MEDLABNEWS.GR / IATRIKA NEA

Responsive Ad Slot

Έρευνα μαθητών για τις συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία, το περιβάλλον και την οικονομία

Έρευνα μαθητών για τις συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία, το περιβάλλον και την οικονομία

medlabnews.gr iatrikanea

Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καρκίνου στις 4 Φεβρουαρίου 2024, το CLC Educational Institute με τη συνεργασία της FairLife L.C.C. παρουσιάζουν την έρευνα των μαθητών σχετικά με τις συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία, το περιβάλλον και την οικονομία.

H ευαισθητοποίηση των νέων για το κάπνισμα και τις επιπτώσεις του, μέσα από την αναφορά στους τέσσερις βασικούς τομείς, Υγεία, Ψυχική Υγεία, Οικονομία και Περιβάλλον ήταν ο στόχος της έρευνας που πραγματοποίησαν 13 μαθητές του CLC Educational Institute, με τη συνεργασία της FairLife Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα και παρουσιάζεται στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρα κατά του Καρκίνου, στις 4 Φεβρουάριου «Close the Care Gap».

Με αναλυτική παρουσίαση όλων των κινδύνων που εγκυμονεί το κάπνισμα, όχι μόνο για τους ενεργητικούς, αλλά και για τους παθητικούς καπνιστές, η οποία υποστηρίζεται πλούσια επιστημονική τεκμηρίωση, οι μαθητές του CLC Educational Institute συμβάλλουν σημαντικά με το έργο τους στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των νέων, αλλά και ατόμων κάθε ηλικίας για τις σοβαρές συνέπειες του καπνίσματος στη δημόσια υγεία, το περιβάλλον και την οικονομία.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει η έρευνα των μαθητών, το κάπνισμα αποτελεί κύριο παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο του πνεύμονα και συνδέεται με σοβαρές ασθένειες, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, η ισχαιμική καρδιακή νόσος και το βρογχικό άσθμα, που είναι δυνητικά θανατηφόρες. Επιπλέον, ο εθισμός στο κάπνισμα μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη και άλλες σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Εκτός από τις υγειονομικές συνέπειες, η οικονομική επιβάρυνση του καπνίσματος υποβαθμίζει επίσης την ποιότητα ζωής των ατόμων, ενώ η παραγωγή και διανομή τσιγάρων έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Τέλος, ο καπνός και τα αποτσίγαρα προκαλούν περιβαλλοντικά προβλήματα λόγω της ρύπανσης από την απόρριψη των χημικών αποβλήτων.

Από τα πολύ ενδιαφέροντα σημεία της έρευνας είναι η σύνδεση του καπνίσματος με το στίγμα που βαραίνει τους καπνιστές καθώς και με ψυχολογικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη και άλλες σοβαρές ψυχικές διαταραχές, αλλά και η αναφορά στη συνολική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των ατόμων που καπνίζουν.

Η έρευνα καταλήγει αναφέροντας ότι με δεδομένη τη σημαντική επίδραση του καπνίσματος στην παγκόσμια υγεία, οικονομία αλλά και στο περιβάλλον, οφείλουν όλες οι χώρες να εφαρμόσουν εθνικό σχέδιο δράσης για το κάπνισμα. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει πρωτοβουλίες για την πρόληψη αλλά για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των επιπτώσεων του καπνίσματος, όπως έλεγχο της κατανάλωσης τσιγάρων, πρόγραμμα προσυμπτωματικής διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα, και σχέδιο διαχείρισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Δείτε εδώ όλη την έρευνα των μαθητών.

Η πρόεδρος της Fairlife L.C.C., Κορίνα Πατέλη-Bell, δήλωσε για τη συνεργασία με τους μαθητές και το έργο που δημιουργήθηκε από αυτήν:  «Εκφράζουμε την ειλικρινή μας ευγνωμοσύνη στους 13  μαθητές του CLC Educational Institute που συνεργάστηκαν άψογα και ευαισθητοποιήθηκαν για την δημιουργία του συγκεκριμένου project. Ευχαριστούμε θερμά τους μαθητές Μαρίνα Αλεξανδράτου, Ιωάννη Ασημακόπουλο, Έλλη Αργυροπούλου, Μαρία-Βασιλική Δρούλια, Άγγελο Ζώτο, Μαρία-Ιωάννα Καψαμπέλη, Γιώργο Λεβαντή, Αίαντα Μελετιάδη, Διονύση Μουζάκη-Ντέρα, Βασιλεία Νικολακάκη, Διονύση Τσιλιμιδό, Ισαβέλλα Χατζή και Χριστίνα Χριστοδούλου για την κοινωνική τους αφύπνιση για τον καρκίνο του πνεύμονα και το άψογο αποτέλεσμα του project. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς των μαθητών του CLC Educational Institute που στέκονται αρωγοί στα όνειρα των παιδιών τους και στην διαμόρφωση αυριανών πολιτών με ηθικές αξίες και κοινωνικές ικανότητες. Παράλληλα, ευχαριστούμε όλο το διοικητικό και διδακτικό team του CLC Educational Institute για το αίσθημα κοινωνικής ευθύνης που καλλιεργούν στους μαθητές και την προσήλωσή τους ως συνοδοιπόροι στην εξέλιξή τους.

Θερμές ευχαριστίες στα μέλη της FairLife και στους επιστημονικούς συνεργάτες της για τον πολύτιμο χρόνο τους και την υποστήριξή τους με την επιστημονική τους γνώση σε όλα τα κομμάτια του project, καθώς και όλο το team της FairLife L.C.C.  που είναι η φωνή και η δύναμη για όλους τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα».

«Ο καθένας μας ξεχωριστά είναι μια σταγόνα, αλλά όλοι μαζί, είμαστε ένας ωκεανός»

Ryunosuke Satoro

Διαβάστε επίσης:

Κόβοντας το κάπνισμα τι συμβαίνει στο σώμα σας; Aπό τα πρώτα λεπτά μέχρι δέκα χρόνια μετά;

Καπνός του τσιγάρου και καρκινογόνες ουσίες. Ποιες σοβαρές ασθένειες προκαλεί το κάπνισμα εκτός από τον καρκίνο; Μειώνεται το κάπνισμα στην Ελλάδα

Sandoz Hellas: Μία νέα εποχή ως ανεξάρτητη εταιρεία, με την ολοκλήρωση της απόσχισης από τη Novartis Hellas

Sandoz Hellas: Μία νέα εποχή ως ανεξάρτητη εταιρεία, με την ολοκλήρωση της απόσχισης από τη Novartis Hellas

medlabnews.gr iatrikanea

Ολοκληρώθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2024 με επιτυχία η απόσχιση της Sandoz στην Ελλάδα από την Novartis Hellas. Στο εξής, η νέα νομική οντότητα,Sandoz Hellas, θα δραστηριοποιείται ανεξάρτητα, το οποίο αποτελεί ένα πολύ σημαντικό ορόσημο για τη Sandoz στην Ελλάδα.

Αυτή η εξέλιξη λαμβάνει χώρα τέσσερις μήνες μετά την επίσημη απόσχιση παγκοσμίως στις 4 Οκτωβρίου 2023, η οποία σηματοδότησε την έναρξη της ανεξάρτητης διαπραγμάτευσης της Sandoz στο Eλβετικό Xρηματιστήριο SIX.

Η νεοσυσταθείσα νομική οντότητα, Sandoz Hellas, θα συνεχίσει τις εμπορικές της δραστηριότητες σε γενόσημα και βιοομοειδή φάρμακα ως θυγατρική του Ομίλου Sandoz, φέρνοντας προσιτά και υψηλής ποιότητας φάρμακα στην ελληνική αγορά, προκειμένου να εξυπηρετήσει το βασικό σκοπό της εταιρείας: να διευρύνει την πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία.

Η Γενική Διευθύντρια της Ελλάδος, Δήμητρα Νικοπούλου, δήλωσε: «Από σήμερα, η Sandoz Hellas είναι στρατηγικά προετοιμασμένη για να εκπληρώσει την αποστολή της, δηλαδή την ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών. Προσωπικά είμαι πολύ περήφανη για την ελληνική ομάδα, η οποία με αφοσίωση και ενθουσιασμό έχει καταφέρει τόσα σημαντικά επιτεύγματα, ώστε να είμαστε τώρα σε θέση να ξεκινήσουμε όλοι μαζί αυτό το νέο ταξίδι. Στη Sandoz Hellas, η συλλογική μας δέσμευση στοχεύει στην εξυπηρέτηση τόσο της παγκόσμιας οικογένειάς μας μέσω της επιχειρηματικής αριστείας, όσο και της τοπικής μας κοινότητας, παρέχοντας προσιτά και υψηλής ποιότητας φάρμακα στην ελληνική αγορά».

Ο σκοπός και η εταιρική ταυτότητα της Sandoz είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την επιστημονική κληρονομιά και τη μακρά ιστορία της εταιρείας στον τομέα της πρωτοπορίας, ήδη από την ίδρυσή της ως εταιρείας χημικών Kern & Sandoz το 1886: από την ανάπτυξη του Calcium Sandoz το 1929 και της πρώτης χορηγούμενης από του στόματος πενικιλίνης το 1951, έως την κυκλοφορία του πρώτου βιοομοειδούς στον κόσμο το 2006.

Τα γενόσημα και τα βιοομοειδή φάρμακα αντιπροσωπεύουν περίπου το 80% των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως σε όγκο, που αντιστοιχεί σε περίπου 25% του συνολικού κόστους. Παρά τις ισχυρές ανταγωνιστικές πιέσεις, η συγκεκριμένη βιομηχανία αναμένεται να αναπτυχθεί σταθερά κατά την επόμενη δεκαετία, λόγω της υποκείμενης ζήτησης για αυτά τα κρίσιμης σημασίας φάρμακα για τα εθνικά συστήματα υγείας.

Επιπλέον πληροφορίες και αρχεία αναφορικά με τις μετοχές της Sandoz είναι διαθέσιμα στον σύνδεσμο εδώ.

Ελληνική HPV Εταιρεία: Στη Βουλή η Εθνική Στρατηγική για την εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου της Μήτρας

Ελληνική HPV Εταιρεία: Στη Βουλή η Εθνική Στρατηγική για την εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου της Μήτρας

 medlabnews.gr iatrikanea

Την άμεση έναρξη του Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού ελέγχου για τον Καρκίνο Τραχήλου της Μήτρας και την επέκταση του δωρεάν εμβολιασμού έναντι του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) έως και το 2025 για αγόρια και κορίτσια 15-18 ετών, ανακοίνωσε η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας κατά τη διάρκεια  ειδικής συνεδρίασης της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής με θέμα την «Εθνική Στρατηγική για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας». Η συνεδρίαση διενεργήθηκε υπό την Προεδρία του βουλευτού κυρίου Βασιλείου Οικονόμου, ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη να αναδειχθεί το ζήτημα, έτσι ώστε να επιτευχθεί ένα ασφαλές περιβάλλον για τις επόμενες γενιές.

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, που πραγματοποιήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2024, με πρωτοβουλία της Ελληνικής Εταιρείας  Έρευνας και Αντιμετώπισης του Ιού των Θηλωμάτων (Ελληνικής HPV Εταιρείας), ο Πρόεδρος της Εταιρείας κύριος Θεόδωρος Αγοραστός, Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, συνόψισε τις βασικές πτυχές της Έκκλησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) για την εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου της Μήτρας ως ζητήματος δημόσιας υγείας και της ανταπόκρισης σε αυτήν της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής κοινότητας, παρουσίασε δε την επικρατούσα στον τομέα αυτό κατάσταση στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Στρατηγική για την εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου της Μήτρας που εγκαινίασε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) το 2020, η νόσος θα έχει εξαλειφθεί ως πρόβλημα δημόσιας υγείας παγκοσμίως εντός ενός αιώνα, εάν επιτευχθούν μέχρι το 2030 οι εξής στόχοι:

• Το 90% των κοριτσιών μέχρι 15 ετών να έχει εμβολιαστεί πλήρως κατά της μόλυνσης από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV),

• Το 70% των γυναικών να εξετασθεί προληπτικά με ένα τεστ υψηλής ακριβείας (HPV test) σε ηλικία 35 ετών και ξανά σε ηλικία 45 ετών,

• Το 90% των γυναικών με (προ)καρκίνο τραχήλου μήτρας να τύχει ενδεδειγμένης θεραπευτικής αντιμετώπισης και υποστηρικτικής φροντίδας.

Το 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το «Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Καταπολέμηση του Καρκίνου» (Εurope’s Beating Cancer Plan), το οποίο, αποδεχόμενο την Παγκόσμια Στρατηγική του Π.Ο.Υ., προωθεί ως κύριες δράσεις, μέχρι το 2030, τις εξής:

• HPV-εμβολιασμό τουλάχιστον του 90% του πληθυσμού-στόχου της ΕΕ για τα κορίτσια και σημαντική αύξηση του εμβολιασμού για τα αγόρια,

• Εφαρμογή Εθνικών Προγραμμάτων Προσυμπτωματικού Ελέγχου με νέες κατευθυντήριες οδηγίες για καρκίνο τραχήλου μήτρας (HPV testing από ηλικία 30 ετών και κάθε 5-10 έτη), με στόχο την κάλυψη του 90% του επιλέξιμου πληθυσμού,

• Εξασφάλιση ογκολογικών κέντρων για σωστή θεραπεία του 90% των ασθενών με καρκίνο.

Ο Υπουργός Υγείας κύριος Άδωνις Γεωργιάδης, παρουσίασε το ολιστικό σχέδιο της κυβέρνησης για τον καρκίνο με παρεμβάσεις τόσο στην πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή πρόληψη, τη θεραπεία καθώς και τη διαχείριση ασθενών. Αναφερόμενος στον ιό HPV εξήγησε ότι, «η χώρα μας έχει υιοθετήσει τους στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Βασική μας επιδίωξη έως το 2030 είναι να πετύχουμε τον εμβολιασμό του 90% των κοριτσιών ηλικίας έως 15 ετών, την αύξηση του εμβολιασμού των αγοριών, την συμμετοχή του 70% των γυναικών στο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου και την πρόσβαση σε έγκαιρη και κατάλληλη θεραπεία τουλάχιστον του 90% των γυναικών με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή με Καρκίνο Τραχήλου της Μήτρας. Τον Μάρτιο θα έχουμε την πλήρη έναρξη του προγράμματος για τον Καρκίνο Τραχήλου της Μήτρας, το οποίο θα αλλάξει – πιστεύω – την εικόνα της ασθένειας που είχαμε μέχρι σήμερα».

Το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου αφορά σε 2,5 εκατομμύρια γυναίκες, ηλικίας 21 έως 65 ετών, και προσφέρει δωρεάν προληπτικές εξετάσεις (μοριακό HPV DNA τεστ για γυναίκες 30 έως 65 ετών, τεστ Παπανικολάου, κολποσκόπηση, λήψη και διενέργεια βιοψίας με δυνατότητα δωρεάν επαναληπτικών εξετάσεων).

Παράλληλα, ο δωρεάν εμβολιασμός έναντι του ιού HPV για τα κορίτσια και αγόρια ηλικίας 15-18 ετών θα επεκταθεί έως το τέλος του 2025.

Αναφερόμενη στην αξία του HPV εμβολιασμού η Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας, κυρία Ειρήνη Αγαπηδάκη, υπογράμμισε πως από τους 122.000 εμβολιασμούς κατά του ιού HPV που καταγράφηκαν το 2019, ο αριθμός έχει τώρα ξεπεράσει τις 300.000. Και πρόσθεσε  ότι: «Είναι ένα κοινωνικό στοίχημα και πρέπει να μας βρει ενωμένους. Έχουμε επεκτείνει τον δωρεάν εμβολιασμό, έχουμε ψηφιακό παιδιατρικό βιβλιάριο και θέλω να πιστεύω ότι με την σύμπραξη όλων θα έχουμε ακόμα περισσότερα στο μέλλον στα πλαίσια και της νέας προτεινόμενης Σύστασης του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ανακοινώθηκε την 31η Ιανουαρίου 2024, σχετικά με τους καρκίνους που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό». Παράλληλα, αναφέρθηκε και στην ευκαιρία εξάλειψης των κοινωνικών ανισοτήτων σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην Υγεία σημειώνοντας ότι «για τις ομάδες πληθυσμού που μπορεί να θεωρούνται αόρατες στην κοινωνία υπάρχουν συμπληρωματικές προσεγγίσεις και με κινητές μονάδες, οι οποίες θα παρέχουν δωρεάν προληπτικές υπηρεσίες, θα φτάσουμε σε όλη την χώρα, νησιωτική και ηπειρωτική».

Η κυρία Μαρία Θεοδωρίδου, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών παρουσίασε το νέο προτεινόμενο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού Παιδιών και Εφήβων του 2024 που προβλέπει επέκταση του HPV εμβολιασμού των ανεμβολίαστων γυναικών και ανδρών που ανήκουν σε ειδικές ομάδες αυξημένου κινδύνου από την ηλικία των 18 έως την ηλικία των 45 ετών - αντί έως 26 ετών που ήταν μέχρι τώρα - και την ένταξη για πρώτη φορά του εμβολιασμού των ανεμβολίαστων γυναικών που έχουν υποβληθεί ή πρόκειται να υποβληθούν σε κωνοειδή εκτομή του τραχήλου λόγω προκαρκινικών αλλοιώσεων (CIN2+). Τέλος, συνόψισε τους βασικούς στόχους που συνιστούν προτεραιότητα, δηλ. την μέγιστη εμβολιαστική κάλυψη, το ηλεκτρονικό μητρώο εμβολιασμών και τις εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, τόνισε δε ότι «κάθε ένας εμβολιασμός αποτελεί μια μικρή νίκη».

Ο κύριος Κωνσταντίνος Αθανασάκης, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, έθεσε στο επίκεντρο τόσο την ανάγκη κατάρτισης εθνικής πολιτικής για τον εμβολιασμό και τον πληθυσμιακό προσυμπτωματικό έλεγχο, όσο και την εξασφάλιση της μακροπρόθεσμης οικονομικής βιωσιμότητας στην μετά Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εποχή.

Ο κύριος Νικόλαος Δέδες, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας, μιλώντας για τα δεδομένα κάλυψης και τον εμβολιαστικό ρυθμό, τόνισε τον σημαντικό ρόλο της εγγραμματοσύνης υγείας των πολιτών όσον αφορά στην προαγωγή της υγείας, την ενδυνάμωση και στήριξη ευάλωτων πληθυσμών και την κινητοποίηση των πολιτών για τους προσυμπτωματικούς ελέγχους.

O κύριος Γεώργιος Καπετανάκης, Προέδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) αναφέρθηκε στη σημασία της στρατηγικής για την εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου της Μήτρας στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Καταπολέμησης του Καρκίνου και χαιρέτισε τη νέα Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους καρκίνους που μπορούν να προληφθούν μέσω εμβολιασμού. Χαρακτήρισε θετικές τις εξαγγελίες του Υπουργείου Υγείας και τόνισε  την ανάγκη συστηματικής πρόληψης και εμβολιαστικού προγράμματος στα πρότυπα της αντιμετώπισης της λοίμωξης COVID-19.

Τέλος, η κυρία Μένια Κουκουγιάννη, Διευθύντρια της Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Καρκινάκι», μιλώντας για την εξάλειψη του ιού HPV, κατέστησε σαφές ότι θα πρέπει να παραμείνει εθνική προτεραιότητα και να ενεργοποιηθούν εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών με ειδική εστίαση στους γονείς.

Στην συζήτηση συμμετείχαν με παρεμβάσεις και προτάσεις και πολλά από τα παρόντα μέλη της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων από όλα τα κόμματα, καθώς και δυο μέλη μέσω τηλε-επικοινωνίας.

Διαβάστε επίσης:

Οι μυρμηγκιές κολλάνε; Προκαλούνται από τον HPV, τον ιό των θηλωμάτων. Ποιοι οι τύποι τους; Πώς αντιμετωπίζονται; (Φωτογραφίες)

Κονδυλώματα, μυρμηγκιές, Human Papilloma Virus HPV. Τρόπος μετάδοσης; Εμβολιασμός και πρόληψη

Τι είναι το ραδόνιο; Πώς συνδέεται με το τσιγάρο και τον καρκίνο; Μέθοδοι για την μείωση του στα σπίτια


του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea


Το ραδόνιο αποτελεί φυσική πηγή ακτινοβολίας, το οποίο προέρχεται από τη φυσική διάσπαση του ραδίου που υπάρχει στο έδαφος και στα πετρώματα της γης. Είναι ένα άχρωμο, άοσμο και άγευστο αέριο που ως ιδανικό αέριο είναι χημικά αδρανές.

Το στοιχείο αυτό θεωρείται ως η δεύτερη συχνότερη αιτία καρκίνου του πνεύμονα μετά από τον καπνό του τσιγάρου.

Όταν το ραδόνιο βρίσκεται έξω από το σπίτι είναι ακίνδυνο διότι διαχέεται μέσα στην ατμόσφαιρα. Μέσα στο σπίτι και σε άλλους εσωτερικούς χώρους, το ραδόνιο μπορεί να συγκεντρωθεί σε μικρότερους χώρους. Εισέρχεται μέσα σε ένα κτίριο δια μέσου ρωγμών ή χαραμάδων που υπάρχουν στα θεμέλια.


Οι υψηλές συγκεντρώσεις ραδονίου ενέχουν σημαντικό κίνδυνο για την υγεία, καθώς κατατάσσεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στους καρκινογόνους παράγοντες, στην ίδια κατηγορία με το τσιγάρο. Το ραδόνιο εισέρχεται στους κλειστούς χώρους (σπίτια, γραφεία κ.α.) από το υπέδαφος και τα οικοδομικά υλικά.

Στη χώρα μας, σύμφωνα με την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), κάθε χρόνο πραγματοποιούνται εκατοντάδες μετρήσεις ραδονίου σε κατοικίες και εργασιακούς χώρους. Οι συγκεντρώσεις ραδονίου που ανιχνεύονται στην Ελλάδα, είναι συγκρίσιμες με αυτές που παρατηρούνται σε άλλες χώρες. Η μέση ετήσια δόση ακτινοβολίας που λαμβάνουμε στη χώρα μας από το ραδόνιο, έχει υπολογιστεί σε 1,7 mSv (μιλισίβερτ).


Προέλευση του ραδονίου

Το ραδόνιο προέρχεται από τη διάσπαση του ραδίου. Το ράδιο ανήκει στην οικογένεια της ραδιενεργούς σειράς του Ουρανίου 238 (U-238), το οποίο βρίσκεται στο έδαφος και στα πετρώματα της γης, καθώς και στα οικοδομικά υλικά προερχόμενα από αυτά. Το ραδόνιο ως αδρανές αέριο εισέρχεται στον ατμοσφαιρικό αέρα όταν αυτό διαφύγει από το έδαφος και τα οικοδομικά υλικά.

Το Ραδόνιο στην ατμόσφαιρα. Όλα τα πετρώματα και εδάφη της Γης περιέχουν σε μικρές συνήθως ποσότητες Ουράνιο, με αποτέλεσμα το παράγωγό του, Ραδόνιο, να απαντάται στο έδαφος, στα πετρώματα, στα ορυκτά, στο σύνολο των υδάτων της Γης και στα οικοδομικά υλικά. Άμεση συνέπεια είναι το Ραδόνιο, ως αδρανές αέριο, να διαφεύγει εύκολα από τους πόρους και τις ρωγμές των πετρωμάτων και να εισέρχεται στην ατμόσφαιρα. Ο ρυθμός με τον οποίο τα αέρια εκπέμπονται από το έδαφος και διαλύονται στην ατμόσφαιρα επηρεάζεται από τις μετεωρολογικές συνθήκες (πίεση, θερμοκρασία, υγρασία), αυξανόμενος όταν η ατμοσφαιρική πίεση είναι χαμηλή και μειούμενος όταν η υγρασία του εδάφους είναι υψηλή.

Το Ραδόνιο στα σπίτια μας. Η συγκέντρωση του Ραδονίου στον αέρα[i] σε εξωτερικούς χώρους είναι χαμηλή, αλλά έχει την τάση να αθροίζεται σε κλειστούς χώρους (ορυχεία, υπόγεια, κατοικίες, σχολεία, χώρους εργασίας, δημόσια κτίρια, κ.α.).

Από πού εισέρχεται το Ραδόνιο στα κτίρια; Από το έδαφος, υπέδαφος, τα υλικά οικοδομής, τον ατμοσφαιρικό αέρα, ακόμη και από τα υπόγεια ύδατα. Εισβάλλει μέσα από τις ρωγμές, μικρές ή μεγάλες, των τοίχων, των τσιμεντένιων ή ξύλινων δαπέδων, από τα διάκενα στα σημεία σύνδεσης τοίχου-δαπέδου, από τις εισόδους των σωλήνων ύδρευσης και αποχέτευσης, από τις πόρτες και τα παράθυρα.


Ποια οικοδομικά υλικά εκλύουν περισσότερο Ραδόνιο; 

Τα κοινά οικοδομικά υλικά όπως το ξύλο, τα τούβλα και το τσιμέντο εκλύουν σχετικά μικρές ποσότητες. Τα πλέον ραδιενεργά υλικά είναι ορισμένα είδη γρανιτών, ανάλογα με την προέλευση τους και ορισμένα είδη λίθων, π.χ. οι αργιλικοί σχιστόλιθοι, οι οποίοι επί πολλές δεκαετίες αποτελούσαν την πρώτη ύλη για τσιμέντο σε χώρες όπως η Σουηδία. Σημαντική πηγή Ραδονίου αποτελεί και ο φωσφογύψος, υλικό που χρησιμοποιείται ευρέως για την επίστρωση τοίχων και οροφών, καθώς και για την κατασκευή τσιμέντου. Τα οικοδομικά υλικά εκλύουν Ραδόνιο ιδίως από τις εσωτερικές επιφάνειες.

Ραδόνιο και νερό

Το Ραδόνιο ανιχνεύεται στα υπόγεια ύδατα. Εάν η ύδρευση της κατοικίας παρέχεται από τα υπόγεια ύδατα, το Ραδόνιο διοχετεύεται στο εσωτερικό της κάθε φορά όπου ανοίγεται μία βρύση. Η συνεισφορά του νερού στο Ραδόνιο των κατοικιών κάνει τον αέρα του μπάνιου και της κουζίνας μέχρι και 25% περισσότερο ραδιενεργό από ότι στα άλλα δωμάτια.

Ελλάδα. Το γεωλογικό υπόστρωμα, ο τρόπος έδρασης των ελληνικών κατοικιών και οι κλιματολογικές συνθήκες, αποτελούν παράγοντες οι οποίοι δεν συντελούν στην ύπαρξη υψηλών συγκεντρώσεων Ραδονίου. Η Ελλάδα, σε γενικές γραμμές, μπορεί να θεωρηθεί ότι ευρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση σε σχέση με άλλες χώρες, καθώς επίσης δεν υπάρχουν σε μεγάλη έκταση γρανιτικά ή ραδιούχα πετρώματα. Οι εκτιμώμενες μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις στο εσωτερικό κατοικιών στην χώρα μας είναι 55 Bq/m3 (19 στην Κύπρο, 144 στην Σερβία) εκτός από 2% των κατοικιών με συγκεντρώσεις μεταξύ 200 – 400 Bq/m3 και 1,1% άνω των 400 Bq/m3.

Το Ραδόνιο στον ανθρώπινο οργανισμό. 

Σύμφωνα με την UNSCEAR (United Nations Scientific Committee for the Effects of Atomic Radiation) τo 47% της ετήσιας δόσης την οποία απορροφά ο μέσος κάτοικος του πλανήτη οφείλεται στο Ραδόνιο και στα ραδιενεργά θυγατρικά του. Με την εισπνοή του Ραδονίου, το μεγαλύτερο ποσοστό εναποτίθεται στην τραχειο-βρογχική περιοχή όπου η ραδιενεργός φθορά των πολλών θυγατρικών του, π.χ. Πολώνιο-218, Μόλυβδος-214, Βισμούθιο-214 και κυρίως Πολώνιο-210, προκαλεί βομβαρδισμό με σωματίδια α των ευαίσθητων ιστών του πνεύμονα, αιτία πρόκλησης καρκινογένεσης. Ειδικά το Πολώνιο-210 εκτός από ραδιενεργό είναι και εξαιρετικά τοξικό, καθώς 1 εκατομμυριοστό του γραμμαρίου είναι αρκετό για να θανατώσει ένα μέσο ενήλικο άτομο (250.000 φορές ισχυρότερο από υδροκυάνιο ίδιας μάζας). Ο κίνδυνος αυξάνει όσο αυξάνει το επίπεδο του Ραδονίου στον αέρα και η διάρκεια έκθεσης του ανθρώπου. Οι άνθρωποι το αναπνέουν καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους.

Σημειώνεται επίσης ότι τα θυγατρικά ισότοπα του Ραδονίου προσκολλώνται στα φύλλα του καπνού (δείτε παλαιότερη δημοσίευση στο artinews.gr), τα οποία είναι κολλώδη, κατά την περίοδο ανάπτυξής τους και με το κάπνισμα εισέρχονται στους πνεύμονες. Έρευνες έχουν δείξει ότι η σχέση μεταξύ Ραδονίου, τσιγάρου και καρκίνου είναι πραγματική. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός όμως (και σε αυτό συμφωνούν όλες οι δημοσιευμένες μελέτες), ότι η πλειοψηφία των περιπτώσεων καρκίνου λόγω μακροχρόνιας εισπνοής Ραδονίου συναντάται στους καπνιστές. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Υγείας όταν ένας μη-καπνιστής εκτίθεται σε συγκεντρώσεις Ραδονίου της τάξης των 0, 100 και 400 Bq/m3, ο κίνδυνος καρκίνος του πνεύμονα (μόνο από το Ραδόνιο) στην ηλικία των 75 ετών θα είναι περίπου 4, 5 και 7 ανά 1000 ανθρώπους, αντίστοιχα. Αντίθετα, ο κίνδυνος για όσους καπνίζουν, ο κίνδυνος αυτός είναι 25 φορές μεγαλύτερος, δηλαδή 100, 120 και 160 ανά 1000 άτομα αντίστοιχα.

Σημειώνεται ότι άτομα τα οποία εκτίθενται επαγγελματικά σε υψηλό βαθμό σε Ραδόνιο απαντώνται σε ορυχεία, κατασκευή τούνελ, καθαρισμό ραδιομολυσμένων περιοχών, συνεργεία ελέγχου και καθαρισμού Ραδονίου, διυλιστήρια, εργοστάσια παρασκευής φωσφορούχων λιπασμάτων, φυσικά σπήλαια.

Προστασία από το Ραδόνιο. 

Σύμφωνα με τις Συστάσεις των Διεθνών Οργανισμών Ακτινοπροστασίας, δεν λαμβάνονται μέτρα ασφαλείας όταν η συγκέντρωση Ραδονίου στο εσωτερικό αέρα υπαρχόντων κατοικιών και εργασιακών χώρων είναι έως 400 Bq/m3 και για τις μελλοντικές κατοικίες έως 200 Bq/m3. Υπάρχουν αρκετά μέτρα τα οποία δύνανται να εφαρμοσθούν (χαμηλού οικονομικού κόστους)εξαρτώμενα από το αν ένα κτίριο είναι υπό ανέγερση ή ήδη υπάρχον. Για νέα κτίρια, κατά την διάρκεια της κατασκευής της οικοδομής, ένα μικρό φρεάτιο κάτω από το πάτωμα είναι ένας πρακτικός τρόπος για να εμποδιστεί η εισροή του Ραδονίου σε ένα κτίριο. Αέρας και άλλα αέρια αναδυόμενα από το έδαφος απάγονται με αντλία χαμηλής ισχύος. Η αντλία μπορεί να είναι εξωτερικά ή εσωτερικά στο κτίριο (λύση για παλαιά και για νέα κτίρια).

Η αύξηση της έντασης του εξαερισμού ενός κλειστού χώρου μειώνει σημαντικά τα επίπεδα Ραδονίου σε αυτόν. Πράγματι, τα υψηλότερα επίπεδα Ραδονίου έχουν μετρηθεί σε χώρους οι οποίοι δεν αερίζονται καλά (π.χ. υπόγεια) και όπου το Ραδόνιο διέρχεται από τους πόρους του τσιμέντου και τις ρωγμές στο δάπεδο. Μία ικανοποιητική μέθοδος η οποία μειώνει την εισροή Ραδονίου κατά έναν παράγοντα 4 είναι η σφράγιση τοίχων και δαπέδου με συγκολλητική βαφή (epoxypaint). Τρία στρώματα λαδομπογιάς μπορούν να ελαττώσουν την εισροή Ραδονίου κατά μία τάξη μεγέθους. Εξαιρετικό μέτρο είναι ο συχνός “αερισμός” του οικήματος, μην επιτρέποντας στο Ραδόνιο να παραμείνει εγκλωβισμένο για μεγάλο διάστημα. Χρυσός κανόνας είναι το άμεσο άνοιγμα, παράθυρα και πόρτες, όταν επισκεπτόμαστε ένα οίκημα το οποίο έχει μείνει κλειστό για πολύ καιρό (π.χ. υπόγειο ή εξοχικό).

Γιατί είναι πολύ δύσκολο να πεισθούν οι άνθρωποι να προφυλαχθούν από το Ραδόνιο; 

Οι άνθρωποι θεωρούν (κακώς) ότι το Ραδόνιο αποτελεί έναν εξαιρετικά χαμηλό και ανάξιο λόγου κίνδυνο καθώς: 
·το αέριο αυτό είναι αόρατο, άοσμο, άχρωμο, άγευστο, 
·είναι φυσικό αέριο (δεν υφίσταται εγκληματική ενέργεια), 
· δεν συνδέονται άμεσα οι θάνατοι με την εισπνοή Ραδονίου, 
· η περίοδος αναμονής είναι αρκετά μεγάλη για την εμφάνιση βιολογικών βλαβών, 
· δεν είναι ασθένεια η οποία προσβάλλει τα παιδιά, 
· δεν είναι κίνδυνος ο οποίος προκαλεί τρόμο, 
· δεν υπάρχουν αισθητήρια όργανα ή προειδοποιητικά σήματα για να μας υπενθυμίζουν τακτικά το πρόβλημα (π.χ. όπως ο βήχας στο κάπνισμα), 
·δεν είναι εντυπωσιακό θέμα ώστε να απασχολήσει τα ΜΜΕ και δεν υπάρχει κατάλληλη πληροφόρηση.

Τα επιστημονικά δεδομένα αντίθετα αποδεικνύουν ότι το Ραδόνιο είναι βασικός περιβαλλοντικός κίνδυνος υγείας (κατατάσσεται στην υψηλότερη κατηγορία - Group A - καρκινογόνων παραγόντων) και θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για την δημόσια υγεία σε ότι αφορά προγράμματα ακτινοπροστασίας και προστασίας του περιβάλλοντος. Σε κάθε περίπτωση, είναι εκατομμύρια φορές περισσότερο επικίνδυνο από την κινητή τηλεφωνία!

[i] Μετρείται ως η παρούσα ποσότητα Ραδονίου στον αέρα -σε Bq/m3(Βecquerels- ανά κυβικό μέτρο αέρα). 1 Bq/m3 σημαίνει ότι κατά μέσο όρο σε κάθε κυβικό μέτρο αέρα, συμβαίνει μία διάσπαση ενός ατόμου Ραδονίου ανά δευτερόλεπτο.

Μέθοδοι για την μείωση του ραδονίου στα σπίτια.

Ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα για να μειωθεί ή να περιοριστεί ο κίνδυνος από το ραδόνιο στα σπίτια επικεντρώνεται στις εξής κύριες στρατηγικές:

1. Τα σημεία εισόδου του ραδονίου στα σπίτια πρέπει να εντοπιστούν και να σφραγιστούν.
2. Ο αερισμός του σπιτιού μπορεί να βελτιωθεί με τη διατήρηση περισσότερων ανοιχτών παραθύρων ή τη λειτουργία ανεμιστήρων.
3. Κατασκευαστικές μέθοδοι που επιτρέπουν την εγκατάσταση ενός συστήματος αερισμού. Πιθανώς η πιο απλή μέθοδος μείωσης του ραδονίου είναι η αύξηση του αερισμού του σπιτιού, (μερικές φορές αυτό επαρκεί για να λύσουμε το πρόβλημα).
4. Επιλογή μη ραδιενεργών κατασκευαστικών υλικών.
5. Η μόνωση των ρωγμών στα κτήρια μπορεί επίσης να μειώσει την είσοδο ραδονίου ιδιαίτερα όταν γίνει σε ειδικά σημεία όπου το ραδόνιο εισέρχεται στο σπίτι.
Μια ποικιλία από κατασκευαστικές λύσεις είναι διαθέσιμες στους ιδιοκτήτες σπιτιών και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, συστήματα αερισμού στα θεμέλια του σπιτιού.
Τα καινούργια σπίτια μπορούν να χτιστούν με χαρακτηριστικά που εμποδίζουν την είσοδο ραδονίου και επιτρέπουν την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ραδονίου, τα οποία θα μπορούσαν να εμφανισθούν στο μέλλον.
Αυτά κοστίζουν ελάχιστα εάν τοποθετηθούν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του σπιτιού παρά σε ένα ήδη υπάρχον σπίτι. Αυτές οι επεμβάσεις διατηρούν τις τιμές του ραδονίου σε επίπεδα χαμηλότερα των 2pCi/L. Το κόστος των επισκευών για την μείωση του ραδονίου εξαρτάται από τον τρόπο κατασκευής του σπιτιού και από άλλους παράγοντες.

Η σχέση εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών και διαταραχής μετατραυματικού στρες PTSD;


επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea


Οι γυναίκες που έχουν εμφανίσει διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) κάποια στιγμή στη ζωή τους, έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο των ωοθηκών, σύμφωνα με νέα έρευνα.


Οι γυναίκες που εμφανίζουν έξι ή παραπάνω συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες κάποια στιγμή στη ζωή τους έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο των ωοθηκών συγκριτικά με εκείνες που δεν είχαν ποτέ τέτοια συμπτώματα, σύμφωνα με νέα έρευνα.
Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Cancer Research», έδειξε ότι τα υψηλότερα επίπεδα συμπτωμάτων της διαταραχής PTSD, όπως τρόμος από συνηθισμένους ήχους και αποφυγή ερεθισμάτων που θυμίζουν το τραυματικό γεγονός, συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών για δεκαετίες ακόμα μετά το τραυματικό γεγονός. Μάλιστα, η PTSD φάνηκε να συνδέεται με τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου των ωοθηκών.
Η Άντρεα Ρόμπερτς, μια από τους συντάκτες της μελέτης, ερευνήτρια στη σχολή Δημόσιας Υγείας «Chan» του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ στη Βοστόνη, τονίζει ότι με βάση αυτά τα αποτελέσματα είναι σημαντικό να ερευνήσουμε το κατά πόσο η θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες θα σημάνει και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου των ωοθηκών.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ιατρικά δεδομένα από τη μελέτη «Nurses’ Health Study II» η οποία είχε συλλέξει μέσω ερωτηματολογίων και ιατρικών εξετάσεων δεδομένα για την υγεία δεκάδων χιλιάδων γυναικών στην περίοδο 1989 – 2015. Το 2008, ορισμένες από αυτές τις γυναίκες (54.763) συμπλήρωσαν ένα πρόσθετο ερωτηματολόγιο για τα τραυματικά γεγονότα ζωής και χωρίστηκαν στις παρακάτω κατηγορίες: κανένα τραυματικό γεγονός,, τραυματικό γεγονός χωρίς συμπτώματα PTSD, 1-3 συμπτώματα PTSD, 4-5 συμπτώματα PTSD και 6-7 συμπτώματα PTSD.
Διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες που εμφάνιζαν 6-7 συμπτώματα PTSD παρουσίαζαν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών και μάλιστα στην πιο επιθετική μορφή του.
«Έχουμε ελάχιστες γνώσεις για τα αίτια του καρκίνου των ωοθηκών, η σύνδεσή της, επομένως, με αυτή τη διαταραχή ενδέχεται να ανοίξει νέους δρόμους για την πρόληψη της νόσου», δηλώνει η αναπληρώτρια κεντρική διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας για τον Καρκίνο «Moffitt».
Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ο πιο θανατηφόρος γυναικολογικός καρκίνος και η πέμπτη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις ΗΠΑ. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι το άγχος συνδέεται με την ταχύτερη ανάπτυξη όγκων στις ωοθήκες.
«Ο καρκίνος τον ωοθηκών αποκαλείται από πολλούς ‘σιωπηρός δολοφόνος’ καθώς η διάγνωσή του στα πρώιμα στάδια είναι δυσχερής, η πρόληψή του όμως είναι ευκολότερη αν προσδιοριστούν τα άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου», δήλωσε η Λάουρα Κουμπζάνσκι, μια από τους συντάκτες της μελέτης, καθηγήτρια κοινωνικών επιστημών και επιστημών συμπεριφοράς στη σχολή Δημόσιας Υγείας «Chan» του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

Καθηγητές του ΕΚΠΑ συμβουλεύουν τι να κάνουμε για να προλάβουμε τον καρκίνο;

1 στις 3 περιπτώσεις καρκίνου μπορεί να προληφθεί. 10 τρόποι πρόληψης

επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea

Ο καρκίνος αποτελεί συχνή αιτία θανάτου σε παγκόσμιο επίπεδο ωστόσο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 1 στις 3 περιπτώσεις καρκίνου μπορεί να προληφθεί. Αλλαγές στη διατροφή, στις καθημερινές μας συνήθειες καθώς και στο πόσο συχνά ελέγχουμε την υγεία μας, μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αποφυγή εμφάνισης της νόσου.

Οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Λίνα Πάσχου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας) και Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) συνοψίζουν τις πρακτικές εκείνες που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου:

1. Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.

Πάνω από 60% των ατόμων στις δυτικές χώρες είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Τα περιττά κιλά αυξάνουν τις πιθανότητες για διάφορους τύπους καρκίνου, όπως του οισοφάγου, του παγκρέατος, του παχέος εντέρου, των νεφρών και του θυρεοειδούς αδένα. Έχει υπολογιστεί ότι αν κάθε ενήλικας στις ΗΠΑ μειώσει τον δείκτη μάζας σώματος κατά 1%, αυτό θα μπορούσε να μειώσει τον αριθμό νέων περιπτώσεων καρκίνου ως και 100.000.

2. Μείωση κατανάλωσης κόκκινου κρέατος.

Η συχνή κατανάλωση κόκκινου κρέατος έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου παχέος εντέρου και στομάχου. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο συνιστά όχι περισσότερη από 1 μερίδα την εβδομάδα.

3. Χρήση αντιηλιακού.

Η συχνή και μακρόχρονη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει καρκίνο δέρματος. Οι περισσότερες περιπτώσεις είναι ιάσιμες αν εντοπιστούν και αντιμετωπιστούν έγκαιρα, αλλά μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή αν εξαπλωθούν και σε άλλα όργανα του σώματος. Το αντιηλιακό με παράγοντα προστασίας SPF 30 ή μεγαλύτερο βοηθάει στην πρόληψη.

4. Συχνή κατανάλωση λαχανικών και φρούτων.

Τα λαχανικά και φρούτα μπορούν να βοηθήσουν στην αποτροπή μιας σειράς καρκίνων, όπως στο στόμα, στον τράχηλο, την τραχεία και στον οισοφάγο. Αυτές οι τροφές έχουν ουσίες που βοηθούν τα κύτταρα να αποτρέψουν βλάβες που μπορούν να οδηγήσουν αργότερα σε καρκίνο. Θα πρέπει να λαμβάνουμε τουλάχιστον 3 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα.

5. Μείωση κατανάλωσης ζάχαρης.

Τα τρόφιμα ή ποτά με πολλή ζάχαρη τείνουν να έχουν περισσότερες θερμίδες. Εάν τα τρώμε συχνά, είναι πιο πιθανό να λάβουμε περισσότερες θερμίδες από όσες καταναλώνουμε σε μια μέρα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία και έτσι να αυξηθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου. Επίσης, οδηγεί σε υπερινσουλιναιμία που επάγει καρκινικά μονοπάτια.

6. Εμβολιασμός έναντι HPV και ιού ηπατίτιδας Β.

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) συχνά μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω των σεξουαλικών επαφών. Αποτελεί αιτία καρκίνου τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες και επίσης μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του κόλπου, του πέους, του πρωκτού και του στόματος. Τα κορίτσια μπορούν να κάνουν το εμβόλιο μεταξύ 9 και 26 ετών και τα αγόρια από 9 έως 21 ετών. Η χρήση προφυλακτικού μπορεί επίσης να μειώσει τις πιθανότητες προσβολής από HPV. Τα άτομα που έχουν τον ιό της ηπατίτιδας Β έχουν 100 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του ήπατος. Και όσοι έχουν χρόνια ηπατικά προβλήματα, αρκετούς σεξουαλικούς συντρόφους ή μοιράζονται βελόνες για χρήση ναρκωτικών έχουν υψηλό κίνδυνο να προσβληθούν από ηπατίτιδα Β, μαζί με τα άτομα που εργάζονται σε επαφή με ανθρώπινο αίμα. Αλλά ο έγκαιρος εμβολιασμός μπορεί να αποτρέψει τη μόλυνση.

7. Συστηματική άσκηση.

Τα άτομα που ασκούνται συστηματικά είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν καρκίνο του παχέος εντέρου, του μαστού ή της μήτρας. Με την καθημερινή σωματική δραστηριότητα το σώμα χρησιμοποιεί περισσότερη ενέργεια και αποτρέπει τη συσσώρευση ορισμένων ορμονών και ουσιών που συνδέονται με καρκινογένεση. Η άσκηση βοηθάει φυσικά στην αντιμετώπιση και άλλων προβλημάτων υγείας, όπως σακχαρώδη διαβήτη και καρδιαγγειακές παθήσεις.

8. Διακοπή καπνίσματος.

Αν και το ποσοστό των ανθρώπων που καπνίζουν καθημερινά σε ΗΠΑ και Ευρώπη έχει μειωθεί από περισσότερο από 40% σε σχέση με τη δεκαετία του 1960 σε περίπου 10%, ο καπνός εξακολουθεί να είναι η πρώτη τροποποιήσιμη αιτία θανάτου καθώς οδηγεί σε καρκίνο αλλά και καρδιαγγειακά προβλήματα.

9. Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ.

Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πεπτικού συστήματος, όπως οισοφάγου, στομάχου, ήπατος και παχέος εντέρου, καθώς και καρκίνου του μαστού. Οι άνδρες δεν πρέπει να πίνουν περισσότερα από δύο ποτά την ημέρα και οι γυναίκες πρέπει να περιορίζονται σε ένα.

10. Προληπτικοί έλεγχοι.

Όσο πιο γρήγορα εντοπιστούν προειδοποιητικά σημάδια καρκίνου, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες ανάρρωσης. Μια ποικιλία προληπτικών εξετάσεων είναι διαθέσιμη για διαφόρους τύπους καρκίνου στις μέρες μας, όπως μαστογραφία για καρκίνο μαστού, κολονοσκόπηση για καρκίνο παχέος εντέρου, μέτρηση PSA για καρκίνο προστάτη ή έλεγχος σπίλων για τον καρκίνο του δέρματος.

Διαβάστε επίσης

World Cancer Day - 4 Φεβρουαρίου (video)

Ευανθία Γαλάνη καθηγήτρια Ογκολογίας Mayo Clinic: O καρκίνος θα γίνει χρόνια νόσος.


επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea

Πριν από λίγα χρόνια, οι μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Καρδίτσας συνδέθηκαν μέσω Skype με το Ρότσεστερ της Μινεσότα και τη Mayo Clinic, για να γνωρίσουν μια συντοπίτισσά τους: την Ευανθία Γαλάνη, καθηγήτρια Ογκολογίας της Mayo Clinic και διακεκριμένη ερευνήτρια. Ήταν μια συγκινητική στιγμή και για τις δύο πλευρές. «Συνάντησα διαδικτυακά ανθρώπους ηλικίας 18 ετών και άνω, οι οποίοι δεν ολοκλήρωσαν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, γιατί δεν είχαν, ενδεχομένως, τις ίδιες ευκαιρίες με εμένα. Τους μίλησα για τα εμπόδια που βρήκα και πώς τα ξεπέρασα, για τα “άλματα” που έκανα: από μια επαρχιακή πόλη στην Αθήνα, και από την Ελλάδα στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού.
Άκουσα τις ερωτήσεις τους και προσπάθησα να λύσω τις απορίες τους. Αυτό που ελπίζω να τους έμεινε από τη συνομιλία μας είναι ότι ποτέ δεν είναι αργά για να κυνηγήσει κανείς τα όνειρά του», λέει η ίδια.
Γεννήθηκε στην Καρδίτσα. Ο πατέρας της ήταν ιδιοκτήτης κινηματογράφου. «Οι αδελφές μου και εγώ ήμασταν προνομιούχες: αντί να βλέπουμε τηλεόραση στο σπίτι, είχαμε το προσωπικό μας σινεμά. Ανάμεσα στις ταινίες που με είχαν συγκλονίσει ήταν η “Αποκάλυψη τώρα” του Κόπολα· ακόμα έχω στα αυτιά μου τη μουσική από τις “Βαλκυρίες” του Βάγκνερ. Κι επειδή τα “Αστέρια”, έτσι λεγόταν, ήταν το μοναδικό κινηματοθεάτρο της πόλης μας, όλοι οι σπουδαίοι θίασοι που έκαναν περιοδεία μετά τη Μεταπολίτευση έδιναν παραστάσεις εκεί. Ο χώρος φιλοξενούσε και διαλέξεις. Θυμάμαι τον μεγάλο παιδαγωγό και φιλόσοφο Ευάγγελο Παπανούτσο: και την ομιλία του, που με είχε καθηλώσει, και το πόσο προσηνής ήταν».
– Γιατί επιλέξατε να σπουδάσετε Ιατρική;
– Ενα καλοκαίρι, λίγο πριν τελειώσω το Λύκειο, στην Καστανιά Αγράφων, όπου κάναμε διακοπές, έγινε ένα αυτοκινητικό ατύχημα και υπήρχαν πολλοί τραυματίες. Εκεί είδα πόσο σημαντικό είναι να έχει κανείς τη δυνατότητα να παρεμβαίνει, φροντίζοντας τους συνανθρώπους του – πόσo μάλλον αν αυτό αποδειχθεί σωτήριο για τη ζωή τους. Μέχρι τότε σκεφτόμουν να ακολουθήσω κλασικές σπουδές –με γοήτευαν η Φιλολογία και η Φιλοσοφία, η ελληνική παιδεία, εν γένει, που είναι ανθρωποκεντρική– αλλά συνειδητοποίησα ότι αυτό που τελικά με ενδιέφερε δεν ήταν η ακαδημαϊκή μελέτη των κλασικών συγγραφέων, αλλά η ουσία του έργου τους: στο επίκεντρο βρίσκεται ο άνθρωπος. Δεν ήθελα απλώς να μελετώ και να περιγράφω, αλλά να έχω τη δυνατότητα της παρέμβασης, μέσω της Ιατρικής. Είκοσι οκτώ χρόνια μετά την αποφοίτησή μου από την Ιατρική Σχολή της Αθήνας, εξακολουθώ να νιώθω τον ίδιο ενθουσιασμό κάθε μέρα: βιώνω τη χαρά της ανακάλυψης, κάτι που έχει να κάνει αφενός με τον κεντρικό ρόλο που κατέχει η έρευνα στο πεδίο της δουλειάς μου, και αφετέρου με το απίστευτο προνόμιο που έχει κάθε γιατρός, να φροντίζει ανθρώπινες υπάρξεις και ενδεχομένως να αλλάζει τη ζωή τους.

– Πώς αποφασίσατε να φύγετε για τις ΗΠΑ;
– Η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ ήταν και παραμένει μία από τις αξιολογότερες σχολές και πεδίο αριστείας. Οι συμφοιτητές μου κι εγώ, για να κατακτήσουμε τη γνώση εις βάθος, ήταν λογικό να στραφούμε και προς το εξωτερικό: σε ξενόγλωσση βιβλιογραφία, σε δημοσιεύσεις ξένων περιοδικών, στις τεχνολογικές εξελίξεις. Στο τέταρτο έτος, ο καθηγητής μου στη Χειρουργική Βασίλης Γολεμάτης, ο οποίος έχει εκπαιδεύσει και εμπνεύσει πολλούς Ελληνες επιστήμονες, κανόνισε για εμένα μερικά θερινά μαθήματα στο πανεπιστήμιο Yale. Εκεί με αξιολόγησαν στο ανώτερο 1% των αριστούχων φοιτητών τους κι αυτό μου άνοιξε αρκετές πόρτες. Τα υπόλοιπα καλοκαίρια, το ίδιο. Ηταν η εποχή που στις Ηνωμένες Πολιτείες «ανέτειλε» η ανάλυση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Διαισθανόμενη ότι αυτή η προσέγγιση θα μας επέτρεπε να είμαστε πιο αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση ασθενειών τις οποίες μέχρι τότε δεν μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία, εν μέρει επειδή δεν τις κατανοούσαμε, επέλεξα να ειδικευθώ στην Ογκολογία.

– Ποιο είναι το αντικείμενο της έρευνάς σας;
– Ενα σημαντικό μέρος της είναι η Ιοθεραπεία. Χρησιμοποιούμε ιούς, στρέφοντάς τους εναντίον των καρκινικών κυττάρων. Η ιδέα στηρίζεται στη γνώση του τρόπου με τον οποίο αυτοί δρουν: όταν ένας ιός προσβάλλει ένα κύτταρο, χρησιμοποιεί τους ίδιους τους κυτταρικούς μηχανισμούς για να αναπαραχθεί και έτσι σκοτώνει το κύτταρο. Με τον ίδιο τρόπο, όμως, τροποποιημένοι ιοί μπορούν να εξουδετερώσουν αποτελεσματικά τα καρκινικά κύτταρα. Το εργαστήριο που διευθύνω στη Mayo Clinic χρηματοδοτείται από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ. Τροποποιώντας γενετικώς τους ογκολυτικούς ιούς μπορούμε να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητά τους και την ικανότητά τους να ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα και έτσι δημιουργήσαμε φάρμακα που εφαρμόζονται κλινικά με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Παράλληλα, διευθύνω και το κλινικό πρόγραμμα γονιδιακής θεραπείας και ογκολυτικής ανοσοθεραπείας της Mayo Clinic που είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Εχουμε εφαρμόσει πρωτοποριακές προσεγγίσεις: καινούργιες γονιδιακές πλατφόρμες και νέους συνδυασμούς ανοσοθεραπείας, μεταξύ άλλων. Ταυτόχρονα είμαι επικεφαλής μιας πολυκεντρικής ομάδας νευρο-ογκολογίας (Alliance for Clinical Trials in Oncology) που αποτελείται από 160 πανεπιστήμια και περισσότερες από 600 ογκολογικές κλινικές των ΗΠΑ και στοχεύει στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών θεραπειών για πρωτοπαθείς και μεταστατικούς όγκους του κεντρικού νευρικού συστήματος.
«Ενα καλοκαίρι, λίγο πριν τελειώσω το Λύκειο, έγινε ένα αυτοκινητικό ατύχημα και υπήρχαν πολλοί τραυματίες. Εκεί είδα πόσο σημαντικό είναι να έχει κανείς τη δυνατότητα να παρεμβαίνει, φροντίζοντας τους συνανθρώπους του – πόσo μάλλον αν αυτό αποδειχθεί σωτήριο για τη ζωή τους», λέει η κ. Ευανθία Γαλάνη. INTIME NEWS

Ελπίζω να συνειδητοποιηθεί από όλους η αξία της πρόληψης
Ζητώ από την Ευανθία Γαλάνη τη δική της εξήγηση στο γιατί, παρά την αλματώδη εξέλιξη της επιστήμης, δεν έχουν ακόμη βρεθεί αποτελεσματικές θεραπείες για τον καρκίνο. «Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τον αντιμετωπίζαμε ως μία νόσο: δεν είναι μία, αλλά πολλές. Βομβαρδίζαμε τους όγκους με χημειοθεραπείες, μαζί με τα καρκινικά κύτταρα σκοτώναμε και υγιή, συχνά οδηγώντας σε σοβαρές παρενέργειες, και ελπίζαμε αυτό να λειτουργήσει – και, πράγματι, βοηθούσε και βοηθάει κάποιους ασθενείς.
Η ριζική θεραπεία απαιτεί κατηγοριοποίηση και εξειδίκευση. Στα σαρκώματα, για παράδειγμα, κακοήθεις όγκους που ξεκινούν από τα οστά και τα μαλακά μόρια, υπάρχουν δεκάδες διαφορετικοί τύποι που απαιτούν διαφορετική φαρμακευτική αντιμετώπιση. Σήμερα έχουμε στοχευμένες θεραπείες για κάποιους από αυτούς και προσπαθούμε να αναπτύξουμε για τους υπόλοιπους», απαντά. «Αντιστοίχως, οι στρωματικοί όγκοι του γαστρεντερικού συστήματος (γνωστοί ως GIST), που αναπτύσσονται κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα, μέχρι πριν από μερικά χρόνια στη μεταστατική τους μορφή ήταν ανίατοι, με παντελή έλλειψη ανταπόκρισης στη χημειοθεραπεία. Από τότε που ανακαλύφθηκε η εξάρτησή τους από μια γενετική μετάλλαξη, βρέθηκε τρόπος αυτή να μπλοκάρεται και πλέον τα GISTs αποτελούν μοντέλο στοχευόμενης θεραπείας με θεαματικά αποτελέσματα. Υπάρχουν παρόμοια ενθαρρυντικά παραδείγματα τόσο για συμπαγείς όγκους όσο και για αιματολογικές κακοήθειες. H προσέγγισή μας, λοιπόν, είναι: για να εξαλείψουμε κάποια στιγμή τον καρκίνο πρέπει να τον κατανοήσουμε σε βάθος, να δούμε το υπόβαθρο πάνω στο οποίο εκδηλώνεται, τους μηχανισμούς με τους οποίους αναπτύσσεται και τις αλληλεπιδράσεις των καρκινικών κυττάρων με το ανοσοποιητικό σύστημα».
Είναι αισιόδοξη; «Ναι, είμαι. Πριν από μόλις έναν αιώνα, εκατομμύρια άνθρωποι πέθαιναν από τις μολυσματικές νόσους –σήμερα οι περισσότερες έχουν εξαλειφθεί– και από απλές λοιμώξεις. Η έλευση των αντιβιοτικών άλλαξε ριζικά αυτό το σκηνικό. Αντίστοιχα πιστεύω ότι σε μερικά χρόνια θα είμαστε σε θέση να θεραπεύουμε πλήρως ολοένα και περισσότερους ασθενείς με καρκίνο. Και ότι για άλλους ο καρκίνος θα γίνει χρόνια νόσος, όπως είναι τώρα ο διαβήτης ή η υπέρταση. Η θνησιμότητα διαρκώς μειώνεται, και για κάποιες μορφές, όπως τον καρκίνο του πνεύμονα ή του τραχήλου της μήτρας (HPV) γνωρίζουμε ότι μπορούν να προληφθούν. Ελπίζω να συνειδητοποιηθεί από όλους η αξία της πρόληψης: η διακοπή του καπνίσματος, ο εμβολιασμός ενάντια στον HPV, η τακτική παρακολούθηση (κολονοσκόπηση, ΠΑΠ τεστ και μαστογραφία για τις γυναίκες, PSA για τους άνδρες) και ο γενετικός έλεγχος, για έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση, αν υπάρχουν γενετικά σύνδρομα που προκαλούν προδιάθεση».

Η Mayo Clinic

«Με εγκαταστάσεις στη Μινεσότα, στην Αριζόνα και στη Φλόριντα, η Mayo Clinic, των 65.000 εργαζομένων, είναι ένας τεράστιος μη κερδοσκοπικός οργανισμός: όλα τα κέρδη επενδύονται στην έρευνα και στην εκπαίδευση. Βλέπουμε 1,3 εκατ. ασθενείς ετησίως και άλλους 12-13 εκατ., με τους οποίους συνδεόμαστε με δικτυακές πλατφόρμες. Παρακολουθούμε ασθενείς από τις 50 αμερικανικές πολιτείες και από 130-150 χώρες. Αρχή μας είναι ότι ο ασθενής αποτελεί κέντρο της προσπάθειάς μας. Οταν έγινα διευθύντρια του τμήματος Μοριακής Ιατρικής και συναντήθηκα με τον CEO, με ρώτησε πώς πίστευα ότι η “Πολιτεία” του Πλάτωνα θα έπρεπε να επηρεάζει τη διοίκηση σύγχρονων ιατρικών ιδρυμάτων. Ηταν μια στιγμή που δεν θα ξεχάσω ποτέ: η αγάπη μου για τη φιλοσοφία και την αρχαία ελληνική γραμματεία συναντούσε το πάθος μου για την Ιατρική...».
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στο εστιατόριο του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, στην Κηφισιά. Πήραμε από μια σαλάτα με βιολογικές ντομάτες, ψητή αγκινάρα, αμπελοφάσουλα, βλήτα και μαύρα ρεβύθια και από ένα ποτήρι ροζέ κρασί. Πληρώσαμε 29 ευρώ. «Η δουλειά μου με έκανε πιο ταπεινή», μου είπε πριν χωρίσουμε η Ευανθία Γαλάνη. «Δεν αφήνει χώρο και χρόνο για μεμψιμοιρία. Υπάρχουν ασθένειες που μπορούμε να αποφύγουμε με την πρόληψη ή την τροποποίηση του τρόπου ζωής μας – και οφείλουμε να το κάνουμε. Ταυτόχρονα υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε· αυτά μας διδάσκουν πόσο πολύτιμες είναι οι μικρές χαρές στην καθημερινή μας ζωή και ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να τις αφήνουμε να χάνονται».
Βιογραφικό

Το 1998 διορίζεται Διευθύντρια Ογκολογίας στη Mayo Clinic. Το 2008 γίνεται τακτική καθηγήτρια Ογκολογίας στη Mayo Clinic και στη συνέχεια τιμάται με το Sandra J. Schultze Professorship.

Το 2009 εκλέγεται Διευθύντρια του Τμήματος Μοριακής Ιατρικής της Mayo Clinic και γίνεται επικεφαλής του προγράμματος γονιδιακής θεραπείας και ιοθεραπείας του καρκίνου και σύμβουλος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA). Το 2013 εκλέγεται πρόεδρος της πολυκεντρικής ομάδας νευρο-ογκολογίας Alliance for Clinical Trials in Oncology, ενός οργανισμού που αποτελείται από 160 πανεπιστήμια και περισσότερες από 800 ογκολογικές κλινικές στις ΗΠΑ. Το 2015 γίνεται πρόεδρος της ερευνητικής ομάδας του Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ για την έρευνα του γλοιοβλαστώματος. Το 2019 εκλέγεται Πρύτανης της Mayo Clinic και το 2020 τιμάται με τον τίτλο της διακεκριμένης ερευνήτριας της Mayo Clinic.

Οι σταθμοί της
1990
Αποφοιτά από την Ιατρική Σχολή Αθηνών με Αριστα  και με τον μεγαλύτερο βαθμό πτυχίου.
1991
Αρχίζει ειδικότητα Παθολογίας και στη συνέχεια Αιματολογίας-Ογκολογίας στη Mayo Clinic.
1993
Ανακηρύσσεται διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
2008
Εκλέγεται τακτική καθηγήτρια Oγκολογίας στη Mayo Clinic και στη συνέχεια τιμάται με το Sandra J. Schultze Professorship.

2009
Αναλαμβάνει διευθύντρια του τμήματος Μοριακής Ιατρικής της Mayo Clinic.
2013
Ενεργοποιεί την πρώτη κλινική μελέτη παγκοσμίως χρήσης βλαστοκυττάρων για τη μεταφορά ογκολυτικών ιών στη θεραπεία του καρκίνου.

2015
Γίνεται πρόεδρος της ερευνητικής ομάδας του Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ για την έρευνα του γλοιοβλαστώματος.

2019
Εκλέγεται πρύτανης Ανάπτυξης της Mayo Clinic.


Επίτιμη Διδάκτωρ του ΕΚΠΑ η Ελληνίδα Ογκολόγος της Mayo Clinic.

Η καθηγήτρια Ογκολογίας, Γονιδιακής Θεραπείας και Μοριακής Ιατρικής, της Mayo Clinic στο Rochester, Minnesota, ΗΠΑ κυρία Ευανθία Γαλάνη, αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτορας του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. 

Η αναγόρευση της έγινε την Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου 2023 στις 19.00, στη Μεγάλη Αίθουσα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η ομιλία της τιμωμένης καθηγήτριας κ. Ευανθίας Γαλάνη, είχε τίτλο: "Designing Viruses to Attack Cancer: the New Era of Immunovirotherapy” και αφορά την μάχη ενάντια στο καρκίνο με τη χρήση τροποποιημένων ιών, θεραπείες που η καθ. Ευανθία Γαλάνη πρωτοπόρα ανέπτυξε στη Mayo Clinic, ΗΠΑ.


Τελετή αναγόρευσης της κυρίας Ευανθίας Γαλάνη, σε επίτιμη διδάκτορα του Τμήματος Ιατρικής και η εκπληκτική ομιλία της

kathimerini.gr, medlabnews.gr
Διαβάστε επίσης
Copyright © 2015-2022 MEDLABNEWS.GR / IATRIKA NEA All Right Reserved. Τα κείμενα είναι προσφορά και πνευματική ιδιοκτησία του medlabnews.gr
Kάθε αναδημοσίευση θα πρέπει να αναφέρει την πηγή προέλευσης και τον συντάκτη. Aπαγορεύεται η εμπορική χρήση των κειμένων