Τι πρέπει να κάνεις αν τρυπηθείς από βελόνα, αν τραυματιστείς από αιχμηρό αντικείμενο; Τι μπορεί να κολλήσεις;

της Μαρίας Χιόνη, MSc φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, ΕΚΠΑ, medlabnews.gr iatrikanea

Το να τρυπηθεί κάνεις από σύριγγα και πιο συγκεκριμένα από βελόνα μπορεί να μην είναι συχνό αρά μπορεί να συμβεί.

Περπατώντας σε μια παραλία, ξυπόλυτοι, παίζοντας ένα παιδί σε μια παιδική χαρά είναι χώροι που έχει τύχει να συμβεί, πατώντας μια βελόνα ή να τρυπηθεί από χρησιμοποιημένη βελόνα. Βέβαια το πιο σύνηθες είναι να συμβεί κάτι τέτοιο σε ανθρώπους που εργάζονται στην υγεία, ιδίως σε τομείς της υγειονομικής περίθαλψης και της πρόνοιας, όπως και γενικά διατρέχουν κίνδυνο έκθεσης τους κατά την εργασία σε παθογόνους παράγοντες που μεταδίδονται μέσω του αίματος. Οι τραυματισμοί αυτοί χρήζουν προσοχής, καθώς μπορούν να προκαλέσουν μόλυνση του εργαζομένου από παθογόνους παράγοντες που μεταδίδονται με το αίμα (ιούς, βακτήρια, μύκητες και άλλους μικροοργανισμούς). Ο ιός της ανθρώπινης ανοσολογικής ανεπάρκειας (HIV) και η ηπατίτιδα B (HBV) ή C (HCV) είναι οι συνηθέστεροι κίνδυνοι , αλλά υπάρχουν περισσότερες από 20 μεταδιδόμενες με το αίμα ασθένειες , οι οποίες είναι δυνατόν να προσβάλλουν τους εργαζομένους. 

Οι εργαζόμενοι εκτίθενται στον κίνδυνο μόλυνσης λόγω επαφής με μολυσμένο αίμα ή άλλα υγρά του ανθρώπινου οργανισμού, όταν αυτά έρχονται σε επαφή με πληγές ή βλεννογόνους. Η επαφή αυτή μπορεί να είναι αποτέλεσμα: 
• ενοφθαλμισμού του αίματος από βελόνα ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο 
• μόλυνσης αμυχών του δέρματος με αίμα 
• κατάποσης του αίματος τρίτου προσώπου, π.χ. στο πλαίσιο τεχνητής αναπνοής 
• μόλυνσης όταν το άτομο έχει ανοικτή πληγή και τα ρούχα του έχουν εμποτισθεί με αίμα 
• δήγματος (όταν λύεται η συνέχεια του δέρματος). 

Δεδομένου ότι η γνωστότερη μορφή τέτοιας επαφής είναι η παρακέντηση με σύριγγα, τα περιστατικά αυτά αναφέρονται συνήθως ως τραυματισμοί από βελόνες ή άλλα αιχμηρά αντικείμενα. 

Πέραν των τραυματισμών αυτών, μόλυνση μπορεί να προκληθεί μέσω της εκτίναξης αίματος στους βλεννογόνους (π.χ. μάτια ή στόμα). Αυτό μπορεί να συμβεί στο πλαίσιο εργασιών καθαρισμού, όπως ο καθαρισμός μιας μολυσμένης περιοχής υπό υψηλή πίεση. 

Κίνδυνο δεν διατρέχουν μόνον οι επαγγελματίες στον τομέα της υγείας. Παρότι έχει διαπιστωθεί ότι τον υψηλότερο κίνδυνο διατρέχει το νοσηλευτικό προσωπικό που ασχολείται με σοβαρά ιατρικά περιστατικά, πολλοί άλλοι εργαζόμενοι κινδυνεύουν από παρόμοιους τραυματισμούς. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι που καθαρίζουν δημόσιους χώρους (π.χ. τρένα ή δημόσια πάρκα) μπορεί να έρθουν σε επαφή με υλικό μολυσμένο με σωματικά υγρά, όπως βελόνες που χρησιμοποιήθηκαν από άτομα που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών. 

Άλλοι κλάδοι στους οποίους οι εργαζόμενοι ενδέχεται να διατρέχουν κίνδυνο είναι οι εξής: 
• Φυλακές και υπηρεσίες αναστολής εκτέλεσης ποινών 
• Αστυνομικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ασφάλειας 
• Τελωνεία 
• Κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες για τους νέους
• Υπηρεσίες που ασχολούνται με τους πρόσφυγες
• Γραφεία κηδειών 
• Κλάδος διάτρησης του σώματος (piercing)/body art 
• Διάθεση αποβλήτων και 
• Κλάδος κατασκευών/εργασιών κατεδάφισης.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εκτιμά ότι περίπου 3 από τα 35 εκατομμύρια εργαζομένων στον τομέα της υγείας παγκοσμίως εκτίθενται κάθε χρόνο σε παθογόνους παράγοντες που μεταδίδονται με το αίμα. 

Ο κίνδυνος λόγω έκθεσης σε μολυσμένο αίμα εκτιμάται ως εξής: 

• ηπατίτιδα B (κίνδυνος ~30%) 
• ηπατίτιδα C (κίνδυνος ~10%) 
• HIV (κίνδυνος ~0,3%)

Σε περίπτωση τραυματισμού με αιχμηρό αντικείμενο/μόλυνσης: 

• προκαλέστε αιμορραγία από την πληγή 
• πλύνετε την πληγή με σαπούνι και χλιαρό τρεχούμενο νερό (χωρίς τρίψιμο)
• γίνεται στην περιοχή τραυματισμού με τη βελόνη ευρεία αντισηψία. 
• Σε επαφή με δέρμα ή βλεννογόνους (μάτι, στόμα), γίνεται προσεκτική πλύση με άφθονο νερό.
• καλύψτε την πληγή με επίδεσμο.
• Η βελόνη πρέπει να φυλαχτεί για μικροβιολογική εξέταση. Βεβαιωθείτε ότι το αιχμηρό αντικείμενο απορρίφθηκε με ασφάλεια, δηλαδή τοποθετήθηκε χωρίς επαφή σε δοχείο για αιχμηρά αντικείμενα
• Προσπάθεια καθορισμού της ποσότητας του υλικού που μεταδόθηκε (η βελόνα που είναι γεμάτη με αίμα είναι χειρότερη από το μαχαιρίδιο και αυτό είναι χειρότερο από το απλό πιτσίλισμα.
• Προσδιορισμός του σταδίου ασθενούς. Υψηλότερος κίνδυνος μετάδοσης υπάρχει  σε ενεργό ηπατίτιδα B/C  ή προχωρημένο στάδιο AIDS
• αναφορά του συμβάντος στον άμεσο προϊστάμενο και επίσκεψη με συνοδό σε ιατρό
• Στο άτομο που τρυπήθηκε από την βελόνα γίνεται εξέταση για HBsAg, anti-HCV, ALT και anti-HIV τη στιγμή του ατυχήματος και πριν από τη χορήγηση προφύλαξης για HBV, HCV και HIV.

Είναι δυνατόν να ληφθούν και άλλα άμεσα μέτρα, ανάλογα με την προέλευση της βελόνας/του αιχμηρού αντικειμένου, τον βαθμό της έκθεσης και των γνώσεων επί του ασθενούς/πελάτη που αποτελεί πηγή της ενδεχόμενης μόλυνσης. Εάν υπάρχει πιθανότητα μετάδοσης, ο εργαζόμενος μπορεί να υποβληθεί σε θεραπεία ή παρακολούθηση, ανάλογα με την κατάσταση της υγείας του και την πηγή της ενδεχόμενης μόλυνσης

Μετά από έκθεση ύποπτη για μετάδοση HBV

• Χορήγηση προφύλαξης όσο το δυνατόν γρηγορότερα (εντός 24 ωρών), με βάση τον πίνακα 1
• Χορήγηση υπεράνοσης γ-σφαιρίνης (HBIG), όπου ενδείκνυται, αμέσως ή το αργότερο μέσα σε μια εβδομάδα
• Χορήγηση εμβολίου και HBIG, μπορεί να γίνει ταυτόχρονα, αλλά σε διαφορετικά σημεία
• Προφύλαξη μπορεί να δοθεί σε εγκύους ή θηλάζουσες μητέρες

Βιβλιογραφία
1 Tarantola et al, ‘Infection risks following accidental exposure to blood or body fluids in health care workers: A review of pathogens transmitted in published cases’., American journal of infection control 2006; 34:367-375. 
2 Canadian Centre for Occupational Health and Safety, OSH answers, Needlestick injuries, http://www.ccohs.ca/oshanswers/diseases/needlestick_injuries.html 
3 Expert Advisory Group on AIDS and the Advisory Group on Hepatitis: Guidance for clinical health care workers: protection against infection with blood-borne viruses: Recommendations of the Expert Advisory Group on AIDS and the Advisory Group on Hepatitis 1998, http://www.dh.gov.uk/assetRoot/04/01/44/74/04014474.pdf 4 Essex Health Protection Unit Community Infection Control Guidelines Section EManagement of sharps injuries http://www.hpa.org.uk/web/HPAwebFile/HPAweb_C/1194947344785
4 Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία - http://osha.europa.eu 

Διαβάστε επίσης

Με ποιους τρόπους μεταδίδεται η HIV λοίμωξη και πώς μεταδίδεται κάνοντας σεξ χωρίς προφυλάξεις;

Εκτός από το Aids, κίνδυνος υπάρχει και από την ηπατίτιδα. (video)

Γιατί όταν έχουμε στρες πέφτουμε με τα μούτρα στο φαγητό; Πώς καταλαβαίνει ο οργανισμός μας ότι χόρτασε;

της Μαρίας Χιόνη*, medlabnews.gr iatrikanea

Όπως κάθε συμπεριφορά, έτσι και η διατροφική συμπεριφορά ρυθμίζεται κυρίως από το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ). Τα κύρια κέντρα του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τη διατροφική συμπεριφορά βρίσκονται στο επίπεδο του υποθαλάμου. Οι κλασικές απόψεις της δεκαετίες του 50 σύμφωνα με τις οποίες υπάρχουν δύο ξεχωριστά κέντρα στον υποθάλαμο, ένα της όρεξης και ένα του κορεσμού, έχουν αντικατασταθεί από τις σύγχρονες απόψεις σύμφωνα με τις οποίες η αλληλεπίδραση διαφόρων νευροδιαβιβαστών και νευροορμονών στον υποθάλαμο και σε άλλα σημεία του εγκεφάλου παίζουν ρόλο στην εναλλαγή πείνας και κορεσμού. Οι νευροδιαβιβαστές αυτοί λειτουργούν μέσα σε νευρωνικά κυκλώματα τα οποία δέχονται ορμονικά και νευρικά ερεθίσματα από τους περιφερικούς ιστούς. Τα ερεθίσματα αυτά στέλνουν πληροφορίες στον εγκέφαλο αναφορικά με την από την ενεργειακή κατάσταση του οργανισμού και επιτρέπουν, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την προσαρμογή της πρόσληψης τροφής ανάλογα με τις ανάγκες.

Η φυσιολογική αυτή ρύθμιση επηρεάζεται από διάφορους ψυχολογικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες οι οποίοι πολλές φορές εκτρέπουν την ενεργειακή αυτή ισορροπία από τα φυσιολογικά όρια και μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή στο σωματικό βάρος με αποτέλεσμα παχυσαρκία ή απίσχναση.

Ένα επεισόδιο πρόσληψης τροφής αποτελείται από 3 φάσεις : 

- Την προγευματική,
- την φάση του κυρίου γεύματος και
- την μεταγευματική φάση

Κατά την προγευματική φάση το άτομο βρίσκεται σε εγρήγορση για αναζήτηση τροφής και προετοιμάζει τη διαδικασία του γεύματος. Οι αισθήσεις που συνοδεύουν την φάση αυτή είναι η πείνα (hunger) και ή όρεξη (appetite).

Οι διαφορές των δύο αυτών αισθήσεων είναι ότι η μεν πείνα αποτελεί μια φυσιολογική ανάγκη για φαγητό χωρίς να συνυπάρχει ειδική επιθυμία και η οποία προκαλεί ανησυχία, νευρικότητα και εκνευρισμό ενώ η όρεξη είναι η επιθυμία για συγκεκριμένη τροφή ή ομάδα τροφών (π.χ. έχω όρεξη για μακαρόνια ή για σοκολάτα) και συνοδεύεται με αίσθηση απόλαυσης.

Η κύρια φάση του γεύματος -2η φάση- χαρακτηρίζεται από την έναρξη πρόσληψης τροφής όπου το άτομο επιλέγει την ποσότητα και ποιότητα της τροφής, τη διαδικασία λήψης τροφής και τη διακοπή. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από την αίσθηση της όρεξης, της απόλαυσης και την έναρξη κορεσμού.

Η μεταγευματική φάση -3η φάση- συνοδεύεται από αίσθημα ευεξίας και ελαφρά υπνηλία οι δε αισθήσεις που κυριαρχούν είναι αυτές του κορεσμού, της πληρότητας και της ικανοποίησης. Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να ξεχωρίσουμε τον κορεσμό (satiation) κατά τον οποίο υπάρχει αίσθηση γαστρικής πληρότητας, εξαφάνιση της αίσθησης της πείνας και χαλάρωση, από τον κόρο (satiety) όπου υπάρχει πλήρης αναστολή επιπλέον λήψης τροφής.

Σε γενικές γραμμές η πρόσληψη τροφής μπορεί να ρυθμίζεται είτε μέσω της ποσότητας της τροφής κατά τη διάρκεια του γεύματος είτε μέσω του μεσοδιαστήματος 2 γευμάτων. Μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η ποσότητα (το μέγεθος) του γεύματος είναι αυτή που κυρίως παίζει ρόλο στο μεσοδιάστημα που μεσολαβεί μέχρι το επόμενο γεύμα. Αντίθετα, το μεσοδιάστημα χωρίς γεύμα δεν παίζει σημαντικό ρόλο στο μέγεθος του επομένου γεύματος. Με άλλα λόγια, δεν ισχύει η άποψη ότι οι μεγαλύτερες καθυστερήσεις από το τελευταίο γεύμα έως το επόμενο οδηγούν σε μεγαλύτερη κατανάλωση τροφής. Η σημαντική επίδραση του μεγέθους του

γεύματος στο επακόλουθο μεσοδιάστημα νηστείας εξηγείται από το γεγονός ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κορεσμού οι οποίοι είναι ανάλογοι με το μέγεθος του γεύματος και οι οποίοι εξαφανίζονται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.

Η φυσιολογία της διατροφικής συμπεριφοράς αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα στο οποίο εμπλέκονται βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Μεταξύ των βιολογικών παραγόντων κυριαρχεί ο υποθάλαμος του εγκεφάλου ο οποίος δέχεται μηνύματα ενεργειακών αποθεμάτων από  το λιπώδη ιστό (σε χρόνια βάση) μέσω της ινσουλίνης και της λεπτίνης. Επίσης, δέχεται μηνύματα από το πεπτικό σύστημα, μέσω νευροπεπτιδίων όπως η χολοκυστοκινίνη, η γκρελίνη, το GLP1 κ.ά. τα οποία επηρεάζουν κυρίως τον κορεσμό σε οξεία βάση. Βέβαια το βιολογικό αυτό μοντέλο της διατροφικής συμπεριφοράς επηρεάζεται σημαντικά από παράγοντες του περιβάλλοντος αλλά και της προσωπικότητας του ατόμου όπως είναι κοινωνικοί, οικογενειακοί, οικονομικοί, ψυχολογικοί, συναισθηματικοί και παράγοντες υγείας. Φαίνεται ότι η έναρξη πρόσληψης τροφής εξαρτάται περισσότερο από την προσωπικότητα και τους εξωγενείς παράγοντες ενώ η διάρκεια του γεύματος και ο κορεσμός από τους βιολογικούς παράγοντες. Σε κάθε περίπτωση και υπό φυσιολογικές συνθήκες η πρόσληψη ενέργειας (τροφής) συγχρονίζεται με την κατανάλωση ενέργειας (καύσεις) ώστε να υπάρχει ομοιοστατική ισορροπία.

Στρες και διατροφική συμπεριφορά

Το στρες (distress) επάγει έναν καταρράκτη αντιδράσεων στο σώμα που ξεκινά από τον υποθάλαμο και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και καταλήγει στα επινεφρίδια με την απελευθέρωση κορτιζόλης και κατεχολαμινών (επινεφρίνης και νορεπινεφρίνης). Η προκαλούμενη ανισορροπία επιφέρει άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, όπως δυσλειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, καταστολή της ανοσολογικής απάντησης και τροποποίηση συμπεριφορών υγείας. Η διατροφική συμπεριφορά, ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που καθορίζουν την υγεία, επηρεάζεται σημαντικά από το στρες.

Ένα ποσοστό ατόμων όταν υποβάλλονται σε οξύ στρες τροποποιούν τη διατροφική τους συμπεριφορά ως απάντηση στο στρεσογόνο ερέθισμα. Αυτή η αλλαγή μπορεί να περιλαμβάνει μείωση ή αύξηση της καταναλισκόμενης τροφής, σε ποσοστό 30% και 70% αντίστοιχα. Ωστόσο, ανεξάρτητα από την ποσότητα της τροφής που θα καταναλωθεί, οι διατροφικές επιλογές στρέφονται προς μια σταθερή κατεύθυνση και πιο συγκεκριμένα προς την κατανάλωση υψηλών σε θερμίδες, και κυρίως σε λίπος, τροφίμων (τύπου σνακ, με γλυκιά γεύση).

Υπό συνθήκες στρες, φαίνεται ότι οι γυναίκες έχουν την τάση να υποβαθμίζουν την ποιότητα της διατροφής τους συνολικά καταναλώνοντας περισσότερα ανθυγιεινά τρόφιμα, ενώ ουδέτερη ή μικρή επίδραση έχει το στρες στις διατροφικές επιλογές των ανδρών, οι οποίοι καταναλώνουν τα ίδια ή λιγότερα. Μια πιθανή εξήγηση γι’ αυτή τη διαφοροποίηση είναι ο διαιτητικός περιορισμός, ένα χαρακτηριστικό που εντοπίζεται συχνότερα μεταξύ των γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, υπό φυσιολογικές συνθήκες οι γυναίκες περιορίζουν την κατανάλωση γλυκών και λιπαρών τροφίμων, τόσο επειδή επιθυμούν να διατηρήσουν το σωματικό τους βάρος, όσο και εξαιτίας της αυξημένης ευαισθητοποίησής τους σε θέματα υγείας. Ωστόσο, έρευνες υποστηρίζουν ότι τα άτομα αυτά είναι περισσότερο ευάλωτα σε διατροφικές παρεκτροπές υπό συνθήκες στρες, σε αντίθεση με τους μη περιοριστικούς τύπους επειδή ο γνωσιακός έλεγχος που ασκούν καταστέλλεται.

Το στρες διαταράσσει την ανθρώπινη φυσιολογία σε πολλαπλά επίπεδα, μεταξύ των οποίων και τη διατροφική συμπεριφορά. Αν και βραχυπρόθεσμα οι διατροφικές αλλαγές που παρατηρούνται δεν απειλούν την υγεία, όταν το στρες είναι καθημερινό η στιγμιαία τάση κατανάλωσης των λιπαρών, γλυκών σνακ γίνεται συνήθεια με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων σχετιζόμενων με την υπερκατανάλωση κορεσμένου λίπους και ζάχαρης, όπως παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα κλπ. Στη σημερινή «στρεσογόνο» εποχή είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη για πιο αποτελεσματική διαχείριση των στρεσογόνων παραγόντων και μείωση του στρες.

Οι άνθρωποι που τρώνε όταν είναι πεινασμένοι και σταματούν όταν νιώθουν πλήρεις, είναι συντονισμένοι με τα βιολογικά σήματά τους. Πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν όρεξη για φαγητό όταν αγχώνονται. Όσοι αγνοούν τα βιολογικά σήματά τους, πρέπει να γνωρίζουν τις συναισθηματικές και ψυχολογικές ωθήσεις που τους οδηγούν κατευθείαν στο ψυγείο - και να βρουν τακτικές αντιστροφής αυτής της κατάστασης. 

Η απάντηση στο άγχος υπογραμμίζει τη σημαντικότητα αυτών των προσεγγίσεων στον έλεγχο βάρους, οι οποίες μειώνουν τον διαιτητικό περιορισμό και δίνουν έμφαση στην υψηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών, που είναι χαμηλά σε θερμίδες και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Αυτά τα τρόφιμα έχουν τη δυνατότητα να αραιώσουν το θερμιδικό φορτίο στα επεισόδια αδηφαγίας.

* Μαρία Χιόνη, καθηγήτρια ιατρικής ορολογίας και 
μεταπτυχιακή φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών 

Διαβάστε επίσης

Νιώθετε συνεχώς κούραση, δυσφορία, υπνηλία; Κοινά αίτια, που μπορεί να οφείλεται αυτό.

Μεταπτώσεις διάθεσης, κυκλοθυμία, μπορεί να οφείλονται σε κατάθλιψη. Αιτίες και τρόποι αντιμετώπισης της διπολικής διαταραχής.

Αδυνάτισε τρώγοντας! Το ξέρεις ότι υπάρχουν τροφές που αντί να σε παχαίνουν σε αδυνατίζουν;

Τραυλισμός. Πώς και σε ποια ηλικία εμφανίζεται; Υπάρχει θεραπεία; Μπορεί να γίνει μόνιμος; Οδηγίες για εκπαιδευτικούς και γονείς

της Μαρίας Χιόνη εκπαιδευτικού, μεταπτυχιακής  Ιατρικής Σχολής Αθηνών, medlabnews.gr iatrikanea

Η Παγκόσμια Ημέρα για τον Τραυλισμό καθιερώθηκε το 1998, με πρωτοβουλία του Καλιφορνέζου ακτιβιστή Μάικλ Σούγκαρμαν κι έκτοτε γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 22 Οκτωβρίου. Με την πάροδο του χρόνου υιοθετήθηκε από τις παγκόσμιες οργανώσεις για τον τραυλισμό (ELSA, ISA, IFA).

Στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας για τον Τραυλισμό (International Stuttering Awareness Day) είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού, η ενημέρωση των γονέων και των προσώπων που τραυλίζουν στις σύγχρονες απόψεις για τον τραυλισμό και τη θεραπεία του, η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των εκπαιδευτικών, των παιδιάτρων, των θεραπευτών και των λοιπών επαγγελματιών ψυχικής υγείας και κυρίως, το «άνοιγμα» της συζήτησης για ένα θέμα που πολλοί «αποφεύγουν».

Ένα 5% των παιδιών προσχολικής ηλικίας τραυλίζουν, πράγμα που σημαίνει ότι περισσότερα από 50.000 παιδιά στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα. Για την πλειοψηφία, η κατάσταση είναι προσωρινή και την ξεπερνούν καθώς μεγαλώνουν, αλλά περίπου το 1/3 αν δεν βοηθηθούν έγκαιρα, κινδυνεύουν να αναπτύξουν τραυλισμό και στην ενήλικη τους ζωή.

Τι είναι ο Τραυλισμός;

Ο τραυλισμός είναι μια δυσκολία στη ροή της ομιλίας. Ο Τραυλισμός αποτελεί ένα σωματικό και ψυχολογικό τρόπο αντίδραση που χαρακτηρίζεται από υπερβολικές διακοπές και διαφοροποιήσεις της κινητικότητας της ομιλίας οι οποίες επηρεάζουν την διαδοχή των λέξεων, το ρυθμό καθώς και το χρονισμό της ομιλίας και της επικοινωνίας ( D.Cross 2000). Αποτελεί μία σύνθετη διαταραχή που συνήθως χαρακτηρίζεται από διακοπτόμενη ροή ομιλίας λόγω επαναλαμβανόμενων κολλημάτων, επαναλήψεων ή επιμηκύνσεων ήχων στην αρχή ή τη μέση της λέξης. Συχνά συνοδεύονται από αντανακλαστικές συσπάσεις του προσώπου ή του σώματος και σε ορισμένες περιπτώσεις από απώλεια βλεμματικής επαφής και απώλεια ελέγχου του ρυθμού της αναπνοής. Τα λεκτικά συμπτώματα συσχετίζονται με αρνητικά συναισθήματα όπως είναι ο φόβος για λεκτική επικοινωνία ή ένα αίσθημα επικοινωνιακής ανεπάρκειας και ανασφάλειας και με συμπεριφορές αποφυγής όπως είναι η αποφυγή λέξεων, προσώπων, ή επικοινωνιακών περιστάσεων. Στα παιδιά σχολικής ηλικίας και στους ενηλίκους εμφανίζεται με συχνότητα 1% του συνολικού πληθυσμού ενώ το ποσοστό των παιδιών προσχολικής ηλικίας που για κάποιο διάστημα της ζωής τους εμφάνισαν δυσκολίες ροής αγγίζει το 5%. Είναι 3 φορές συχνότερος σε οικογένειες με ανάλογο κληρονομικό ιστορικό και 4 φορές συχνότερος στα αγόρια από ότι στα κορίτσια.

Ποια τα χαρακτηριστικά της ομιλίας των παιδιών που τραυλίζουν;

Στην ομιλία των ατόμων που τραυλίζουν παρατηρούνται συνήθως:

– επαναλήψεις ήχων και συλλαβών

– επαναλήψεις μονοσύλλαβων λέξεων

– επιμηκύνσεις ήχων

– επιφωνήματα όπως «εεε…», «μμμ…»

– παύσεις ανάμεσα σε μια λέξη

– παύσεις της ομιλίας

– αντικατάσταση λέξεων με περιφράσεις για την αποφυγή δύσκολων λέξεων

– παραγωγή λέξεων με μεγαλύτερη ένταση της φωνής

Αναλογία αγοριών κοριτσιών:

Τα αγόρια έχουν περισσότερες πιθανότητες να τραυλίσουν σε σχέση με τα κορίτσια με αναλογία 4:1, ενώ το ένα τέταρτο των παιδιών με φυσιολογική ανάπτυξη περνούν κάποια περίοδο της ζωής τους τραυλίζοντας.

Πώς εμφανίζεται ο τραυλισμός και σε ποια ηλικία;

Γιατί και πως εμφανίζεται ο τραυλισμός, είναι ένα από τα πιο συχνά ερωτήματα που ταλανίζουν κάθε  άτομο που εκδηλώνει τραυλισμό αλλά και τους γονείς των παιδιών που τραυλίζουν. Οι Περισσότεροι μελετητές δέχονται ότι ο τραυλισμός εμφανίζεται στην πλειοψηφία των παιδιών περί τα 2 με 6 έτη, αλλά πιθανά η προετοιμασία έχει ήδη ξεκινήσει  από την άρθρωση των πρώτων κιόλας φθόγγων. Η απότομη φυσική ανάπτυξη  και νευρολογική ωρίμανση έχει αρνητικά και θετικά σημεία όσον αφορά την ομαλότητα του λόγου, από τη μία πλευρά η ωρίμανση αυξάνει το λειτουργικό χώρο του εγκεφάλου ενώ από την άλλη, μπορεί να δυσκολέψει ή να καθυστερήσει κάποιες  διεργασίες οι οποίες δρουν ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Τέτοιου είδους ανταγωνιστικές διεργασίες είναι η ανάπτυξη του λόγου και η ικανότητα της βάδισης. Τα παιδιά μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις πρώτα να βαδίσουν και μετά να μιλήσουν ή και το αντίστροφο, αλλά και τα δύο δεν μπορούν να συμβούν ταυτόχρονα στον ίδιο βαθμό επιτυχίας (R.Netsel,1981) Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μεταξύ του δεύτερου και του πέμπτου έτους σαν μία δυσχέρεια στη ροή της ομιλίας που χαρακτηρίζεται κυρίως από επαναλήψεις της αρχικής συλλαβής, επαναλήψεις ολόκληρων λέξεων (κυρίως μικρών) ή φράσεων και σπανιότερα από απώλεια ελέγχου του ρυθμού της αναπνοής, μπλοκαρίσματα και συσπάσεις του προσώπου. Για πολλά παιδιά (όχι για όλα) η δυσχέρεια αυτή είναι ένα αναμενόμενο, φυσιολογικό και παροδικό χαρακτηριστικό του σταδίου εξέλιξης της ομιλίας στο οποίο βρίσκονται. Για άλλα παιδιά τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι τα σημάδια ενός αρχόμενου τραυλισμού. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, πριν την εμφάνιση της δυσχέρειας στη ροή της ομιλίας προηγείται μία περίοδος καλής ομιλίας χωρίς κολλήματα ή επαναλήψεις. Η εκκίνηση μπορεί να είναι σταδιακή ή και αιφνίδια. Άλλες φορές σχετίζεται με κάποιο σημαντικό γεγονός στη ζωή του παιδιού και άλλες όχι.

Μελέτες του εγκεφάλου ατόμων με τραυλισμό δεν έχουν γίνει δυστυχώς αρκετές, λόγω του υψηλού κόστους και της πολυπλοκότητας που παρουσιάζει η διαταραχή. Κοινά αποδεκτή είναι η άποψη, ότι το αριστερό ημισφαίριο είναι πιο εξειδικευμένο όσον αφορά  τις γλωσσικές διεργασίες, λόγω της ικανότητας της ταχύτερης επεξεργασίας εναλλασσόμενων ερεθισμάτων, όπως αυτά της ομιλίας ενώ το δεξί ημισφαίριο συνδέεται περισσότερο με την επεξεργασία των μουσικών ερεθισμάτων και άλλων ερεθισμάτων του περιβάλλοντος χώρου. Μελέτες των ( D.McFarland & W. Moore 1982 in T.Peters & Guitαr 1991) έδειξαν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των γλωσσικών διεργασιών ανθρώπων που τραυλίζουν, πραγματοποιείται στο δεξί ημισφαίριο, αλλά δεν έχει αποδειχτεί, εάν αυτές οι μετατοπίσεις είναι η αιτία ή το αποτέλεσμα του τραυλισμού. Επιστημονικά είναι γνωστό ότι οι δραστηριότητες του δεξιού ημισφαιρίου είναι συνδεδεμένες με την συναισθηματική έκφραση και αυτό μπορεί να μας οδηγήσει στην υπόθεση ότι ο τραυλισμός έχει άμεση σχέση με την συναισθηματική φόρτιση κατά την ώρα της επικοινωνίας. Αλλά ακόμα δεν είναι τεκμηριωμένο εάν λόγω αυτού εκδηλώνεται η διαταραχή ή αυτό είναι αποτέλεσμα της  γλωσσικής ολοκλήρωσης σε γενικότερο πλαίσιο.

Ο τραυλισμός έχει νευρολογική βάση και σχετίζεται με τον γενετικό προγραμματισμό του εγκεφάλου του παιδιού και την κληρονομικότητα. Δευτερογενώς τα λεκτικά συμπτώματα συσχετίζονται με αρνητικά συναισθήματα όπως είναι ο φόβος για λεκτική επικοινωνία ή ένα αίσθημα επικοινωνιακής ανεπάρκειας και ανασφάλειας και με συμπεριφορές αποφυγής όπως είναι η αποφυγή λέξεων, προσώπων, ή επικοινωνιακών περιστάσεων.

Ο τραυλισμός οφείλεται σε ένα συνδυασμό αναπτυξιακών, περιβαλλοντικών αλλά και ψυχολογικών παραγόντων.

Σημαντικό ρόλο παίζουν εγγενείς και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η κληρονομική προδιάθεση. Οι γενικότερες δυσκολίες που μπορεί να έχει το παιδί στην ανάπτυξή του. Οι ειδικότερες δυσκολίες που μπορεί να έχει στην εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας και η επικοινωνιακή του ικανότητα και αποτελεσματικότητα. Οι απαιτήσεις που θέτει το περιβάλλον του παιδιού σε σχέση με τις ικανότητες που έχει το παιδί με βάση την ανάπτυξή του. Ο τρόπος που λειτουργούν οι σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας. Οι αντιδράσεις του άμεσου και ευρύτερου περιβάλλοντος του παιδιού στην εμφάνιση του τραυλισμού. Σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή του παιδιού ή της οικογένειας τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Οι περισσότερες σύγχρονες οικογένειες ζουν σε γρήγορους ρυθμούς, οργανώνοντας δραστηριότητες σε καθημερινό επίπεδο και  προσπαθώντας να ανταποκριθούν στις διάφορες υποχρεώσεις μέσα και έξω από το σπίτι και επιπλέον να καλύψουν τις διάφορες ανάγκες των μελών τους. Οι  γρήγοροι αυτοί ρυθμοί της συνεχόμενης χρονικής πίεσης συν τις διάφορες καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν, όπως συγκρούσεις και διαφωνίες σίγουρα δεν είναι το ιδανικό περιβάλλον για ένα παιδί. Ακόμα και παιδιά χωρίς τραυλισμό θα δυσκολευτούν να ακολουθήσουν αυτούς τους ρυθμούς οι οποίοι λειτουργούν καταπιεστικά και δρουν αρνητικά στο ψυχισμό τους. Μέσα λοιπόν σε ένα τέτοιο κλίμα τα παιδιά  γίνονται πιο ευαίσθητα στις δυσκολίες και τα λάθη τα οποία συνοδεύουν το λόγο τους και ακριβώς αυτό το δεδομένο μπορεί να προκαλέσει την εκδήλωση τραυλισμού. (P.Tonef 2006)

Παρεμβαίνοντας με στόχο τον έλεγχο των ανωτέρω παραγόντων –απαραιτήτως σε συνεργασία με τους γονείς- μπορούμε να βοηθήσουμε στην πρόληψη μιας αρνητικής εξέλιξης στην ομιλία του παιδιού.

Πότε ο «τραυλισμός» ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας μπορεί να εξελιχθεί σε μια μονιμότερη κατάσταση;

Ανάμεσα στο δεύτερο και τον τρίτο χρόνο ζωής, τότε δηλαδή που το παιδί εμπλουτίζει τόσο το λεξιλόγιο και το συντακτικό του, όσο και την ικανότητα να μεταφράζει τις σκέψεις του σε λέξεις, αρχίζουν να φαίνονται και τα πρώτα προβλήματα - αν υπάρχουν - στο λόγο. Για παράδειγμα, πολλοί γονείς θα έχουν παρατηρήσει ότι το παιδί επαναλαμβάνει κάποιες συλλαβές ή κομπιάζει με κάποιες  λέξεις. Σ αυτές τις περιπτώσεις και σ' αυτήν την ηλικία έχουμε να κάνουμε με ένα φυσιολογικό φαινόμενο, το λεγόμενο«φυσιολογικό τραυλισμό», που στις περισσότερες περιπτώσεις σταδιακά εξαφανίζεται από μόνος του και κρατάει για μερικές ημέρες ή και εβδομάδες.

Σε κάποια παιδιά όμως ο τραυλισμός αυτός δεν μειώνεται αλλά σταδιακά χειροτερεύει. Η ομιλία τους δεν έχει την αναμενόμενη ροή. Επαναλαμβάνουν ήχους, συλλαβές και ολόκληρες μονοσύλλαβες λέξεις. Δείχνουν να πιέζονται κάθε φορά που προσπαθούν να πουν κάτι και έτσι μιλούν με υπέρμετρη ένταση, επιμηκύνουν κάποιους ήχους και, κάποιες φορές, κάνουν μία παύση στη μέση μιας λέξης. Στην πραγματικότητα, καταλαβαίνουν ότι δυσκολεύονται να μιλήσουν και γι αυτό προσπαθούν να «παρακάμψουν» αυτό που τους ενοχλεί. Προτιμούν να το περιγράψουν με άλλα λόγια ή ακόμα και να το δείξουν με κάποιον άλλον τρόπο. Όλα αυτά συνήθως συνοδεύονται με δυσκολίες στην αναπνοή ή με κάποιο τικ του κεφαλιού ή των ματιών.

Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία για τον τραυλισμό;

Η θεραπεία για ένα πρόβλημα σαν τον τραυλισμό εξαρτάται από την οικογένεια. Οι γονείς είναι αυτοί που θα εντοπίσουν το πρόβλημα και θα αποταθούν σε κάποιον ειδικό για τη λύση του. Η καλύτερη περίοδος για να συμβουλευτεί ένας γονιός κάποιον ειδικό είναι συνήθως 2 με 3 μήνες μετά από την εμφάνιση του προβλήματος στα μικρά παιδιά και ακόμα πιο νωρίς στα μεγαλύτερα. Γεγονός είναι ότι όσο πιο νωρίς αναφερθεί το πρόβλημα, τόσο πιο εύκολα θα αντιμετωπιστεί.

Τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν οι γονείς είναι:

1. Η ψυχολογική υποστήριξη του παιδιού είναι το πρώτο βήμα, ώστε εμείς να εντοπίσουμε και το παιδί να εκφράσει αυτήν την εσωτερική σύγκρουση που κρύβει.

2. Η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να λύσει προβλήματα επικοινωνίας ανάμεσα στους γονείς και το παιδί, ιδιαίτερα όταν είναι σε μικρή ηλικία (3-4 χρονών). Βασικός στόχος είναι οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί τους να εκφράσει και να ξεπεράσει τις φοβίες ή τα άγχη του.

3. Βέβαια, αναγκαία θεωρείται και η λογοθεραπεία (ιδιαίτερα στα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους) με την οποία εφαρμόζονται τεχνικές χαλάρωσης, ασκήσεις της φωνής και ρύθμιση της αναπνοής. Η λογοθεραπεία διαρκεί λιγότερο και έχει πιο άμεσα αποτελέσματα συγκριτικά με την ψυχοθεραπεία. Ωστόσο, ενώ η λογοθεραπεία αντιμετωπίζει μόνο τα συμπτώματα, η ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζει τα αίτια του προβλήματος. Έτσι, ο συνδυασμός των δύο είναι ουσιαστικά η πιο αποτελεσματική θεραπεία.

Τι θα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς για τον τραυλισμό:

• Ο τραυλισμός δεν αποτελεί σκόπιμη, προκλητική ή μιμητική συμπεριφορά εκ μέρους του παιδιού, ούτε φυσιολογικό στάδιο κατά την ανάπτυξη του λόγου.
• Ο τραυλισμός δεν αποτελεί απλώς πρόβλημα λόγου και ομιλίας, αλλά έχει και πλείστες ψυχολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις.
• Η εκδήλωση των συμπτωμάτων του τραυλισμού δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο του παιδιού.
• Σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές απόψεις, ο τραυλισμός ενδέχεται να είναι απόρροια μιας κληρονομικής προδιάθεσης, η οποία ενεργοποιείται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες οι οποίες σχετίζονται τόσο με ορισμένα χαρακτηριστικά του παιδιού όσο και με χαρακτηριστικά και αντιδράσεις του περιβάλλοντος του.
• Ο τραυλισμός αποτελεί συχνά περιοδικό φαινόμενο και ενδέχεται να περνά φάσεις έξαρσης και ύφεσης, ακόμη και να εξαφανίζεται εντελώς για ορισμένα χρονικά διαστήματα.
• Ο μηχανισμός εκδήλωσης του τραυλισμού συχνά συνδέεται με συγκεκριμένους παράγοντες, για αυτό και επηρεάζεται ανάλογα με την περίσταση και τα πρόσωπα που εμπλέκονται σε αυτή. (Εξηγούμε για παράδειγμα στους γονείς γιατί το παιδί μπορεί να μην τραυλίζει με όλα τα πρόσωπα, ή όταν τραγουδά και να τραυλίζει περισσότερο όταν μιλάει στο τηλέφωνο).
• Σε περίπτωση που υπάρχουν συνοδά προβλήματα ή άλλα συμπτώματα άγχους, εξηγούμε στους γονείς την πιθανή σύνδεση μεταξύ τους.
• Εξηγούμε στους γονείς ότι με τη θεραπευτική παρέμβαση αναμένεται η υποχώρηση των συμπτωμάτων του τραυλισμού και η βελτίωση του παιδιού σε πλείστους άλλους τομείς, αλλά ότι η πλήρης και ολοσχερής εξάλειψη των συμπτωμάτων του τραυλισμού δεν είναι εφικτή σε όλες τις περιπτώσεις.

Οδηγίες για γονείς και δασκάλους:

Όταν ένα παιδί τραυλίζει,

• Αφήστε το να ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει. Μην διακόπτεται και μην σταματάτε την κουβέντα κάθε φορά που τραυλίζει
• Μην χρησιμοποιείτε φράσεις όπως “Προσπάθησε να μην τραυλίζεις”, “Αυτή τη φορά τα κατάφερες όπως ο αδερφός σου”, “Πάρε μια βαθιά ανάσα πριν ξεκινήσεις”, “Μίλα πιο αργά”, “Μήπως ήθελες να πεις…”, “Δοκίμασε πάλι μήπως τα καταφέρεις καλύτερα”
• Μην συμπληρώνετε τις φράσεις του. Δεν διευκολύνετε το παιδί με τον τρόπο αυτό, αντίθετα νιώθει ότι το μειώνουν
• Όταν τον ρωτάνε κάτι αφήστε το να απαντήσει, μην απαντάτε για αυτόν θεωρώντας ότι μπορεί να εκτεθεί
• Ως εκπαιδευτικοί μη χαμηλώνετε τον πήχη για ένα παιδί που τραυλίζει. Θεωρήστε το ισότιμο με τα υπόλοιπα. Κάτι τέτοιο θα προκαλέσει στο παιδί αισθήματα ντροπής
• Προσέχετε κάθε φορά που σας μιλάει. Δείξτε υπομονή και εστιάστε στο περιεχόμενο αυτών που λέει και όχι στον τρόπο
• Μην βομβαρδίζετε το παιδί με ερωτήσεις. Δώστε χρόνο για κάθε απάντηση που προσπαθεί να δώσει
• Αποδεχτείτε το παιδί σας και μη νιώθετε άσχημα κάθε φορά που δυσκολεύεται… Το παιδί καταλαβαίνει και αυτό του προκαλεί άγχος και ανασφάλεια.

Όσο περισσότερο προσπαθεί ένα παιδί να μην τραυλίζει τόσο περισσότερο επιδεινώνεται η κατάσταση.

Ο κάθε άνθρωπος είναι μια ξεχωριστή, πολυσύνθετη, ψυχοσωματική οντότητα, που καλείται να λειτουργήσει σε μια πολύμορφη και απαιτητική κοινωνία ανθρώπων. Έτσι είναι νομοτελειακά καθορισμένο ο κάθε ένας να αντιδράσει διαφορετικά στα διάφορα ερεθίσματα και καταστάσεις, μια από αυτές είναι και η επικινδυνότητα εμφάνισης της διαταραχής της ροής του λόγου που ονομάζεται  ‘’Τραυλισμός’’.

Η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση είναι προϋπόθεση για τη σωστή αντιμετώπιση.

Διαβάστε επίσης

• Τελικά αποτελεί μειονέκτημα η δυσλεξία; Μύθοι και Αλήθειες
• Το σύνδρομο Άσπεργκερ και οι διαφορές του με τον αυτισμό. Πώς γίνεται η διάγνωση; Υπάρχει θεραπεία;
• Το αυτιστικό παιδί και ο δάσκαλος. Οδηγίες για την εκπαιδευτική προσέγγιση.
• Τι είναι ο αυτισμός. Πώς γίνεται η διάγνωση; Υπάρχει θεραπεία; (video)
• Η χρήση των έξυπνων κινητών στο σχολείο, βλάπτουν την απόδοση, την μάθηση, την συμπεριφορά αλλά και την υγεία των μαθητών

Μαρία Χιόνη
MSc
PhD

Τι σημαίνουν οι «ιατρικοί» όροι clawback και rebate, που χρησιμοποιεί ο ΕΟΠΥΥ σε βάρος των ιατρών και παρόχων και Εργαστηριακών γιατρών

της Μαρίας Χιόνη, εκπαιδευτικού, MSc φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, καθηγήτρια ιατρικής ορολογίας,  medlabnews.gr iatrikanea

Τα τελευταία χρόνια (των μνημονίων) δύο νέοι όροι έχουν ακουστεί στον ιατρικό κόσμο της χώρας μας και αυτοί είναι ο όρος clawback και rebate. Τι άραγε σημαίνουν αυτοί οι όροι; Από που προέρχονται και για ποιο λόγο χρησιμοποιούνται;

Ο πρώτος όρος τo clawback ή επανάκτηση, είναι μια ειδική συμβατική ρήτρα που συνήθως περιλαμβάνεται στις συμβάσεις απασχόλησης των χρηματοπιστωτικών εταιρειών. Ο σκοπός της ρήτρας είναι να εξασφαλίσει μια επιλογή για έναν εργοδότη να περιορίσει τα μπόνους σε περίπτωση καταστροφικής αλλαγής σε μια εταιρεία, όπως σε αυτήν της οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2007.

Ο όρος clawback μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να αναφερθεί σε οποιαδήποτε χρήματα ή παροχές που έχουν δοθεί παραπάνω από το συνηθισμένο, αλλά πρέπει να επιστραφούν λόγω ειδικών συνθηκών, οι οποίες αναφέρονται στη σύμβαση.

Σε ένα σύστημα ανακτήσεως, τα επιδόματα των εργαζομένων συνδέονται με την υπεραπόδοση ή την μείωση απόδοσης, που μπορεί να έχει ένα χρηματοπιστωτικό προϊόν.  Αν το προϊόν αποδίδει για μεγάλο χρονικό διάστημα και μονίμως βελτιώνει την πορεία της θέσης του, τότε η επιχείρηση καταβάλει το μπόνους.

Ωστόσο, αν το προϊόν αποτυγχάνει και γράφει ζημιές οπότε κινδυνεύει η επιχείρηση, τότε η επιχείρηση έχει το εγγενές δικαίωμα να ανακαλέσει και να διεκδικήσει ή αλλιώς να πάρει πίσω μέρος ή το σύνολο του ποσού του μπόνους.

Ιδιαίτερη σημασία απέκτησε ο όρος clawback όταν εταιρίες που διασώθηκαν από την καταστροφή, με τεράστια ποσά φορολογουμένων, πλήρωσαν μεγάλα ποσά με μορφή επιδομάτων ή συντάξεων σε διαχειριστές και σε διευθυντικά τους στελέχη, με αποτέλεσμα να προκαλούν την δημόσια οργή. Παραδείγματα στις ΗΠΑ της AIG η οποία προκάλεσε κατακραυγή από την καταβολή μπόνους αξίας 218 εκατομμυρίων δολαρίων για τα στελέχη της το Μάρτιο του 2009 παρόλο που είχε πάρει 170 δισεκατομμύρια δολάρια ως πακέτο διάσωσης από την κυβέρνηση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο , ο πρώην επικεφαλής της Royal Bank of Scotland έλαβε σύνταξη ύψους £ 16.900.000 παρόλο που η τράπεζα έπρεπε να διασωθεί από πτώχευση, από το κράτος. Και στις δύο περιπτώσεις, το κράτος έχει προσπαθήσει να ανακτήσει κάποια από τα χρήματα είτε άμεσα (στην περίπτωση των μπόνους, τα οποία ενδέχεται να πρέπει να επιστραφούν) ή έμμεσα (στην περίπτωση της σύνταξης).

Γενικά το clawback χρησιμοποιείται ως ρήτρα ή ως ποινή για κάτι που επέφερε ζημιές οπότε εφόσον έχουν δοθεί παραπάνω χρήματα μπορούν να επιστραφούν από τους παραλήπτες εφόσον περιλαμβάνεται στην σύμβαση. Γνωρίζοντας κάτι τέτοιο τα στελέχη επιχειρήσεων που υπογράφουν μια σύμβαση clawback ζητούν και λαμβάνουν μεγαλύτερες του συνηθισμένου αποδοχές.

Έχει παρατηρηθεί ότι το clawback βοηθά να αποτραπεί η απάτη με την αλλοίωση των στοιχείων και βιβλίων της επιχείρησης προκειμένου να εμφανίσουν μια άλλη εικόνα από την πραγματική, όπως έκαναν πολλές εταιρείες από αυτές που πτώχευσαν στην Αμερική. 

Clawback και ΕΟΠΥΥ.

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η ιδέα του clawback βασίστηκε στα κέρδη των επιχειρήσεων. Αν μια εταιρεία έχει ένα προϊόν που πάει καλά τότε η καταβολή των μπόνους θα συνεχίσει να είναι όπως ορίζεται στη σύμβαση. Αν όμως το προϊόν δεν πάει καλά τότε υπόκειται σε clawback το bonus. Έτσι λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας για τις επιχειρήσεις.

Ο ΕΟΠΥΥ εφάρμοσε το clawback με επιταγή των μνημονίων σε βάρος όλων των παρόχων του (από φαρμακευτικές εταιρείες μέχρι απλών φυσικών προσώπων γιατρών κλπ).

Ο ΕΟΠΥΥ στην προκειμένη περίπτωση δεν είχε ενημερώσει ποτέ τους συμβασιούχους γιατρούς για την περίπτωση  του clawback όταν το πρωτοεπέβαλε. Έχοντας κλειστό προϋπολογισμό  ουσιαστικά βρήκε ένα εργαλείο για να μειώσει πολύ περισσότερο τις τιμές φαρμάκων, εξετάσεων και ιατρικών υπηρεσιών. Δεν λειτουργεί όπως στις εταιρείες που εφαρμόστηκε κάποτε το clawback, να κόβει μπόνους και αμοιβές πέρα του κανονικού, αλλά ο ΕΟΠΥΥ βρήκε να κόψει από τα βασικά που πλήρωνε. Το χειρότερο είναι ότι πληρώνει ό,τι πληρώνει με μεγάλες καθυστερήσεις και με τιμές που έχουν υποκοστολογηθεί 

Μη γνωρίζοντας ο κάθε πάροχος για αυτήν την πιθανότητα φρόντισε και έκανε το κουμάντο του για να αντεπεξέλθει στις συμβατικές του υποχρεώσεις. Πλήρωσε το προσωπικό του, τα αναλώσιμα του, τα μηχανήματά του και όλα υπολογίζοντας τα χρήματα που έστω, με αυτές τις χαμηλές τιμές του αναλογούν. Και φυσικά δεν υπολόγιζε κανείς ότι θα είναι κατά 70% πετσοκομμένα, τα χρήματα που θα εισπράξει τελικά, αν συνυπολογιστούν το rebate και το 10% των ελεγκτικών εταιρειών, που ανακοίνωσε ο ΕΟΠΥΥ. Επίσης ο κάθε πάροχος ειδικά οι εργαστηριακοί εκτελούσαν εντολές του ΕΟΠΥΥ, που έχουν συμβατική υποχρέωση να εκτελέσουν. Δεν έπαιρναν καμία απόφαση αυθαίρετη που είχε ως αποτέλεσμα την ζημίωση του Οργανισμού. Επίσης δεν έλαβαν καμία επιπλέον αμοιβή ή μπόνους που ο ΕΟΠΥΥ τους το ζητά πίσω. Επίσης αντιμετωπίζει όλους του παρόχους ως κλέφτες που ζημίωσαν τον οργανισμό αφού επιβάλει σε όλους οριζόντιες περικοπές, ασχέτως αν κάποιοι κερδοσκόπησαν και άλλοι απλά συνέχισαν να λειτουργούν όπως θα έπρεπε. 

Τέλος, όπως προβλέπεται στο εξωτερικό, θα περίμενε κανείς ο ΕΟΠΥΥ να κάνει clawback στις αμοιβές των στελεχών του, πρώτα και μετά όλων των άλλων. 

Ο όρος rebate είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε λάθος από τον ΕΟΠΥΥ. 

Είναι συνδεδεμένος με την επιβράβευση. Συνήθως χρησιμοποιείται αντί του όρου έκπτωση στις εμπορικές συναλλαγές. Ενας κατασκευαστής λέει ότι η πώληση των πραγμάτων που φτιάχνει κάνει ένα Χ ποσό αλλά εφόσον ο πωλητής- αντιπρόσωπος του, πωλήσει πάνω από το όριο που θεσπίζει, τότε παίρνει επιστροφή χρημάτων πίσω σαν επιβράβευση για την καλύτερη εικόνα των πωλήσεων που είχε. Το rebate επίσης χρησιμοποιείται για την επιστροφή χρημάτων από την εφορία, πάλι ως επιβράβευση.

Στην περίπτωση του ΕΟΠΥΥ δεν υπάρχει επιβράβευση στους παρόχους αλλά υπάρχει η επιβολή, έκπτωσης. Δεν έχω σου λέει τα χρήματα οπότε σε κουρεύω πάροχε σε αυτά που σου χρωστάω.

Σε αυτήν την περίπτωση ο δόκιμος όρος είναι ο όρος deduction, ένας όρος που εννοεί την επιβολή έκπτωσης, την αφαίρεση, άρα αυτό που στην ουσία κάνει ο ΕΟΠΥΥ στους παρόχους. Ο όρος deduction έχει την έννοια της επιβολής. Έτσι το Φιλανδικό κράτος επέβαλε μείωση στην έκπτωση φόρου πολυτελείας στους πολίτες του, δηλαδή αύξησε τον φόρο κάνοντας deduction.

Κάνοντας έρευνα, στο που έχει επιβληθεί rebate και που έχει clawback στον χώρο της υγείας διεθνώς, διαπιστώνει κανείς ότι δεν έχει εφαρμοστεί πουθενά σε ιατρικές αμοιβές και μάλιστα εργαστηριακές, αλλά μόνο στον χώρο του φαρμάκου.

Τέλος στον Καναδά η κυβέρνηση πήγε να κάνει clawback σε δημοσίους υπαλλήλους, κόβοντας από τα επιδόματά τους, τους πρώτους μήνες του 2014. Ξεσήκωσε τόσο μεγάλες αντιδράσεις που η κυβέρνηση αναγκάστηκε να το πάρει πίσω το μέτρο.

Τελικά το σίγουρο είναι ότι με τον τρόπο αυτό που επιβάλει ο ΕΟΠΥΥ έκπτωση 70% στους γιατρούς σε χρήματα που τους χρωστάει τους εξαναγκάζει να κλείσουν τα ιατρεία τους που έτσι και αλλιώς δεν έβγαιναν, ιδιαίτερα οι εργαστηριακοί και να έχουν προβλήματα με τις τράπεζες που τους έχουν δανείσει τα χρήματα αυτά για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Τιμές που πολλές δεν έχουν αυξηθεί από το 1991 αλλά έχουν μειωθεί ακόμα, είναι μοναδικό φαινόμενο και αντί να συζητηθεί κάποια αύξηση, επιβάλλεται μείωση της τάξης του 70%!!!. Έτσι ένας υπέρηχος θα πληρωθεί στον γιατρό 2,4 Ευρώ, δηλαδή ούτε για το χαρτί και το gel που θα χρησιμοποιηθεί για την εξέταση δεν φτάνουν. Ή ακόμα χειρότερα μια Μαγερ κοπράνων θα πληρωθεί 0,6 λεπτά και μια γενική αίματος 0,8 λεπτά!!! Με αυτά τι θα πρέπει να πληρωθεί; To κόστος του μηχανήματος; o γιατρός; τα υλικά; η ΔΕΗ; Το νοίκι; Τι;

Τα σχόλια του αναγνώστη.

Ο ΙΣΑ προσφεύγει στο ΣτΕ, για την κατάργηση του clawback 

9/2022

 Γ. Πατούλης: «Θα δώσουμε μάχη για να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα, των ιατρείων της γειτονιάς» 

 Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, με εντολή του Προέδρου του Γ. Πατούλη, πρόκειται να προσφύγει στο Συμβούλιο Επικρατείας, για την κατάργηση του clawback, των εργαστηριακών, κλινικοεργαστηριακών ιατρών και πολυιατρείων. «Είναι σαφές ότι το clawback είναι ένα δυσβάσταχτο μέτρο που έχει εδώ και χρόνια επιβληθεί και οδηγεί στην οικονομική εξαθλίωση τους γιατρούς και απειλεί με λουκέτο τα ιατρεία της γειτονιάς. Σε ένα σύγχρονο και βιώσιμο σύστημα ΠΦΥ, ο ρόλος των ιατρείων της γειτονιάς είναι καθοριστικός και η πολιτεία οφείλει να διαθέσει τα απαραίτητα κονδύλια, για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητά τους. Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών θα εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες για να καταργηθεί το άδικο αυτό μέτρο», τονίζει ο Πρόεδρος του ΙΣΑ.

(Το κείμενο αρχικά δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2013. Προσαρμόστηκε σε ορισμένα σημεία με τον καιρό προκειμένου να γίνεται κατανοητό και για όσους το διαβάζουν αρκετά χρόνια μετά). 

Φτάσαμε 2022 2025 και ακόμα το clawback και το rebate εφαρμόζεται ενώ υποτίθεται έπρεπε να έχει καταργηθεί. Όχι μόνο ΔΕΝ καταργήθηκε αλλά με κλειστό προϋπολογισμό, το Υπουργείο Υγείας κάνει έξοδα σε βάρος των παρόχων. Και φυσικά κανείς από τους ιατρούς δεν έχει υπογράψει σύμβαση όπου λέει ότι δέχεται το καταχρηστικό μνημονιακό clawback. Οι δε τιμές που αναφέρονται πιο πάνω παραμένουν οι ίδιες παρά την μεγάλη ακρίβεια στα πάντα (στα αναλώσιμα, στο ρεύμα, στα νοίκια κλπ). Ακόμα και ο βασικός μισθός αυξήθηκε αλλά οι τιμές στον ΕΟΠΥΥ είναι ίδιες. Και το χειρότερο υπάρχουν Ταμεία που ακόμα και σήμερα δεν έχουν πληρώσει εξέταστρα του 2008 - 2011!!! (επιφυλασσόμαστε να επανέλθουμε σε αυτό).

Διαβάστε επίσης

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την κατάργηση του clawback που οδηγεί στο λουκέτο κλινικοεργαστηριακούς ιατρούς και πολυϊατρεία

Η αναδρομική είσπραξη που δεν είχε εισπραχθεί, σε συνδυασμό με το claw back του τρέχοντος έτους απειλεί ευθέως τη βιωσιμότητα των εργαστηρίων