatophagoides και και στην οικογένεια Pyroglyphidae.

Στην Ελλάδα τα κυρίαρχα είδη είναι το Dermatophagoides pteronyssinus (ηπειρωτική Ελλάδα) και το Dermatophagoides farinae (νησιά). Το όνομά τους προέρχεται από το γεγονός ότι τα ίδια τα ακάρεα, τμήματα του σώματός τους και εκκρίματα τους μεταφέρονται με τη σκόνη των σπιτιών, «ακάρεα της οικιακής σκόνης» (house dust mites).

Tο 90-100% του πληθυσμού των ακάρεων τα οποία ζουν στα στρώματα μας και το 70-95% των ακάρεων που ζουν στα χαλιά και τις μοκέτες, ανεξαρτήτως γεωγραφικής κατανομής. Ο αριθμός των ακάρεων σε ένα στρώμα 5ετίας μπορεί να είναι από 5.000 έως 15.000 ακάρεα ανά τετραγωνικό εκατοστό στρώματος…!

Πρέπει να επισημάνουμε ότι τα ακάρεα μπορούν να μετακινηθούν μέσα στο ίδιο σπίτι από στρώμα σε στρώμα. Αυτό γίνετε επειδή έχουν πολλή μικρό βάρος και έτσι, όταν χτυπάμε το στρώμα μας αιωρούνται και μετακινούνται για περίπου 20 λεπτά της ώρας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η σκόνη της ακαρέας μεταφέρεται σε όλα τα σημεία του εσωτερικού χώρου και προφανώς σε όλα τα στρώματα του σπιτιού μας.

Είναι γνωστό ότι το ανθρώπινο σώμα χάνει συνεχώς νεκρά επιδερμικά κύτταρα και νερό μέσω της εφίδρωσης. Τόσο τα κύτταρα όσο και ο ιδρώτας μεταφέρονται στο στρώμα, το σαλόνι, τα χαλιά και όλες γενικά τις επιφάνειες. Τα στοιχεία αυτά όπως επίσης και τα υπολείμματα τροφών, μύκητες και γύρη που είναι πιθανό να υπάρχουν επιβαρύνουν τις επιφάνειες και αποτελούν τροφή για τα ακάρεα της σκόνης.

Η ανάπτυξη του πληθυσμού των ακάρεων εξαρτάται από τις θερμοκρασίες του χώρου, τη σχετική υγρασία στην ατμόσφαιρα και την επάρκεια τροφής. Υψηλές θερμοκρασίες και υγρασία ευνοούν την ανάπτυξή τους. Ένα γραμμάριο σκόνη είναι δυνατό να περιέχει μέχρι και 100-400 άτομα. Κρεβάτια, στρώματα, ταπετσαρίες και χαλιά είναι οι πιο σημαντικές εστίες ανάπτυξης ακάρεων.

Υψηλά επίπεδα ακάρεων διαπιστώνονται όταν η υγρασία κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα (από φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη). Χαμηλότερα επίπεδα ακαρέας παρατηρούνται κατά τις περιόδους με τις υψηλότερες θερμοκρασίες και τη χαμηλότερη σχετική υγρασία(καλοκαίρι). Συνεπώς αν κάποιος ασθενής εμφανίζει συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας ή άσθματος το φθινόπωρο και το χειμώνα θα πρέπει να ερευνάται με ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες νυγμού μήπως είναι ευαίσθητος στα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού.

Τα ενήλικα έχουν μέγεθος ως 0,33, σώμα ωοειδές και πεπλατυσμένο. Το χρώμα τους είναι υπόλευκο και στη ράχη τους φέρουν μακριά αυλάκια. Εξαιτίας του μεγέθους τους δεν μπορούμε να τα διακρίνουμε με γυμνό μάτι, παρά μόνο με μεγέθυνση.

Τα ακάρεα της σκόνης έχουν τρία στάδια ανάπτυξης, ωό, νύμφη και ενήλικο. (τέλειο έντομο). Ο βιολογικός τους κύκλος διαρκεί από μερικές ημέρες ως κάποιους μήνες ανάλογα με το είδος και τις συνθήκες του περιβάλλοντος (θερμοκρασία και υγρασία).

Βλέπουμε λοιπόν ότι μέσα στη σκόνη του σπιτιού κρύβονται εχθροί της υγείας μας, όπως τα ακάρεα τα οποία μπορεί να μην είναι ορατά, ωστόσο δημιουργούν αλλεργίες και είναι υπεύθυνα για το αλλεργικό άσθμα, το οποίο ταλαιπωρεί όλο και περισσότερο κόσμο. Επίσης προκαλούν:

• Αλλεργική ρινίτιδα.
• Αλλεργικό βρογχικό άσθμα.
• Αναπνευστικά προβλήματα.
• Συμπτώματα συναχιού, όπως μπούκωμα της μύτης και καταρροή, βήχα.
• Βλεφαρίτιδα και επιπεφυκίτιδα.
• Φαγούρα

Αρκετά από τα ακάρεα προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις όπως η αλλεργική ρινίτιδα, το άσθμα και το έκζεμα και επιδεινώνουν την ατοπική δερματίτιδα. Μόλις τα αλλεργιογόνα των ακάρεων έλθουν σε επαφή με το βλεννογόνο του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού ή τον τους επιπεφυκότες και δέρμα πυροδοτούν το μηχανισμό της αλλεργίας, ο οποίος συνοδεύεται από παραγωγή χημικών μεσολαβητών, όπως η ισταμίνη και δημιουργείται η αλλεργική φλεγμονή. Η τελευταία ανάλογα με την ένταση και τον εντοπισμό της προκαλεί αλλεργικά συμπτώματα από το όργανο στόχο (ρινικός βλεννογόνος ή ο βλεννογόνος των βρόγχων (άσθμα) ή οι επιπεφυκότες των ματιών ή ο βλεννογόνος των παραρρινίων κόλπων, ή των κοιλοτήτων των μέσων ώτων (αυτιών) ή του βλεννογόνου του λάρυγγα ή του δέρματος (ατοπική δερματίτιδα). Η ατοπική ρινίτιδα που εκδηλώνεται με συμπτώματα σχεδόν όλο το έτος (ολοετήσια αλλεργική ρινίτιδα) οφείλεται συχνότατα σε υπερευαισθησία προς τα αλλεργιογόνα των ακάρεων της σκόνης του σπιτιού. 

Θεωρείται πως η εισπνοή τους από τον άνθρωπο κατά τη διάρκεια του ύπνου εκθέτει το ανθρώπινο σώμα σε κάποια αντιγόνα που τελικά προκαλούν αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Τα ακάρεα της σκόνης θεωρούνται από τα χειρότερα αλλεργιογόνα. Όταν υπάρχουν πάνω από 100ακάρεα/g σκόνης, τότε τα ευαισθητοποιημένα άτομα μπορεί να εκδηλώσουν συμπτώματα άσθματος. Τα μη ευαισθητοποιημένα άτομα όταν εκτίθενται σ’ αυτό τον αριθμό ακάρεων κινδυνεύουν να ευαισθητοποιηθούν και στη συνέχεια να εμφανίσουν  συμπτώματα ρινίτιδας ή άσθματος ή και των δύο. Ο περιορισμός των ακάρεων κάτω των 100/g σκόνης περιορίζει τα αλλεργικά συμπτώματα και σχεδόν θεραπεύεται ο ασθενής, αφού αυτές οι συνθήκες θεωρούνται ως περιβάλλον ελεύθερο από ακάρεα. Οι ασθενείς δεν εμφανίζουν συμπτώματα επίσης, όταν βρεθούν σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 1600 μέτρων, αφού εκεί αδυνατούν να επιβιώσουν τα ακάρεα.  

Διάγνωση
Η διάγνωση της ευαισθητοποίησης στα ακάρεα γίνεται  με τη διενέργεια των αλλεργικών δερματικών δοκιμασιών. Πρέπει να σημειωθεί ότι όσοι παρουσιάζουν ευαισθησία στα ακάρεα δεν παρουσιάζουν αλλεργική νόσο ούτε κατ' ανάγκη για τα αλλεργικά συμπτώματα που προαναφέρθηκαν ευθύνονται πάντα τα ακάρεα.

Θεραπεία
Η αντιμετώπιση του προβλήματος συνίσταται στην αποφυγή. 
Ένα άλλος αποτελεσματικός τρόπος είναι η χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της αλλεργίας στα ακάρεα. Ο γιατρός θα χορηγήσει αντι-ισταμινικά, κορτιζονούχα και αντιλευκοτριένια. Το δυσάρεστο είναι ότι μόλις σταματήσουμε τη χρήση τους τα συμπτώματα επιστρέφουν.

Η απευαισθητοποίηση ή ανοσοθεραπεία είναι μία μέθοδος που εφαρμόζεται από τους αλλεργιολόγους κατά των ακάρεων και άλλων αλλεργικών παραγόντων. Μετά τη διάγνωση του ακριβούς αλλεργιογόνου ο γιατρός προβαίνει σε απευαισθητοποίηση. Είναι ο πιο φυσικός τρόπος αντιμετώπισης και αποτελεί οριστική θεραπεία κατά των συμπτωμάτων αλλεργίας.

Πώς αντιμετωπίζονται τα ακάρεα;

Όσο πιο λίγα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού υπάρχουν σε ένα υπνοδωμάτιο, τόσο ελαχιστοποιείται η έκθεση προς τα αλλεργιογόνα τους με αποτέλεσμα τον περιορισμό της συχνότητας και της έντασης των αλλεργικών συμπτωμάτων. Ανεξάρτητα από το πόσο συχνά καθαρίζεται ένα σπίτι, είναι αδύνατη η απαλλαγή του από τα ακάρεα, ιδίως αυτών που ζουν βαθιά στα στρώματα και τα κλινοσκεπάσματα και τις μοκέτες. Παρά τούτο η αποφυγή ή ο περιορισμός των ακάρεων αποτελεί την πρώτη επιλογή αντιμετώπισης της αλλεργίας στα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού.

Όπως και με όλα τα είδη των αλλεργιών, η θεραπεία από την αλλεργία λόγω ακάρεων ξεκινά με το να τα αποφεύγει κανείς. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως βοηθιούνται άμεσα από την απομάκρυνση όσοι υποφέρουν από ατοπική δερματίτιδα. Βοηθά επίσης το τακτικό πλύσιμο των ταπήτων , των μοκετών , των στρωμάτων , των υφαντών , των παπλωμάτων και των κουβερτών με βιο-καθαρισμό από επαγγελματίες ταπητοκαθαριστές με ειδικό εξοπλισμό.

• Πάντα ξεσκόνισμα με υγρό πανί.
• Όχι φαγητά στο κρεβάτι.
• Διατήρηση υγρασίας στο σπίτι σε επίπεδα κάτω του 40%.
• Τακτικός αερισμός του δωματίου.
• Αλλαγή του στρώματος εάν είναι ηλικίας άνω των πέντε ετών.
• Πλύσιμο κλινοσκεπασμάτων στο πλυντήριο σε θερμοκρασία άνω των 60°C.
• Όσα ρούχα δεν μπορούν να πλυθούν στο πλυντήριο στέλνονται για στεγνό καθάρισμα.
• Απομάκρυνση λούτρινων παιχνιδιών από το κρεβάτι του παιδιού (π.χ. αρκουδάκια).
• Απομάκρυνση μόνιμων μοκετών ή χαλιών.
• Απομάκρυνση πουπουλένιων μαξιλαριών και παπλωμάτων (μπορεί να αναπτυχθούν μύκητες που χρησιμεύουν ως τροφή για τα ακάρεα). 
• Χρήση ειδικών ακαρεοκτόνων για το στρώμα και τα χαλιά σε μορφή αφρού, αεροζόλ ή υγρής σκόνης.
• Χρήση ειδικού ακαρεοκτόνου για πλύσιμο στο πλυντήριο.
• Χρήση ειδικών θηκών για τα στρώματα, τα μαξιλάρια και τα παπλώματα που δεν επιτρέπουν τη δίοδο των περιττωμάτων των ακάρεων.
• Φυλάσσετε τα ενδύματα, εσώρουχα και κλινοσκεπάσματα σε ερμάρια που κλίνουν στεγανά
• Οι πηγές θερμού αέρα πρέπει να περιέχουν φίλτρα καθαρισμού του αέρα στο σημείο  της εισόδου του αέρα. Καλύτερα να χρησιμοποιείται καλοριφέρ κοινόχρηστο ή εξατομικευμένο στο υπνοδωμάτιο αντί ρεύμα θερμού αέρα.
• Τοποθετήστε ειδικά αντιαλλεργικά φίλτρα στις συσκευές κλιματισμού και χρησιμοποιείται συσκευή περιορισμού της υγρασίας
• Χρήση ηλεκτρικών σκουπών με ειδικά φίλτρα που παγιδεύουν τα ακάρεα και τα περιττώματά τους.
• Αποφυγή εισόδου κατοικίδιων ζώων στα υπνοδωμάτια.

Με το να καλυφθούν το στρώμα και τα μαξιλάρια με ειδικές θήκες από αδιαπέραστο στα ακάρεα ύφασμα όχι μόνο περιορίζονται η ένταση και η συχνότητα των αλλεργικών συμπτωμάτων , αλλά περιορίζεται και η μη ειδική υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι ο περιορισμός της έκθεσης στα αλλεργιογόνα αυξάνει την αναπνευστική ικανότητα σε πολλούς ασθενείς με ρινίτιδα και άσθμα.
Αν εφαρμοστούν με επιμέλεια τα παραπάνω μπορεί να περιοριστούν τα συμπτώματα του άσθματος κατά 50% και της αλλεργικής ρινίτιδας κατά 40%. 

Διαβάστε επίσης

• Ψείρες και κόνιδα. Τι είναι, πώς προλαμβάνονται και πώς αντιμετωπίζονται;
• Τι είναι η αλλεργία; Με ποιόν τρόπο εκδηλώνεται μια αλλεργική αντίδραση και πώς αντιμετωπίζεται;
• Ψύξη, ρινίτιδα, κατάπτωση, πονοκέφαλο, βήχα μπορεί να προκαλέσει η κακή χρήση των κλιματιστικών