Οι σιωπές που έγιναν αρρώστιες, αυτοάνοσα και σιγά σιγά μας σκοτώνουν

medlabnews.gr iatrikanea

Τα όχι που δεν είπαμε και η σιωπή μας τα μετέφρασε σε ναι…

Γνωρίζετε ότι στην Αθήνα υπάρχουν καταφύγια; Πού βρίσκονται;

medlabnews.gr iatrikanea

Στην Αττική υπάρχουν αρκετά υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου.

Η καταγραφή των καταφυγίων που ακολουθεί σε καμία περίπτωση δεν είναι επίσημη, αλλά είναι μία απλή παρουσίαση των χώρων που ενδεχομένως να είναι τα περίφημα καταφύγια.

Στην Αθήνα (Λυκαβηττός, Αρδηττός, Πολύγωνο κ.α.), στον Πειραιά (Προφ. Ηλίας, Καστέλα, Δραπετσώνα κ.α.), στα νότια προάστια (Ελληνικό, Βούλα, Γλυφάδα), στα βόρεια (Κηφισιά, Παπάγου, Ψυχικό), στο Σούνιο, στη Ραφήνα. Ανάμεσα σ’ αυτά τα καταφύγια υπάρχουν μερικά όπως της «Μεγάλης Βρετανίας», του Μεγάρου της Εθνικής Ασφαλιστικής, της Τραπέζης της Ελλάδος, του Μετοχικού Ταμείου Στρατού και το υπόγειο του Μεγάρου του Αρείου Πάγου

Το 1999 υπολογιζόταν ότι στην Ελλάδα σώζονταν περίπου 200 δημόσια καταφύγια. Τα περισσότερα, όπως προκύπτει από την έρευνα που είχε κάνει στο παρελθόν η εφημερίδα «Έθνος», βρίσκονταν στο χείλος της κατάρρευσης, κι όμως έχουν ακόμη έντονα τα σημάδια του παρελθόντος με χαραγμένα συνθήματα στους τοίχους ή και παλαιά αντικείμενα.

Το κτήριο της οδού Κοραή 4

Στο κτήριο της οδού Κοραή 4, της Εθνικής Ασφαλιστικής, στα δύο υπόγεια (έξι μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης) οι μηχανικοί Ε. Κριεζής και Α. Μεταξάς είχαν κατασκευάσει τα πιο σύγχρονα αντιαεροπορικά καταφύγια, με μεταλλικές πόρτες (γερμανικής προέλευσης) που έκλειναν αεροστεγώς, αλλά και επικοινωνία μεταξύ των 2 ορόφων με εσωτερικό κλιμακοστάσιο.

Στην Κατοχή εγκαταστάθηκαν στο μέγαρο διάφορες υπηρεσίες των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και η Kommandatur και τα υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια μετατράπηκαν σε φυλακές. Στους χώρους αυτούς κρατήθηκαν πολλοί έλληνες πατριώτες , ενώ πέρασαν πολλοί έλληνες πολίτες κάθε ηλικίας, μέχρι και παιδιά 14 ετών, για ασήμαντα παραπτώματα. Σε όλη την έκταση των τοίχων του δευτέρου και σε περιορισμένο τμήμα του πρώτου υπογείου οι κρατούμενοι έγραφαν ή χάραζαν με όποιο αιχμηρό αντικείμενο είχαν στη διάθεσή τους μηνύματα, ονόματα, χρονολογίες και σχέδια, κληροδοτώντας στις επόμενες γενιές ανεξίτηλη την ιστορική μνήμη. Οι Γερμανοί έβαφαν επανειλημμένα τους τοίχους, οι οποίοι κάθε φορά ξαναγέμιζαν με μηνύματα.

Το υπόγειο καταφύγιο του Λυκαβηττού

Η στρατιωτική βάση του Λυκαβηττού κατασκευάστηκε πριν από τον πόλεμο του ’40 και περιλάμβανε καταφύγιο, αλλά και θέσεις πολυβολείων λαξευμένες στο βράχο. Κατά τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς, ενώ μετά την απελευθέρωση παρέμεινε σε λειτουργία ως το 1970, κι έπειτα εγκαταλείφθηκε.

Το υπόγειο καταφύγιο του Λυκαβηττού κατασκευάστηκε γύρω στο 1936, κοντά στη σπηλαιοεκκλησιά των Αγ. Ισιδώρων. Εκτείνεται σε βάθος 100 μέτρων μέσα στο βράχο, διαθέτει δύο εισόδους, και είναι μεγαλύτερο και σε καλύτερη κατάσταση από το γνωστότερο μα εγκαταλειμμένο καταφύγιο του Αρδηττού. Συντηρημένο, φρεσκοβαμμένο, αλλά με φανερά τα σημάδια του χρόνου, με ρεύμα, τουαλέτες και λουτρά. Οι εγκαταστάσεις του περιλαμβάνουν επίσης: δύο μεγάλες αίθουσες και άλλες μικρότερες, διαδρόμους, πολυβολείο (φωλιά πολυβόλου), αποθηκευτικούς χώρους, συσκευές και αγωγούς εξαερισμού, δεξαμενές, πίνακες και διακόπτες ηλεκτρικού, τηλεφωνικό κέντρο της εποχής του.

Και οι δύο είσοδοι, καταλήγουν στην κεντρική μεγάλη αίθουσα όπου και στεγάστηκε το Αρχηγείο Αντιαεροπορικής Άμυνας για τις ανάγκες του πολέμου του 1940. Πιο συγκεκριμένα, η αρχική χρήση του ήταν στρατιωτική και ξεκίνησε όταν εγκαταστάθηκε εκεί το 1936 ή 1937 η Υπηρεσία Επιτήρησης Συναγερμού Αέρος Θαλάσσης και ο Σταθμός Ασυρμάτου, της διεύθυνσης Ραδιοτηλεγραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού.

Σήμερα ο χώρος ανήκει στην υπηρεσία ΠΣΕΑ (Πολιτική Σχεδίαση Εκτάκτων Αναγκών) του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη (πρώην Δημοσίας Τάξεως).

Το καταφύγιο του Αρδηττού

Το καταφύγιο του Αρδηττού επιτάχθηκε από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του πολέμου και με το τέλος του χρησιμοποιήθηκε σαν ορμητήριο των αντιστασιακών. Επί βασιλείας Παύλου αποτέλεσε βασιλικό καταφύγιο και ίσως εξαιτίας αυτού στη συνείδηση του κόσμου να επικράτησε η αντίληψη πως επικοινωνεί υπογείως με τα βασιλικά ανάκτορα.

Καταφύγιο Επτανήσων και Πιπίνου στην Κυψέλη

Στην πολυκατοικία των οδών Πιπίνου και Επτανήσων στην Κυψέλη, που χτίστηκε το 1938 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λεωνίδα Μπόνη για την οικογένεια του εφοπλιστή Βούλγαρη. Υπάρχει ένα ευρύχωρο υπόγειο καταφύγιο που μπορεί να φιλοξενήσει 63 άτομα και αποτελείται από μία κεντρική αίθουσα, δύο τουαλέτες, μία κουζίνα, ένα πλυσταριό και δύο μικρότερους βοηθητικούς χώρους.

Τα καταφύγια Βούλας – Γλυφάδας

Στα υπόγεια των εγκαταστάσεων του ΠΙΚΠΑ στη Βούλα υπάρχει καταφύγιο σε πάρα πολύ καλή κατάσταση, Διαθέτει διπλή είσοδο (και διπλή έξοδο) προς τους υπόγειους θαλάμους και διαδρόμους, οκτώ δωμάτια και δύο τουλάχιστον φωλιές για πολυβόλα. Τα τοιχώματα είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή (πέτρα), ενώ η αψιδωτή (καμπυλωτή) οροφή από σκυρόδεμα (μπετόν). Κοντά στην έξοδο υπάρχει εγκατάσταση μιας τριπλής ανοικτής δεξαμενής νερού, υπάρχει πεπαλαιωμένη ηλεκτρική εγκατάσταση και ίχνη υδραυλικής εγκατάστασης.

Στην ίδια ευρύτερη περιοχή αλλά μέσα στα όρια της Γλυφάδας, υπάρχει ένα ακόμη (δίδυμο) καταφύγιο της εποχής του 1940. Το καταφύγιο της Γλυφάδας είναι σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό της Βούλας, λίγο όμως μεγαλύτερο και εντελώς εγκαταλειμμένο και αφρόντιστο.

Το υπόγειο καταφύγιο του λόφου «Οχυρού» της Ραφήνας

Η ιστορία του οχυρού και του υπόγειου καταφυγίου της Ραφήνας ξεκινά την πρώτη Μαΐου του 1941 με την είσοδο των Γερμανών στην περιοχή, οι οποίοι κατασκεύασαν οχυρωματικά έργα για την επίβλεψη του παρακείμενου λιμένα στο λόφο Παναγίτσα που βρίσκεται νοτιοδυτικά από το κέντρο της πόλης της Ραφήνας και αποτελεί φυσική προέκταση των νοτιοανατολικών παρυφών του Πεντελικού όρους. Σήμερα καλύπτεται από πευκόφυτο δάσος που ονομάζεται Δάσος Οχυρό.

Για την ακρίβεια, πάνω στο λόφο δημιουργήθηκαν ανοικτές θέσεις πυροβόλων, αποθήκες, δεξαμενές, ορύγματα, καταλύματα και υπόγειες στοές. Παρόλο που κατασκευάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’40, οι σήραγγες και οι αίθουσες διατηρούνται σε εξαιρετικά καλή κατάσταση.

Οι Γερμανοί έφυγαν από τη Ραφήνα στις 12 Οκτωβρίου του 1944, αφού φρόντισαν πρώτα να πάρουν τα πάντα από το λόφο του οχυρού, και φεύγοντας να τον ανατινάξουν. Η μεγάλη αυτή έκρηξη κατέστρεψε μεγάλο μέρος του, με αποτέλεσμα να μείνει μόνο ό,τι βλέπουμε σήμερα περπατώντας στο λόφο: ορύγματα, τάφροι, φυλάκια και οχυρωματικά έργα κάτω από τα δέντρα, αλλά και το υπόγειο αυτό καταφύγιο. Οι τσιμεντένιες στοές του έχουν μείνει ανέπαφες από την έκρηξη, αφήνοντάς μας ένα ακόμη αττικό δείγμα υπόγειας οχυρωματικής αρχιτεκτονικής του Β΄ Παγκοσμίου

Διαθέτει τρεις εισόδους, η μία από τις οποίες, η κεντρική, είναι κλειδωμένη με βαριά πόρτα και πάνω είναι γραμμένο «ΚΑΤΑΦ. 2-3». Η ακριβής τοποθεσία του είναι στη Δραπετσώνα, απέναντι από τις δεξαμενές του Βασιλειάδη στο λιμάνι και δίπλα ακριβώς από την Πυροσβεστική. Είναι ένα αρκετά μεγάλο σύμπλεγμα υπόγειων διαδρόμων, που αποτελείται από δύο παράλληλες βασικές στοές και άλλες μικρότερες που τις συνδέουν μεταξύ τους, κάθετα προς αυτές, ενώ υπάρχουν και άλλες που είναι τυφλές (καταλήγουν σε βράχο). Υπάρχουν εσωτερικές μεταλλικές πόρτες και μερικά σημεία διαμορφωμένα και χτισμένα με σύγχρονα τούβλα.

Στο μεγαλύτερο μέρος τους οι γαλαρίες αυτές είναι λαξευμένες σε βράχο και μάλιστα σε κάποια σημεία πολύ σαθρό, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα μεγάλα τμήματα της οροφής να έχουν σε διάφορες θέσεις καταπέσει, καθιστώντας την πρόσβαση αρκετά επικίνδυνη – ίσως να επρόκειτο για στοές παλιού λατομείου. Την εποχή του Μεταξά που άρχισαν να κατασκευάζονται τα καταφύγια (τέλη δεκαετίας του 1930), ανακατασκευάστηκε και το συγκεκριμένο, μέρος των στοών του οποίου σήμερα είναι επενδυμένες από οπλισμένο σκυρόδεμα και διαθέτουν παλαιές εγκαταστάσεις φωτισμού και ύδρευσης. Υπάρχει μια μικρή μεταλλική υδατοδεξαμενή, που συνδέεται με ένα σωλήνα τροφοδοσίας, κι έναν άλλο που καταλήγει σε μια βρύση. Επίσης, παλαιές εγκαταστάσεις ηλεκτροδότησης στα τσιμεντένια τοιχώματα.

Το διώροφο εγκαταλειμμένο καταφύγιο της Καστέλας

Kαταφύγιο, κρυμμένο στο κέντρο της Καστέλας, που φαίνεται να έχει κατασκευαστεί την εποχή του Μεταξά. Η ιδιαιτερότητά του είναι η εξής: είναι ισόγειο διώροφο, αλλά και υπόγειο ταυτόχρονα, έχοντας κατασκευαστεί στα πρανή ενός υψώματος. Το συγκεκριμένο καταφύγιο καλύπτει σχετικά μικρή επιφάνεια (γι’ αυτό και διώροφο) αλλά διαθέτει υδραυλικές εγκαταστάσεις και ρεύμα (βρύσες, τουαλέτες, φωτισμός), που βρίσκονται σε πολύ κακή όμως κατάσταση σήμερα, ερειπωμένα και κατεστραμμένα.Σκάλες συνδέουν τα δύο κύρια επίπεδα μεταξύ τους, αλλά και άλλους συγκεκριμένης σημασίας χώρους του επάνω ορόφου, που βρίσκονται λίγο ψηλότερα (WC, δεξαμενή νερού)

Το υπόγειο πολεμικό καταφύγιο του Προφήτη Ηλία

Ένα άλλο υπόγειο πολεμικό καταφύγιο που κατασκευάστηκε για τις ανάγκες του Β' παγκοσμίου βρίσκεται στον λόφο του Προφήτη Ηλία. Είναι ένα μικρό αντιαεροπορικό καταφύγιο, χωρίς ιδιαίτερα μεγάλους χώρους, αφού στην ίδια περιοχή υπάρχει και το προηγούμενο της Καστέλας, με το οποίο μοιάζουν κατασκευαστικά (όχι αρχιτεκτονικά), αλλά αυτό εδώ δεν διατηρεί τις εγκαταστάσεις του (υδραυλικά, ηλεκτρικά κλπ.). Τα τοιχώματα των στοών του είναι λιθόκτιστα και η οροφή τους τοξωτή από μπετόν. Στους υπόγειους διαδρόμους καταλήγουν περίπου 50 σκαλοπάτια, που οδηγούν γύρω στα 10-12 μέτρα κάτω από την επιφάνεια

Ο Ερυθρός Σταυρός και οι Νοσηλεύτριες Ερυθροσταυρίτισσες το 1940

 του Αλέξανδρου Γιατζίδη M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το 1935 ιδρύθηκε το πρώτο Κέντρο Υγείας στην Αθήνα, στην περιοχή Αμπελοκήπων. Πρώτη Διευθύνουσα του Κέντρου τοποθετήθηκε η Ευριδίκη Αποστολάκη, που εκπαιδεύτηκε σαν Επισκέπτρια Αδελφή Υγιεινής στο Παρίσι. Το 1938 ιδρύθηκε στην Υγειονομική Σxολή Αθηνών στους Αμπελοκήπους, η Σxολή Επισκεπτριών Αδελφών και Νοσοκόμων, με πρώτη διευθύνουσα την Ελένη Βασιλοπούλου, την οποία στη συνέχεια διαδέχτηκε η Ευριδίκη Αποστολάκη. Στον πόλεμο του 1940 οι Αδελφές εργάστηκαν υποδειγματικά κάτω από δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες.

Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός παρέχει νοσηλευτική φροντίδα, στελεχώνει νοσοκομειακές μονάδες και σταθμούς πρώτων βοηθειών για την περίθαλψη των τραυματιών, διοργανώνει συσσίτια και διανέμει κουβέρτες και είδη ρουχισμού. 

Σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, υποκαθιστά, στην ουσία, το κράτος προσφέροντας υπηρεσίες πρόνοιας και διαθέτοντας τις υποδομές του για τη στήριξη του ελληνικού λαού μέσα στις κακουχίες του πολέμου και της επώδυνης Κατοχής.

Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός όπως ήταν φυσικό και όπως προβλέπεται από τις Συμβάσεις της Γενεύης ήρθε συμπαραστάτης και βοηθός στην Υγειονομική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατεύματος. ΄Έθεσε στη διάθεση του μαχόμενου Στρατού, χειρουργεία εκστρατείας, ένα νοσοκομείο διακομιδής, το Νοσοκομείο του στην Αθήνα και το τμήμα του στη Θεσσαλονίκη.

Έγινε ο διαμεσολαβητής της διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό προς τον άμαχο πληθυσμό. Συγκρότησε το Σώμα Αδελφών Νοσηλευτικής που πρόσφερε πολύ μεγάλη συνδρομή στη λειτουργία των Νοσηλευτικών Σχηματισμών. Συνολικά διατέθηκαν περίπου 2800 Εθελόντριες Αδελφές και Νοσηλευτικά Στελέχη. Οι υπηρεσίες τους ήταν πολυτιμότατες στη ζώνη των πρόσω όπου οι τραυματίες, οι ασθενείς και οι κρυοπαγημένοι μαχητές έβρισκαν τη θερμή μητρική στοργή και περίθαλψη.

Κυρίες και δεσποινίδες προερχόμενες από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και αρκετές με πολλές ανέσεις και οικονομική ανεξαρτησία εγκατέλειψαν την άνετη ζωή, παρακολούθησαν ένα ταχύρρυθμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και προσέτρεξαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για να απαλύνουν τον πόνο των ηρωικών μαχητών. Ο μικρός αυτός στρατός συναγωνιζόμενος σε ενθουσιασμό, επιμέλεια και εργατικότητα τις μόνιμες Αδελφές του Στρατού νοσήλευσε 55.000 τραυματίες και ασθενείς στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου σε 58 Στρατιωτικά Νοσοκομεία, σε πολυάριθμους Υγειονομικούς Σταθμούς, σε Ορεινά Χειρουργεία του Μετώπου, σε Νοσοκομεία Εκστρατείας, σε Νοσοκομεία Διακομιδής, σε Υγειονομικούς Σιδηροδρομικούς Συρμούς, σε 4 πλωτά Νοσοκομεία, σε Κέντρα Διαλογής, σε Σταθμούς Πρώτων Βοηθειών και Παθητικής Αεράμυνας. Αλλά και στη ζώνη των μετόπισθεν η παρουσία των Εθελοντριών ήταν ουσιαστική σε όλους τους Υγειονομικούς Σχηματισμούς του Στρατού, όπως οι Γωνιές του Τραυματία, το Δέμα του Στρατιώτη, το Γραφείο Αιχμαλώτου και το τμήμα Ψυχαγωγίας του Στρατιώτη.

Διανομή γάλακτος στα Εξάρχεια. Αθήνα, 23 Σεπτ. 1943

Την τεράστια ευθύνη της προετοιμασίας του σχεδίου επιστράτευσης των Εθελοντριών και της εφαρμογής του είχαν τα Νοσηλευτικά Στελέχη με κορυφαία την Αθηνά Μεσολωρά. Αν η εργασία του Νοσηλευτικού Προσωπικού είναι τόσο δύσκολη και τόσο απαιτητική σε δυνάμεις, χρόνο και μέσα στους ήσυχους καιρούς ο καθένας μπορεί να φανταστεί τι ηρωισμός χρειάζεται να καλυφθούν οι νοσηλευτικές ανάγκες πολιτών και στρατεύματος σε περιόδους πολέμου κάτω από την απειλή των βομβαρδισμών σε χώρους ακατάλληλους για νοσηλεία ασθενών και τραυματιών και με ελάχιστα μέσα.

Παντού όπου εργάστηκαν οι Αδελφές του Ερυθρού Σταυρού πρόσφεραν με αυταπάρνηση ανεκτίμητες υπηρεσίες, ξαγρύπνησαν, ταλαιπωρήθηκαν, αποκλείσθηκαν από τα χιόνια, δέχθηκαν εχθρικές αεροπορικές επιθέσεις, αιχμαλωτίστηκαν και κάποιες από αυτές έδωσαν και τη ζωή τους. Οι γενναίες αυτές Ελληνίδες Ερυθροσταυρίτισσες αντιμετώπισαν άξια τις οξυμένες νοσηλευτικές ανάγκες πρόσφεραν κουβέρτες για ζεστασιά, σκηνές για στέγαση, τρόφιμα στους πεινασμένους, εμβολιασμοί για πρόληψη, φάρμακα για τους αρρώστους, έδεσαν τραύματα και φρόντιζαν τα κρυοπαγημένα πόδια των ηρώων στρατιωτών.

ΠΗΓΕΣ: 
1. Της Πόπης Κεσίδου, εθελόντριας του παραρτήματος Λάρισας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού

Διαβάστε επίσης

• Η πείνα στα χρόνια της Κατοχής. Οι αιτίες της και η κατάσταση της Ελλάδος πριν το 1940 (video)
• Τι είναι η μπομπότα, που έτρωγαν στην κατοχή; (συνταγή)

Η υγειονομική υποστήριξη των μαχόμενων το 1940. Οι χιλιάδες Έλληνες και Ιταλοί με κρυοπαγήματα

του Αλέξανδρου Γιατζίδη M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Ο Ελληνο-Ιταλικός πόλεμος (1940-1941)

Στον τομέα της Υγειονομικής Υπηρεσίας, εξαιτίας του αγώνα σε ιδιαίτερα ορεινό έδαφος, αρχικά παρουσιάστηκαν πολλές δυσχέρειες και προβλήματα.

Από την Έκθεση του Διευθυντή της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου (ΤΣΗ), από τις 18 Δεκεμβρίου 1940 μέχρι τη διάλυσή του, διαβάζουμε:

«... Η φύσις του εδάφους και η τακτική του πολέμου ιδίως με τας αεροπορικός επιδρομάς, ως και αι εκτάσεις των τομέων εκάστης μεραρχίας εκώλυον την ταχείαν και έγκαιρον ιατρικήν περίθαλψιν των τραυματιών και ασθενών ...».Στη συνέχεια όμως, για την εξυπηρέτηση των αναγκών του Στρατού ενισχύθηκαν τα στρατιωτικά νοσοκομεία, δημιουργήθηκαν νέα, αναπτύχθηκαν νοσηλευτικοί σχηματισμοί εκστρατείας, ορεινά χειρουργεία, μετακινήθηκαν ανεφοδιαστικά όργανα και συστάθηκαν ειδικά σώματα διακομιδής. Οι διακομιδές πραγματοποιούνταν κατ' ανάγκη τη νύχτα για την αποφυγή των αεροπορικών επιδρομών, με αποτέλεσμα τις γνωστές δυσμενείς επιπτώσεις για τους διακομιζόμενους και το προσωπικό.

Τέλος, η υγειονομική υποστήριξη των μαχομένων υπήρξε αρκετά ικανοποιητική και με τη βοήθεια του Υπουργείου Εθνικής Πρόνοιας, την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών των Αδελφών Νοσοκόμων, του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, διαφόρων οργανώσεων και συλλόγων και τέλος πολλών επώνυμων και ανώνυμων Ελληνίδων.

Ένα άλλο σοβαρότατο πρόβλημα που δημιουργήθηκε και στους δύο αντιμαχόμενους εξαιτίας του ορεινού εδάφους, του ύψους του χιονιού και του πολικού ψύχους που επικρατούσε, ήταν τα κρυοπαγήματα που τις περισσότερες φορές προκαλούσαν μεγαλύτερες απώλειες απ' αυτές των σκληρών μαχών (25.000 Έλληνες - 22.000 Ιταλοί παγόπληκτοι).

Στην Έκθεση της Διευθύνσεως Υγειονομικής Υπηρεσίας του Γενικού Στρατηγείου αναφέρεται συγκεκριμένα:

«... Καθ' όλον το εξάμηνον διάστημα διεκομίσθησαν εβδομήντα πέντε χιλιάδες (75.000) σχεδόν τραυματίαι, παγόπληκτοι και ασθενείς ήτοι αναλυτικώς τριάκοντα χιλιάδες (30.000) περίπου τραυματιαι, είκοσι πέντε χιλιάδες (25.000) παγόπληκτοι και είκοσι χιλιάδες (20.000) ασθενείς... ».
Από ελληνικής πλευράς, παρά τον αρχικό αιφνιδιασμό, το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με επιτυχία με τη χρήση λιπαντικών ουσιών και ειδικών μάλλινων επιδέσμων και καλτσών, που κατά χιλιάδες οι Ελληνίδες κάθε ηλικίας έπλεκαν και έστελναν στο μέτωπο.

Ο ιατρός Βασίλειος Μαστακούρης του XVα Ορεινού χειρουργείου κατά την περίοδο 

Την περίοδο 1940-41 η κάλυψη του Κεντρικού μετώπου από υγειονομικής πλευράς γινόταν κυρίως από τους υγειονομικούς σχηματισμούς που αναπτύχθηκαν στα χωριά Κοσίνα, Πακομίτι, Κούταλι και Λεσκοβίκι Πρεμετής. Στο χειρουργείο παρέμεναν οι ετοιμοθάνατοι, κατόπιν διαλογής. Οι Α΄ τραυματίες και ασθενείς διακομίζονταν αναλόγως του επείγοντος της θεραπείας στο χειρουργικό χειρουργείο του Β’ Σώματος Στρατού στο Λεσκοβίκι. Οι Β’ ανάγκης διακομίζονταν επίσης στο Λεσκοβίκι  και οι Γ’ ανάγκης τραυματίες και ασθενείς στο Νοσηλευτικό κέντρο Ιωαννίνων.

Στις 22 Δεκεμβρίου 1940 στο χωριό Κοσίνα αναπτύχθηκαν το Β1 Πεδινό χειρουργείο, το Β1 Πεδινό νοσηλευτικό τμήμα της XV Μεραρχίας καθώς και το Σ7 Εφεδρο χειρουργικό συνεργείο, στα οποία διακομίζονταν από τους τραυματιοφορείς και τα κτήνη της (μεταγωγικά) οι απώλειες υγείας της, με καιρικές συνθήκες πολύ δυσμενείς και άθλιο οδικό δίκτυο.

Αυτός ο σχηματισμός ήταν ο μεγαλύτερος και ο πιο προωθημένος υγειονομικός σχηματισμός χειρουργικών επεμβάσεων Α’ ανάγκης τραυματιών και ο μεγαλύτερος σχηματισμός  διαλογής και διακομιδής προς τους μετόπισθεν υγειονομικούς σχηματισμούς με τελικό προορισμό το νοσηλευτικό κέντρο Ιωαννίνων. Στο χειρουργείο παρέμεναν οι ετοιμοθάνατοι, κατόπιν διαλογής. Οι Α΄ τραυματίες και ασθενείς διακομίζονταν αναλόγως του επείγοντος της θεραπείας στο χειρουργικό χειρουργείο του Β’ Σώματος Στρατού στο Λεσκοβίκι. Οι Β’ ανάγκης διακομίζονταν επίσης στο Λεσκοβίκι  και οι Γ’ ανάγκης τραυματίες και ασθενείς στο Νοσηλευτικό κέντρο Ιωαννίνων. Όλες οι μονάδες αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες στο ζήτημα της διακομιδής των απωλειών υγείας. Τα δρομολόγια γίνονταν από δύσβατα μέρη και πολλές φορές αποκλείονταν από τα χιόνια.

Άλλος παράγοντας που επέδρασε δυσμενώς στο δύσκολο έργο των διακομιδών ήταν η ιταλική αεροπορία.

Στις 31 Δεκεμβρίου 1940 βομβάρδισε και πυροβόλησε το χωριό Κοσίνα, όπου ήταν ανεπτυγμένοι οι υγειονομικοί σχηματισμοί των I και XV Μεραρχιών.

ΠΗΓΕΣ: 1. ΓΕΣ  Η υγειονομική υπηρεσία του Στρατού κατά τον πόλεμο 1940-41
2.Κ. Χατζής, «Στοιχεία από τη δράση της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Π.Ν. κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», Ιατρική Επιθεώρηση Ενόπλων Δυνάμεων, τ.22, 1988, σ. 65 – 93.

Διαβάστε επίσης

• Η πείνα στα χρόνια της Κατοχής. Οι αιτίες της και η κατάσταση της Ελλάδος πριν το 1940 (video)
• Τι είναι η μπομπότα, που έτρωγαν στην κατοχή; (συνταγή)

Τα πλωτά Νοσοκομεία το 1940, για τη νοσηλεία τραυματιών των Πολεμικών Πλοίων και διακομιδές

Αποβίβαση τραυματιών στο λιμάνι του Πειραιά από το μέτωπο του πολέμου

του Αλέξανδρου Γιατζίδη M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το Ελληνικό Ναυτικό το 1940

Κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το Εκπαιδευτικό του Πολεμικού Ναυτικού «Άρης» χρησιμοποιήθηκε ως Πλωτό Νοσοκομείο. Το πλοίο αυτό ναυπηγήθηκε στη Γαλλία το 1926 –27 και ήταν εκτοπίσματος 2.380 τόνων. Διέθετε 110 κλίνες και 3 δωμάτια για τη νοσηλεία Αξιωματικών. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τη νοσηλεία ασθενών των Πολεμικών Πλοίων αλλά και για διακομιδές ασθενών και τραυματιών του Στρατού Ξηράς. Για το λόγο αυτό πραγματοποίησε δύο πλόες από το Μεσολόγγι και διακόμισε περί τους 500 ασθενείς και τραυματίες.

Ένα άλλο Πλωτό Νοσοκομείο, με σημαντική προσφορά, ήταν και το «Αττική», χωρητικότητας 2.561 τόνων και δυνάμεως 362 κλινών. Ωστόσο, η προσφορά αυτή σταμάτησε βίαια, όταν στις 11.25 την νύκτα της 11ηςΑπριλίου 1941 κατευθυνόμενο προς τη Σύρο (με σκοπό να αποβιβάσει το Προσωπικό του εκκενωθέντος Νοσοκομείου Δράμας), πλέοντας κατάφωτο και φέρον τα διεθνή χαρακτηριστικά των Π/Ν στο στενό του Καφηρέα, δέχθηκε επίθεση από γερμανικό βομβαρδιστικό αεροπλάνο. Το αποτέλεσμα ήταν να βυθισθεί και τα θύματα να ανέλθουν σε 27. Αριθμός ναυαγών, χρησιμοποιώντας τις σωστικές λέμβους, αποβιβάσθηκαν σε ακτή της Εύβοιας, ενώ άλλος αριθμός ναυαγών περισυλλέχθηκε, το άλλο πρωί, από το Αντιτορπιλλικό Κουντουριώτης. Διευθυντής του Π/Ν «Αττική» ήταν ο Υποπλοίαρχος Ιατρός Θ. Θωμόπουλος.

Την ίδια τύχη είχε και ένα άλλο Πλωτό Νοσοκομείο, το επίτακτο επιβατηγό «Πολικός», το οποίο είχε χωρητικότητα 870 τόνους και διέθετε 200 κλίνες. Στις 23 Απριλίου του 1941, στο λιμένα της Κορίνθου, δέχθηκε επίθεση από σμήνος γερμανικών αεροπλάνων, χωρίς όμως να βυθισθεί. Κάτι όμως που δεν απέφυγε δύο μέρες αργότερα, στο λιμάνι του Πόρου, όταν εκ νέου βομβαρδίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα και βυθίστηκε.

Αναφέρεται επίσης και το επίτακτο επιβατηγό «Έσπερος», το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως Πλωτό Νοσοκομείο και βυθίστηκε στις 21 Απριλίου 1941 έξω από το Μεσολόγγι. Επίσης και το επίτακτο επιβατηγό «Ελληνίς» χωρητικότητας 876 τόνων που χρησιμοποιήθηκε ως Πλωτό Νοσοκομείο 263 κλινών. Ομοίως και αυτό δέχθηκε αεροπορική επίθεση και βυθίστηκε στις 21 Απριλίου πλησίον της Πάτρας. Αναφέρεται ότι ήταν πλήρες τραυματιών πριν βυθισθεί, αλλά χάρη σε υπεράνθρωπες προσπάθειες, κατόρθωσε να προσαράξει και να αποβιβάσει όλους σχεδόν τους διακομισθέντες τραυματίες, ώστε τελικά οι απώλειες να είναι σχετικά ελάχιστες. Την ίδια επίσης ημέρα, εβλήθη από γερμανικά αεροπλάνα και το Π/Ν «Σωκράτης», το οποίο ευρισκόταν αγκυροβολημένο στον όρμο των Αντικυθήρων, και ήταν κι αυτό ένα επίτακτο επιβατηγό πλοίο, που διέθετε 190 κλίνες.

Τέλος, εκτός από τα ανωτέρω, κατά την περίοδο 1940 – 41 ως Πλωτά Νοσοκομεία αναφέρεται, για ιστορικούς λόγους, ότι χρησιμοποιήθηκαν και τα επίτακτα επιβατηγά πλοία «Άνδρος», «Αρντένα», «Αλμπέρτα», «Πύλαρος», «Τήνος», και «Μοσχάνθη». Συνολικά, η μεταφορική ικανότητα όλων αυτών έφθανε τους 2.220 τραυματίες και ασθενείς, διακομιζομένους σε κλίνες και καθήμενους.

ΠΗΓΕΣ: 
1. ΓΕΣ  Η υγειονομική υπηρεσία του Στρατού κατά τον πόλεμο 1940-41
2.Κ. Χατζής, «Στοιχεία από τη δράση της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Π.Ν. κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», Ιατρική Επιθεώρηση Ενόπλων Δυνάμεων, τ.22, 1988, σ. 65 – 93.

Διαβάστε επίσης

• Η πείνα στα χρόνια της Κατοχής. Οι αιτίες της και η κατάσταση της Ελλάδος πριν το 1940 (video)
• Τι είναι η μπομπότα, που έτρωγαν στην κατοχή; (συνταγή)

ΕΔΑΕ: Αγάπησε το δέρμα σου και φρόντισέ το σε συνεργασία με τον Δερματολόγο σου

medlabnews.gr iatrikanea

Η Ελληνική Δερματολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία διεξάγει καμπάνια για τα Αυτοάνοσα – Αυτοφλεγμονώδη Δερματικά Νοσήματα, γνωστά ή και λιγότερο γνωστά και σπανιότερα εμφανιζόμενα, που η βαρύτητα των συμπτωμάτων τους όχι μόνο ταλαιπωρεί τους ασθενείς αλλά επιπλέον διαταράσσει την καθημερινότητά τους, επιβαρύνει την ψυχολογία τους και εντέλει επεμβαίνει στην ποιότητα ζωής τους. Παράλληλα είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα συγκεκριμένα νοσήματα επιφέρουν έναν ρατσισμό και στιγματίζουν τους πάσχοντες οδηγώντας τους συχνά σε απομονωτισμό έως και στην κατάθλιψη.

Εύλογα, λοιπόν, αντιλαμβάνεται κανείς την σημασία της ενημέρωσης, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού καθώς και την σημαντικότητα της αποστιγματοποίησης των παθήσεων αυτών.

Ειδικότερα δε καθώς η έγκαιρη διάγνωσή των συγκεκριμένων παθήσεων και η συστηματική θεραπεία αυτών σε συνεργασία με τον Δερματολόγο μπορεί να ελέγξει τα συμπτώματα και τις νόσους προσφέροντας στους πάσχοντες μια καλύτερη ποιότητα ζωής σε όλα τα επίπεδα.

Η ΕΔΑΕ επέλεξε για τη διεξαγωγή της εκστρατείας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για τα Αυτοάνοσα – Αυτοφλεγμονώδη Δερματικά Νοσήματα, όχι τυχαία, το φθινόπωρο και συγκεκριμένα ξεκινώντας από τις 14 Σεπτεμβρίου έως και τις 31 Οκτωβρίου, συμπεριλαμβάνοντας έτσι τις Παγκόσμιες Ημέρες δύο εκ των πιο συχνών παθήσεων της κατηγορίας, δηλαδή της Ατοπικής Δερματίτιδας (14/9) και της Ψωρίασης (29/10).

Η εκστρατεία που ήδη ξεκίνησε το ταξίδι της εξελίσσεται σε δύο φάσεις.

Στην πρώτη φάση, την «επιστημονική» – ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΥΜΕ μιλώντας για τις νόσους, την αντιμετώπισή τους και τα νέα σχετικά με τις καινούργιες θεραπείες. Στη δεύτερη φάση την «συναισθηματική» –  ΑΦΥΠΝΙΖΟΥΜΕ, ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΟΥΜΕ και ΑΠΟΣΤΙΓΜΑΤΙΖΟΥΜΕ θέτοντας  την τέχνη στην υπηρεσία της υγείας και της ιατρικής επιστήμης, με μια ιδιαίτερης αισθητικής τεχνοτροπία και με εξαιρετικής ευαισθησίας κείμενα, παρουσιάζονται σε πίνακες κάποιοι καθημερινοί άνθρωποι, που κάνουν διαφορετικά επαγγέλματα, έχουν διαφορετική κοινωνική ζωή, διαφορετικά όνειρα και φιλοδοξίες αλλά έχουν ένα κοινό. Πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο – αυτοφλεγμονώδες δερματικό νόσημα, το οποίο όμως είναι το τελευταίο που αναφέρουν όταν συστήνουν τον εαυτό τους. Όχι γιατί δεν τους απασχολεί. Αλλά γιατί δεν τους ορίζει, δεν τους χαρακτηρίζει. Και φυσικά δεν επηρεάζει τη ζωή τους. Το συζητάνε με τον Δερματολόγο τους, το αντιμετωπίζουν μαζί του και απολαμβάνουν την καθημερινότητά τους με την βασική συμβουλή από τον γιατρό και την ΕΔΑΕ: Να αγαπάς το δέρμα σου!

Η εκστρατεία μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης ταξιδεύει σε όλη την επικράτεια. Επιπλέον έχει ντύσει έναν συρμό του Μετρό και παρουσιάζει τους πίνακες-νοσήματα σε μια έκθεση ζωγραφικής στο κέντρο της Αθήνας,  στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΛΑΕΔ), ανοιχτή στο κοινό από τις 26 έως τις 29 Οκτωβρίου.

«Τα Αυτοάνοσα – Φλεγμονώδη Δερματικά Νοσήματα είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της Δερματολογίας, με σημαντικότερα από αυτά την Ατοπική δερματίτιδα, την Ψωρίαση, τη Λεύκη, τη Γυροειδή αλωπεκία, τη Διαπυητική ιδρωταδενίτιδα και κάποια λιγότερο συχνά εμφανιζόμενα όπως ο Δερματικός ερυθηματώδης λύκος, η Εντοπισμένη σκληροδερμία και οι Πομφολυγώδεις δερματοπάθειες » ανέφερε ο κ. Ιωάννης Μπάρκης, Πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής  και Αφροδισιολογικής Εταιρείας.

Και συνεχίζει λέγοντας «Τα νοσήματα αυτά όχι μόνο προκαλούν δερματικά εξανθήματα και έντονα συμπτώματα, όπως κνησμό, καύσο, δερματική δυσφορία,  αλλά επιπλέον μπορεί να συνοδεύονται από συστηματικές εκδηλώσεις και συννοσηρότητες και συχνά προκαλούν σοβαρές ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις (αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, κοινωνική απομόνωση, στιγματισμό). Όλα αυτά έχουν μεγάλο αρνητικό αντίκτυπο στην προσωπική, επαγγελματική και ερωτική ζωή, διαταράσσοντας σοβαρά την ποιότητα ζωής των πασχόντων. Η έγκαιρη διάγνωση από δερματολόγο και κατά συνέπεια η συστηματική έναρξη θεραπείας μπορεί να ελέγξει τα νοσήματα αυτά και τα συμπτώματά τους παρέχοντας μια σημαντικά βελτιωμένη καθημερινότητα, καλύτερη ψυχολογία και ποιότητα ζωής όσων πάσχουν από αυτά».

Κλείνει δε ο Πρόεδρος της ΕΔΑΕ τονίζοντας «οι νέες πολλά υποσχόμενες θεραπείες που ήρθαν και αυτές που αναμένουμε μέσα στα επόμενα χρόνια προσθέτουν στην φαρέτρα των δερματολόγων ακόμη περισσότερα όπλα για να αντιμετωπίσουν τα συγκεκριμένα νοσήματα με μακροπρόθεσμα και καλύτερα αποτελέσματα και κυρίως με ασφάλεια και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό μήνυμα, που και με την πολύτιμη βοήθεια των δημοσιογράφων θέλουμε ως ΕΔΑΕ να φτάσει στους πάσχοντες συνανθρώπους μας.»

Η εκστρατεία τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων. Διεξάγεται δε με την ευγενική υποστήριξη των εταιρειών:

Μεγάλος Χορηγός: ABBVIE

Χορηγοί: LA ROCHE POSAY, LILLY, NOVARTIS, PFIZER, UCB, AVENE, ADERMA, και DUCRAY.

Υποστηρικτές: SANOFI και AMGEN.

Διαβάστε επίσης:

Η ψωρίαση ΔΕΝ είναι μεταδοτική. ΔΕΝ κολλάει και ΔΕΝ δημιουργεί προβλήματα στους άλλους. Πόσοι τύποι υπάρχουν;

Ατοπική δερματίτιδα. Βοηθήστε το δέρμα σας από το έκζεμα. Τι πρέπει να προσέξετε ακόμα και με το νερό

Απόστημα μασχάλης, ιδρωταδενίτιδα ή ιδραδενίτις. Αιτίες και τρόποι αντιμετώπισης

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε το 79ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας

medlabnews.gr iatrikanea

Παρουσία κορυφαίων επαγγελματιών και ειδικών πραγματοποιήθηκε το 79ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας απο 4 έως 7 Οκτωβρίου 2023.

Η ετήσια εκδήλωση με θέμα “Αντιπαραθέσεις, Καινοτομία και Αριστεία” που έλαβε χώρα σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, έδωσε την ευκαιρία σε περισσότερους απο 1000 Ορθοπαιδικούς χειρουργούς, ερευνητές και επαγγελματίες υγείας να συναντηθούν, να ανταλλάξουν γνώσεις και να συζητήσουν τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα.

Το συνέδριο περιελάμβανε μια σειρά από στρογγυλές τράπεζες, συμπόσια και διαλέξεις που κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με την Ορθοπαιδική Χειρουργική και την Τραυματολογία και τα σημεία καινοτομίας και αριστείας. Καταξιωμένοι ομιλητές από την Ελλάδα αλλά και από τη διεθνή ιατρική κοινότητα μοιράστηκαν τις ιδέες και τα ερευνητικά τους αποτελέσματα.

Ερευνητές και κλινικοί γιατροί είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν τις πρόσφατες ερευνητικές και κλινικές μελέτες τους. Αυτές οι παρουσιάσεις πρόσφεραν πολύτιμες πληροφορίες για τις αναδυόμενες τάσεις και τις καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις στον τομέα της Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας.

Το συνέδριο παρείχε άφθονες ευκαιρίες δικτύωσης στους συμμετέχοντες. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις ενθάρρυναν την ανταλλαγή ιδεών και τις μελλοντικές συνεργασίες μεταξύ των συνέδρων.

Στον ειδικό εκθεσιακό χώρο, όπου παρουσιάστηκαν τα πιο σύγχρονα ορθοπαιδικά προϊόντα, οι νέες τεχνολογίες και υπηρεσίες από κορυφαίους κλάδους, οι σύνεδροι είχαν την ευκαιρία να διερευνήσουν τον σύγχρονο εξοπλισμό και τις τεχνολογίες αιχμής.

Το συνέδριο περιελάμβανε μεταξύ άλλων κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, επιτρέποντας στους συμμετέχοντες να βιώσουν την τοπική κουλτούρα και να ενισχύσουν τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Εκτός από την Τελετή Έναρξης, την οποία τίμησε με την παρουσία της η Πρόεδρος της Δημοκρατίας,κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου, αποφασίστηκε από  το Δ.Σ. και την Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας (Ε.Ε.Χ.Ο.Τ.) κα Ζωή Χ. Νταϊλιάνα, να μην πραγματοποιηθούν φέτος κοινωνικές εκδηλώσεις και οι προβλεπόμενες δαπάνες να διατεθούν προς όφελος των πλημμυροπαθών της Θεσσαλίας.

Το 79ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας λειτούργησε ως ένα κρίσιμο βήμα για την πρόοδο της Ορθοπαιδικής Χειρουργικής και της φροντίδας του Τραύματος στην Ελλάδα και όχι μόνο. Διευκόλυνε την ανταλλαγή γνώσεων, ενθάρρυνε τη συνεργασία και συνέβαλε στη συνεχή βελτίωση της φροντίδας των ασθενών στην ειδικότητα της Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας.

Η Πρόεδρος της Ε.Ε.Χ.Ο.Τ. Καθηγήτρια Ζωή Χ. Νταϊλιάνα δήλωσε ότι η ετήσια αυτή επιστημονική εκδήλωση έπαιξε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην προώθηση της αριστείας, στη φροντίδα των ασθενών, την έρευνα και την επαγγελματική δικτύωση εντός της ορθοπαιδικής κοινότητας.

Συγκεκριμένα η κα Νταϊλιάνα ανέφερε:

"Η Ορθοπαιδική και η Τραυματολογία είναι μια ειδικότητα με διαρκή εξέλιξη, η οποία χάρη στις τεχνολογίες αιχμής και την άριστη κατάρτιση των Ορθοπαιδικών Χειρουργών, συμβάλει σε μέγιστο βαθμό στην αποκατάσταση των παθήσεων και τραυμάτων του μυοσκελετικού συστήματος, στην αντιμετώπιση της αναπηρίας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών".