Γιατί συμβαίνει η πρεσβυωπία; Φταίει μόνο η γήρανση; Πώς γίνεται η διόρθωση;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το να έχουμε άριστη όραση σε όλες τις αποστάσεις είναι βασικό στοιχείο για έναν ποιοτικό τρόπο ζωής, καθώς επηρεάζει άμεσα πολλές από τις καθημερινές μας δραστηριότητες.

Εάν κι εσείς, όπως πολλοί άνθρωποι ηλικίας άνω των 40 ετών δυσκολεύεστε να εστιάσετε σε αντικείμενα ή κείμενα που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση όπως τα μηνύματα στο κινητό σας τηλέφωνο, πιθανόν να χτυπά την πόρτα σας η πρεσβυωπία.

Τι είναι η πρεσβυωπία

Τα μάτια μας για να μπορέσουν να σχηματίσουν μια εικόνα, βασίζονται στον κερατοειδή χιτώνα και στον φυσικό κρυσταλλοειδή φακό. Ο κερατοειδής χιτώνας είναι διαυγής, έχει σχήμα θόλου και βρίσκεται στην πρόσθια επιφάνεια του ματιού. Ο φυσικός κρυσταλλοειδής φακός βρίσκεται μέσα στο μάτι πίσω από την ίριδα, και είναι επίσης διαυγής. Οι δυο αυτές δομές διαθλούν το φως το οποίο μπαίνει στο μάτι έτσι ώστε να εστιάσουν την εικόνα στον αμφιβληστροειδή, ο οποίος βρίσκεται στο εσωτερικό τμήμα του οπίσθιου τοιχώματος του ματιού. Σε αντίθεση με τον κερατοειδή χιτώνα, ο κρυσταλλοειδής φακός είναι ελαστικός και μπορεί και αλλάζει σχήμα με τη βοήθεια ενός μυ που τον περιβάλλει. Όταν κοιτάζουμε κάτι σε μακρινή απόσταση, ο μυς χαλαρώνει ενώ όταν κοιτάζουμε ένα αντικείμενο σε κοντινή απόσταση, ο μυς συσφίγγεται καμπυλώνοντας τον ελαστικό φακό με αποτέλεσμα να αλλάζει τη διαθλαστική του δύναμη. Αυτή η διαδικασία λέγεται «προσαρμογή» και επιτρέπει να εστιάζουμε σε αντικείμενα σε κοντινή και μακρινή απόσταση.

Η πρεσβυωπία είναι αποτέλεσμα της φυσικής διαδικασίας της γήρανσης και αποτελεί τη σταδιακή απώλεια αυτής ακριβώς της ικανότητας των ματιών, δηλαδή να εστιάζουν ευκρινώς σε αντικείμενα που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση. Γίνεται συνήθως αντιληπτή σε ηλικία μετά τα 40 και εξελίσσεται προοδευτικά μέχρι την ολοκλήρωσή της σε ηλικία περίπου 65 ετών. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται ότι προέρχεται από τη σταδιακή σκλήρυνση του φυσικού κρυσταλλοειδούς φακού μέσα στο μάτι, η οποία επέρχεται καθώς μεγαλώνουμε. Καθώς ο φακός γίνεται λιγότερο ελαστικός, δεν μπορεί πια να αλλάζει σχήμα έτσι ώστε να εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι εικόνες να εστιάζονται πίσω από τον αμφιβληστροειδή, παράγοντας κακής ποιότητας όραση σε κοντινά αντικείμενα, χωρίς να επηρεάζεται η μακρινή όραση.

Μπορείτε να καταλάβετε ότι ίσως έχετε πρεσβυωπία όταν αρχίζετε να απομακρύνετε το χέρι για να διαβάσετε τα γράμματα στο κινητό σας τηλέφωνο, το βιβλίο ή την εφημερίδα σας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της πρεσβυωπίας

Η πρεσβυωπία εξελίσσεται σταδιακά. Τα πρώτα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται μετά τα 40, με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άνθρωπο, και συχνά περιλαμβάνουν:

• Τάση να κρατάτε οτιδήποτε θέλετε να διαβάσετε πιο μακριά απ’ ότι συνήθως

• Θολή όραση στη φυσιολογική απόσταση διαβάσματος

• Κούραση των ματιών ή πονοκέφαλο έπειτα από διάβασμα ή εργασία σε κοντινή απόσταση

• Δυσκολία να διαβάσετε μικρά γράμματα

• Δυσκολία να βλέπετε αντικείμενα σε κοντινή απόσταση από εσάς

Εάν είστε κουρασμένοι ή σε περιβάλλον με χαμηλό φωτισμό, μπορεί να παρατηρήσετε ότι τα συμπτώματα αυτά γίνονται ακόμη πιο έντονα.

Αντιμετώπιση πρεσβυωπίας

Παγκοσμίως, περισσότεροι από 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης λόγω πρεσβυωπίας και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί σε πάνω από 2 δισεκατομμύρια μέχρι το 2020. Παρόλο που η πρεσβυωπία είναι μια φυσιολογική αλλαγή στα μάτια μας καθώς μεγαλώνουμε, συχνά είναι ένα σημαντικό και ευαίσθητο γεγονός στη ζωή μας γιατί σημαίνει ότι γερνάμε, κάτι το οποίο είναι αδύνατο να αγνοήσουμε και δύσκολο να κρύψουμε.

Εάν είστε άνω των 40 ετών, η επίσκεψη σε έναν Οφθαλμίατρο είναι το πρώτο βήμα για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της πιθανής πρεσβυωπίας.

Η πρεσβυωπία μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη χρήση γυαλιών οράσεως, φακών επαφής και χειρουργικά. 

Πιο συγκεκριμένα, η διόρθωση της πρεσβυωπίας γίνεται:

• Με πρεσβυωπικά γυαλιά όρασης (κοντινής απόστασης, διπλοεστιακά, τριπλοεστιακά, προοδευτικού φακού)

• Με μονοεστιακούς φακούς επαφής όπου στο ένα μάτι διορθώνεται η μακρινή όραση και στο άλλο η κοντινή (Monovision). Σε αυτήν την περίπτωση ο εγκέφαλος χρειάζεται εκπαίδευση για να προσαρμοστεί σε αυτόν τον τρόπο όρασης.

• Με πολυεστιακούς φακούς επαφής

• Με διαθλαστική επέμβαση με λέιζερ όπου με το ένα μάτι έχουμε μακρινή όραση και με το άλλο κοντινή (Monovision)

• Με χειρουργική επέμβαση όπου ο φυσικός κρυσταλλοειδής φακός αντικαθίσταται εμφυτεύοντας έναν τεχνητό ενδοφθάλμιο φακό διόρθωσης της πρεσβυωπίας. Αυτό το είδος της επέμβασης γίνεται είτε σε ασθενείς οι οποίοι έχουν καταρράκτη, οπότε αφαιρείται ο καταρρακτικός φακός και αντικαθίσταται με ενδοφακό διόρθωσης της πρεσβυωπίας, είτε σε ενήλικες ασθενείς με καθαρό φακό και πρεσβυωπία οι οποίοι επιθυμούν κοντινή, ενδιάμεση και μακρινή όραση με αυξημένη ανεξαρτησία από τα γυαλιά.

Φροντίζοντας την υγεία των ματιών σας

Ο Οφθαλμίατρός σας μπορεί να σας ενημερώσει και να σας συμβουλεύσει για όλα τα θέματα που σχετίζονται με την πρεσβυωπία.

Βιβλιογραφία

1. AllAboutVision.com, “What is presbyopia”. Διαθέσιμο στο: https://www.allaboutvision.com/conditions/presbyopia.htm. 
2. MayoClinic.org, “Presbyopia: Symptoms & causes”. Διαθέσιμο στο: http://www.mayoclinic.com/health/presbyopia/DS00589 
3. American Academy of Ophthalmology, ”Presbyopia”. Διαθέσιμο στο: https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-presbyopia
4. Science Learning Hub, “How the Eye Focuses Light”. Διαθέσιμο στο: https//www.sciencelearn.org.nz/resources/50-how-the-eye-focuses-light
5. National Eye Institute, “Presbyopia”. Διαθέσιμο στο: https://nei.nih.gov/healthyeyes/presbyopia 
6. Market Scope, Global IOL Market Report May 2014
7. American Academy of Ophthalmology, Presbyopia Treatment. Διαθέσιμο στο: https://www.aao.org/eye-health/diseases/presbyopia-treatment 
8. MayoClinic.org, “Presbyopia: Diagnosis & treatment”. Διαθέσιμο στο: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/presbyopia/diagnosis-treatment/drc-20363329 
9. Alió et al. Refractive lens exchange in modern practice: when and when not to do it? Eye and Vision 2014, 1:10. 

Διαβάστε επίσης

• Δεν βλέπετε καλά κοντά, έχετε πονοκεφάλους, ζάλη τότε μπορεί να έχετε πρεσβυωπία
• Θολή όραση. Ποιες οι αιτίες που μπορεί να βλέπει θολά το ένα μάτι; Διατροφή για πρόληψη
• Κινδυνεύουν τα μάτια μας από την πολύωρη καθημερινή χρήση του υπολογιστή; Το Computer Vision Syndrome τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται;
• Τροφές που κάνουν καλό στα μάτια. Τι είναι η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη;
• Τι ανάγκες από βιταμίνες έχουν τα μάτια μας; Κατάλληλες τροφές για τα μάτια
• Τι είναι το χαλάζιο στο μάτι; Σε τι διαφέρει από το κριθαράκι; Από τι προκαλείται και πώς αντιμετωπίζεται; Πώς προλαμβάνεται η υποτροπή; 
• Τι συμβαίνει και βλέπουμε μυγάκια, κηλίδες ή τριχίτσες στα μάτια μας; Πόσο σοβαρό μπορεί να είναι; (floaters)
• Βιταμίνη Α για τα μάτια, την ανάπτυξη, το δέρμα, την ακμή. Σε ποιες τροφές βρίσκεται;

Πόσο ωφέλιμo είναι το αυγό; Πόσα αυγά κάνει να τρώμε; Αυξάνουν την χοληστερίνη; Βοηθούν στην δίαιτα; Προσοχή στην σαλμονέλα

του Aλέξανδρου Γιατζίδη, Μ.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το αυγό μαζί με το γάλα αποτελούν τις μόνες πλήρεις φυσικές τροφές, δηλαδή περιέχουν όλα τα απαραίτητα συστατικά για μια πλήρη και ισορροπημένη δίαιτα.

Το αυγό είναι το δώρο της φύσης στη ζωή. Η υπερτροφή που μας κάνει καλό από τη βρεφική ηλικία και για όλη τη ζωή μας.  Από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής μας και σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, το αυγό ως διατροφική επιλογή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο: πλούσιο σε υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη, βιταμίνες και μέταλλα, συμβάλλει 

 - στη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου, 

 - στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών και 

 - ενισχύει τη συγκέντρωση στο σχολείο, στη δουλειά και στο παιχνίδι! 

Το ασπράδι του αυγού αποτελείται κατά 45% από πρωτεΐνες ανώτερες όλων των άλλων φυσικών τροφών, καθόσον περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα για τον οργανισμό μας. Η κατανάλωση ενός αυγού ημερησίως συμβάλλει κατά 11% στην αναγκαία ημερήσια κατανάλωση πρωτεϊνών του ανθρώπου. 

Η Παγκόσμια Ημέρα Αυγού, έχει καθιερωθεί να είναι η δεύτερη Παρασκευή του Οκτωβρίου κάθε χρόνο.

Ένα αυγό μαζί με τον κρόκο του περιέχει 71 θερμίδες, 13 βασικές βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία, πρωτεΐνες ιδιαίτερα ψηλής ποιότητας, χοληστερόλη, ακόρεστες λιπαρές ουσίες και αντιοξειδωτικές ενώσεις. Τα αυγά είναι πλούσια σε ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο, νάτριο, κάλιο, βιταμίνη Α, νιασίνη, βιοτίνη, δηλαδή υψηλής ποιότητας πρωτεΐνες, βιταμίνες, μέταλλα. Επιπλέον έχουν ελάχιστα λιπαρά, άριστη χοληστερόλη και δίνουν δύναμη και ενέργεια δυσανάλογα υψηλή σε σχέση με το μικρό τους όγκο. 

Γνωρίζετε ότι… 

… τα αυγά περιέχουν την υψηλότερης ποιότητας πρωτεΐνη που μπορείτε να αγοράσετε; 

 … ο κρόκος του αυγού είναι μία από τις ελάχιστες φυσικές πηγές βιταμίνης D; 

… ένα μεγάλο αυγό περιέχει μόλις 70 θερμίδες και 5 γραμμάρια λίπους; 

… η πρωτεΐνη του αυγού περιέχει το ιδανικό μείγμα αμινοξέων που χρειάζεται ο οργανισμός μας για να φτιάξει ιστό; 

 … η διατροφική αξία του αυγού μπορεί να συγκριθεί μόνο με αυτή του μητρικού γάλατος; 

 Η αλήθεια για το αυγό και τη χοληστερόλη

Σε τελευταία δημοσίευση του έγκριτου περιοδικού JAMA που δημοσιεύτηκε 15 Μαρτίου 2019, επιστήμονες παρακολούθησαν περίπου 30.000 ασθενείς για 17 χρόνια και βρήκαν ότι η κατανάλωση αυγών συνοδεύτηκε με αύξηση καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας. Όμως πολλές άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι δεν χρειάζονται να ανησυχούν για την κατανάλωση περισσότερων αυγών λόγω αύξησης της χοληστερίνης
Η χοληστερίνη είναι ένα απαραίτητο συστατικό της κυτταρικής μεμβράνης και έχει συμμετοχή στην παραγωγή πολλών ορμονών και βιταμίνης D. Από την άλλη πλευρά, χοληστερίνη δεν έχει μόνο το αυγό αλλά το κόκκινο κρέας, τα τυριά και πολλά τυποποιημένα φαγητά που θα μπορούσαμε να τροποποιήσουμε την κατανάλωση. Και φυσικά δεν ισχύει για όλους ο ίδιος κανόνας: ένας μεσήλικας με ιστορικό εμφράγματος, εγκεφαλικού η διαβήτη πρέπει να καταναλώνει πολύ λιγότερα ζωικά λίπη από ένα παιδί που αναπτύσσεται ή κάποιον νεότερο χωρίς προβλήματα υγείας

Ο κρόκος ενός αυγού περιέχει περίπου 180 με 213 mg χοληστερίνης. Αντίθετα, το ασπράδι του αυγού, δεν περιέχει καθόλου λίπος και χοληστερίνη, ενώ αποτελεί πολύ καλή πηγή πρωτεΐνης. 

Μπορείτε να αντικαταστήσετε τον κρόκο αυγού με δύο ασπράδια αυγού σε πολλές από τις συνταγές που περιέχουν αυγά

Ο περιορισμός της κατανάλωσης αυγών έχει μικρή επίδραση στα επίπεδα χοληστερόλης του οργανισμού. H χοληστερόλη που περιέχουν τα αυγά είναι τόσο λίγη, ώστε είναι απίθανο να επηρεάσει ιδιαίτερα τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα.

Πρόληψη της τύφλωσης λόγω ηλικίας

Τα ισχυρά αντιοξειδωτικά που ανιχνεύονται στο αυγό είναι δυνατό να δράσουν προληπτικά έναντι της μείωσης της όρασης λόγω γήρατος. Τα ισχυρά καροτενοειδή (λουτεΐνη και ζεαξανθίνη) που βρίσκονται στη λέκιθο του αβγού παρέχουν προστασία στη φωτοευαίσθητη ρητίνη. Έρευνες έδειξαν ότι περιέχοντας αυτά τα καροτενοειδή στη διατροφή μας είναι δυνατόν να αποφευχθεί η μείωση της όρασης λόγω γήρατος.

Η χολίνη βοηθά τη μνήμη

Τα αυγά είναι μια από τις σημαντικότερες πηγές χολίνης.

Τα αυγά ενισχύσουν τις λειτουργίες του εγκεφάλου. Πιο πρόσφατες μελέτες σε έγκυες γυναίκες έδειξαν ότι η χολίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των εγκεφαλικών λειτουργιών και της μνήμης του εμβρύου.

Πρωτεΐνες

Τα αυγά είναι εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών άριστης βιολογικής αξίας. Ένα αυγό μέσου βάρους καλύπτει το 12% των ημερήσιων αναγκών σε πρωτεΐνες ενός άνδρα και το 14% μιας γυναίκας.

Αντιοξειδωτικά

Όπως ακριβώς τα φρούτα και τα λαχανικά, έτσι και τα αυγά περιέχουν ισχυρά αντιοξειδωτικά, όπως είναι το σελήνιο.
 Τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν το σώμα από τις ανεπιθύμητες βλάβες που προκαλούνται κατά τη διαδικασία μεταβολισμού του οξυγόνου. Τα αντιοξειδωτικά είναι σημαντικά στην προστασία έναντι των καρδιακών παθήσεων και του καρκίνου.

Bοηθούν στην απώλεια του βάρους.

Δεν αποτελούν μόνο καλή πηγή θρεπτικών συστατικών αλλά βοηθούν και στην απώλεια του βάρους Περιέχουν λευκίνη, ένα απαραίτητο αμινοξύ που βοηθά στη μείωση του βάρους . Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Illinois, η λευκίνη εκτός από βασικό αμινοξύ που συμμετέχει στην πρωτεϊνοσύνθεση των μυών και βοηθά στη σταθεροποίηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα , παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού. Οι γυναίκες που συμμετείχαν στην έρευνα έχασαν βάρος, σωματικό λίπος και λιγότερο μυϊκό ιστό. Επίσης είχαν περισσότερη ενέργεια και μειωμένη αίσθηση πείνας.

Πόσα αυγά τελικά μπορούμε να τρώμε;

Σύμφωνα με όλες τις σύγχρονες επιστημονικές ενδείξεις, είναι απόλυτα ασφαλές να καταναλώνει κανείς, που είναι υγιής, έως και 2 αυγά καθημερινά χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα. 
Σε έρευνα βρέθηκε ότι η κατανάλωση επί 12 εβδομάδες 2 αυγών ημερησίως σε συνδυασμό με υγιεινή διατροφή όχι μόνο δεν αύξησε αλλά μείωσε την κακή χοληστερίνη και μείωσε και το βάρος των συμμετεχόντων. Σε παρόμοια ομάδα που έκανε την ίδια διατροφή αλλά χωρίς τα αυγά, παρατηρήθηκαν τα ίδια αποτελέσματα. Δηλαδή η μεγάλη κατανάλωση αυγών δεν επηρέασε καθόλου την ωφέλεια της υγιεινής διατροφής, ούτε αύξησε τη χοληστερίνη. Τρώγοντας τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη όπως τα αυγά και περιορίζοντας την κατανάλωση απλών υδατανθράκων, βοηθάτε στην καύση του λίπους , τον έλεγχο της πείνας και των πόθων για άλλες τροφές. Αυτό από μόνο του αρκεί για να βοηθήσει στην απώλεια βάρους.

Αυτό που συστήνεται είναι να προσέχουμε να μην καταναλώνουμε πάρα πολλά τηγανητά αυγά, γιατί αυτό σημαίνει ότι θα καταναλώνουμε επίσης το λίπος από το λάδι με το οποίο έχουν μαγειρευτεί. Το «κλειδί» είναι να μη χρησιμοποιούμε πολύ λάδι ή βούτυρο για το μαγείρεμα τους και να αποφεύγουμε τα τηγανητά αυγά, προτιμώντας τα αυγά ομελέτα.

Καταναλώστε αυγά, κυρίως στο πρωινό σας, βραστά ή ποσέ, συνδυάστε τα με φρυγανιές ολικής άλεσης και ένα ποτήρι φυσικό χυμό πορτοκάλι. Είναι πλούσιος σε βιταμίνη C και θα βοηθήσει τον οργανισμό σας να απορροφήσει περισσότερο από το σίδηρο του αυγού. Προτιμήστε τα βιολογικά αυγά, είναι απαλλαγμένα από ορμόνες και χημικές ουσίες και πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα που έχουν πολυάριθμα οφέλη στην απώλεια βάρους. 

Πόσα αυγά μπορεί να τρώει ένα παιδί; 

Οι συνήθεις συστάσεις των παιδιάτρων είναι 1 αυγό κάθε 2-3 ημέρες (δηλαδή 2-3 την εβδομάδα). Σύμφωνα όμως με πρόσφατες έρευνες, τα παιδιά μπορούν να καταναλώνουν 1 αυγό την ημέρα. 


Προσοχή στην σαλμονέλα

Ένα στα 20.000 αυγά μπορεί να είναι μολυσμένα με σαλμονέλα, ένα βακτήριο που μπορεί να προκαλέσει ακραία εντερική δυσφορία. Ωστόσο, αυτό μπορεί εύκολα να αποφευχθεί εάν τα αυγά αποθηκεύονται και συντηρούνται σωστά στο ψυγείο, μαγειρεύονται καλά και τρώγονται αμέσως μετά το μαγείρεμα. Τα βακτήρια της σαλμονέλας πολλαπλασιάζονται γρήγορα σε θερμοκρασία δωματίου. Γι’ αυτό, βεβαιωθείτε ότι τα αυγά που αγοράζετε καταψύχονται σωστά στο κατάστημα και βάλτε τα στο ψυγείο σας (στο πιο κρύο μέρος του ψυγείου και όχι στην πόρτα) αμέσως μόλις τα αγοράσετε.

Διαβάστε επίσης

• Τι πρέπει να ξέρουμε για τα αυγά; Πώς ξεχωρίζουμε το φρέσκο αυγό;
• Όλα τα καλά αρχίζουν με ένα αυγό!

• Σαλμονέλωση (σαλμονέλα) με πυρετό, διάρροια, μπορεί να οφείλεται σε άπλυτα λαχανικά ή κακοσυντηρημένα τρόφιμα
• Tροφική δηλητηρίαση: 20 συνηθισμένα και ασυνήθιστα αίτια. Ποιά είναι τα συμπτώματα και πως μπορούμε να προστατευτούμε;
• Πόνος στην κοιλιά. Τι μπορείτε να κάνετε για να τον αντιμετωπίσετε;
• Ο πόνος στην κοιλιά και η διάρροια οφείλονται σε γαστρεντερίτιδα ή τροφική δηλητηρίαση; Ποια τα συμπτώματα και πώς αντιμετωπίζονται; 
• Πολύποδας παχέος εντέρου. Τι είναι, ποια τα συμπτώματα, ποιοι κινδυνεύουν και ποια η κατάλληλη διατροφή για πρόληψη;
• Γαστρεντερίτιδα. Τι είναι, τι προκαλεί, πώς εξαπλώνεται και πώς μπορεί να προληφθεί η εξάπλωση της.
• Τι πρέπει να κάνετε αν πάθετε τροφική δηλητηρίαση. Ποια τα συμπτώματα που προκαλεί το χαλασμένο φαγητό; 
• Ο δεκάλογος της σωστής πρόληψης της τροφικής δηλητηρίασης
• Άμεση αντιμετώπιση δηλητηρίασης από ουσίες, φάρμακα, εντομοκτόνα, είδη καθαρισμού, μονοξείδιο του άνθρακα και άλλα. Πρώτες βοήθειες

Γλαύκωμα. Κύρια αιτία τύφλωσης. Προκαλεί πονοκέφαλο, θολή όραση, πόνο στα μάτια, ναυτία. Ποιοι κινδυνεύουν;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το γλαύκωμα είναι μια ομάδα οφθαλμικών ασθενειών που προκαλούν βλάβες στο οπτικό νεύρο, το οποίο μεταφέρει τις οπτικές πληροφορίες στον εγκέφαλο. Συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 40 ετών. Αρχικά δεν υπάρχουν θορυβώδη συμπτώματα που θα οδηγήσουν στον οφθαλμίατρο.

Η πάθηση αποκαλύπτεται συνήθως σε οφθαλμολογική εξέταση, με τη μέτρηση της πίεσης των ματιών. Αν το γλαύκωμα δεν θεραπευτεί, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην τύφλωση και μάλιστα χωρίς να προκαλέσει συμπτώματα, γι΄ αυτό και αποκαλείται «ύπουλος κλέφτης» της όρασης (υπ’ αριθμόν ένα αιτία τύφλωσης στις Η.Π.Α.).

Το γλαύκωμα συνιστά τη δεύτερη συχνότερη αιτία τύφλωσης. Υπολογίζεται ότι 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι ανά την υφήλιο είναι τυφλοί εξαιτίας του. Μάλιστα, ο αριθμός αυτός αναμένεται να φτάσει τα 11,2 εκατομμύρια ως το 2025. 

Με συντηρητικούς υπολογισμούς αφορά το 2% του Ελληνικού πληθυσμού. Παρά την υψηλή επίπτωση της νόσου το ½ των πασχόντων παραμένουν αυτή τη στιγμή αδιάγνωστοι και ένα σημαντικό ποσοστό των Ελλήνων δεν γνωρίζουν πολλά πράγματα για το γλαύκωμα και κυρίως πως να προστατευθούν από τη νόσο και πότε και αν οφείλουν να εξετασθούν με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη των συνεπειών της.

Οι πιο συχνές μορφές γλαυκώματος των ενηλίκων είναι το πρωτογενές γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας και το γλαύκωμα κλειστής γωνίας. 

Ο πιο κοινός τύπος γλαυκώματος, το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, δεν έχει εμφανή σημάδια ή συμπτώματα εκτός από σταδιακή απώλεια της όρασης. Είναι αποτέλεσμα του φαινομένου της γήρανσης. Η αποχετευτική οδός, ή αποχετευτική γωνία του ματιού, γίνεται λιγότερο επαρκής με το πέρασμα του χρόνου και η πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού αυξάνει σταδιακά. Εάν αυτή η αυξημένη πίεση καταλήξει σε βλάβη του οπτικού νεύρου, είναι γνωστή ως χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας. Πάνω από 90% του γλαυκώματος των ενηλίκων έχουν αυτού του είδους το γλαύκωμα. Το χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην όραση με τόσο σταδιακό και ανώδυνο τρόπο. Ένας στους έξι ασθενείς με γλαύκωμα, έχει φυσιολογική πίεση.

Γλαύκωμα κλειστής γωνίας

Μερικές φορές η αποχετευτική γωνία του ματιού μπορεί να αποφραχθεί εντελώς. Στον οφθαλμό, η ίριδα μπορεί να κλείσει εντελώς την αποχετευτική γωνία. Όταν η ενδοφθάλμια πίεση ανεβαίνει γρήγορα τότε η κατάσταση καλείται οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας.

Το γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας είναι μια βραδέως εξελισσόμενη ασθένεια, ενώ το γλαύκωμα κλειστής γωνίας εμφανίζεται πολύ γρήγορα - συνήθως έπειτα από κάποιο ατύχημα ή αλλαγή στο μάτι. 

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορούν να ελαχιστοποιήσουν ή να αποτρέψουν τη βλάβη του οπτικού νεύρου και την απώλεια της όρασης. Είναι σημαντικό να εξετάζετε τακτικά τα μάτια σας, και να βεβαιωθείτε ότι ο οφθαλμίατρος μέτρα την ενδοφθάλμια πίεση.

Ποια είναι τα συμπτώματα του γλαυκώματος;

Οι πιο συχνές μορφές γλαυκώματος – το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας και το γλαύκωμα κλειστής γωνίας - έχουν εντελώς διαφορετικά συμπτώματα.

Γλαύκωμα ανοικτής γωνίας:

• Σταδιακή απώλεια της περιφερικής όρασης, συνήθως και στα δύο μάτια
• Όραση σαν μέσα από τούνελ σε προχωρημένα στάδια

Οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας:

• Οξύς και δυνατός πόνος του οφθαλμού
• Ναυτία και έμετος (που συνοδεύει τον πόνο του οφθαλμού)
• Πονοκέφαλο
• Αιφνίδια διαταραχή στην όραση, συχνά σε χαμηλό φως
• Θολή όραση
• Άλως (θολερότητα) γύρω από τα φώτα
• Κοκκίνισμα των ματιών

Αιτιολογία Γλαυκώματος

Οι αιτίες του γλαυκώματος δεν είναι γνωστές. Στις περισσότερες περιπτώσεις το οπτικό νεύρο καταστρέφεται από την υψηλή ενδοφθάλμια πίεση και στη μείωση της στοχεύουν όλες οι υπάρχουσες θεραπείες (φάρμακα, laser, χειρουργικές επεμβάσεις).

Η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης τις περισσότερες φορές οφείλεται στην παρεμπόδιση της αποχέτευσης του υγρού που παράγεται στο εσωτερικό του ματιού μας, του υδατοειδούς υγρού. Το υδατοειδές υγρό παράγεται και αποχετεύεται συνεχώς. Αν για κάποιο λόγο παρεμποδιστεί η αποχέτευση του, τότε αυξάνεται η ενδοφθάλμια πίεση.

Ποια άτομα κινδυνεύουν από το γλαύκωμα;

Κανείς δεν πρέπει να εφησυχάζει σε σχέση με το γλαύκωμα και τις συνέπειές του. Είναι πολύ σημαντικό για όλους, από παιδιά έως και ενήλικες να ελέγχουμε τα μάτια μας σχολαστικά, διότι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της απώλειας όρασης και της τύφλωσης λόγω του γλαυκώματος είναι η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή του. Υπάρχουν όμως κάποιες καταστάσεις συνδεδεμένες με αυτή την ασθένεια οι οποίες τείνουν να θέτουν αυτά τα άτομα σε μεγαλύτερο κίνδυνο.

Η υψηλή πίεση καθαυτή δε σημαίνει ότι έχετε γλαύκωμα. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες κινδύνου που η ύπαρξή τους προδιαθέτει για την εμφάνιση γλαυκώματος.

Οι πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου γλαυκώματος περιλαμβάνουν:

-την ηλικία

-την κοντινή όραση

-την αφρικανική καταγωγή

-οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος

-Προηγούμενους τραυματισμούς στο μάτι

-Ιστορικό σοβαρής αναιμίας ή καταπληξίας (shock)

Άλλοι πιθανοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

-Υψηλή μυωπία

-Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Η.pylori)

-Σακχαρώδη Διαβήτη

-Αρτηριακή Υπέρταση

-Κεντρικό πάχος κερατοειδούς λιγότερο από 500 μm.  

Μπορεί να σας αφορά το γλαύκωμα εάν:

•          είστε άνω των 40 ετών και δεν εξετάζετε τα μάτια σας τακτικά
•          κάποιος από την οικογένειά σας έχει ιστορικό γλαυκώματος
•          έχετε πολύ υψηλή ενδοφθάλμια πίεση
•          έχετε διαβήτη, μυωπία, υψηλή αρτηριακή πίεση, ή χρησιμοποιείτε κορτιζόνη
•          έχετε πρωινούς πονοκεφάλους
•          περιοδικά η όρασή σας γίνεται θολή
•          βλέπετε φωτοστέφανα σαν γύρω από τα φώτα τη νύχτα
•         έχετε πόνο γύρω από τα μάτια μετά από παρακολούθηση της τηλεόρασης ή βγαίνοντας από ένα σκοτεινό θέατρο.

Διάγνωση Γλαυκώματος

Η εποχή που η διάγνωση του γλαυκώματος βασιζόταν μόνο στην μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης έχει παρέλθει. Αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση (>21mmHg) δεν σημαίνει απο μόνη της γλαύκωμα, όπως χαμηλή ενδοφθάλμια πίεση (<21mmHg).

Η διάγνωση γίνεται με την αξιολόγηση του ιστορικού του ατόμου σε συνδυασμό με τις εξής οφθαλμολογικές εξετάσεις:

•          Τονομέτρηση
•          Οφθαλμοσκόπηση (Αξιολόγηση του οπτικού νεύρου και των νευρικών ινών)
•          Γωνιοσκοπία
•          Έλεγχος των οπτικών πεδίων (περιμετρία)
•          Ψηφιακή (υπολογιστική) απεικόνιση οπτικού νεύρου
•          Παχυμετρία

Θεραπεία του γλαυκώματος

Κατά κανόνα, η βλάβη που προκαλείται από το γλαύκωμα είναι μη αναστρέψιμη. Οφθαλμικές σταγόνες, χάπια, και λέιζερ ή χειρουργικές επεμβάσεις χρησιμοποιούνται για την πρόληψη ή την καθυστέρηση περαιτέρω βλάβης. Η αντιμετώπιση του γλαυκώματος, όταν αυτό διαγνωστεί έγκαιρα μπορεί να γίνει είτε με φαρμακευτική αγωγή (κολλύρια), είτε με ειδικό laser (Selective Laser Trabecouloplasty), αλλά και με χειρουργική επέμβαση. Η χειρουργική επέμβαση για την πάθηση του γλαυκώματος ονομάζεται τραμπεκουλεκτομή. Κατά την επέμβαση αυτή ο γιατρός με εργαλεία μικροχειρουργικής δημιουργεί μία παρακαμπτήριο οδό αποχέτευσης του υγρού του ματιού με σκοπό τη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης.
Σε περιπτώσεις που έχουν προηγηθεί άλλες επεμβάσεις στο μάτι και η πιθανότητα επιτυχίας της τραμπεκουλεκτομής κρίνεται από τον γιατρό ότι είναι μειωμένη, μπορεί να γίνει αντιγλαυκωματική επέμβαση με τοποθέτηση αντιγλαυκωματικής βαλβίδας. Οι επεμβάσεις αυτές μπορούν να πραγματοποιηθούν σε χειρουργείο μιας ημέρας.

Με κάθε τύπο γλαυκώματος, οι περιοδικές εξετάσεις είναι πολύ σημαντικές για την αποφυγή της απώλειας της οράσεως.
Από μελέτες που έχουν γίνει, το περπάτημα και η αερόβιος άσκηση δρουν ευεργετικά στην μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης, ενώ αντίθετα η συστηματική άρση βαρών μπορεί να οδηγήσει σε αύξησή της.

Η θεραπεία του γλαυκώματος απαιτεί  συνεργασία μεταξύ ασθενούς και γιατρού.

Οι συχνές οφθαλμολογικές εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν την πρόληψη της μη απαραίτητης απώλειας της όρασης. 

Θα πρέπει να γίνεται εξέταση:

Κάθε 3-5 χρόνια

•  Σε άτομα 39 χρονών και άνω

Κάθε 1-2 χρόνια

•   εάν υπάρχει γλαύκωμα σε κάποιο μέλος της οικογένειας

•   σε Αφρικανική καταγωγή

•   σε σοβαρό τραυματισμό του οφθαλμού στο παρελθόν

•  Σε λήψη  στεροειδών σκευασμάτων.

Ποια φάρμακα επιδεινώνουν το γλαύκωμα 

Ιδιαίτερα προσεκτικοί πρέπει να είναι με τα φάρμακα που παίρνουν οι ασθενείς με γλαύκωμα, καθώς πολλά από εκείνα που χορηγούνται για άλλες παθήσεις μπορεί να το επιδεινώσουν. Στα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνονται πολλά συνταγογραφούμενα σκευάσματα, αλλά και προϊόντα που χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη), ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, αντιισταμινικά και πολλά άλλα. 

Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να προκαλέσουν γλαύκωμα ακόμα σε άτομα χωρίς κληρονομική προδιάθεση. Πόσο μάλλον, λοιπόν, όταν τα παίρνουν ασθενείς που ήδη πάσχουν από τη νόσο. Αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης μπορεί να παρατηρηθεί και με άλλες μορφές κορτικοστεροειδών, όπως με εκείνες που εγχέονται μέσα ή γύρω από τα μάτια, με τα χάπια που λαμβάνονται από το στόμα, τις εγχύσεις για τις αρθρώσεις ή ακόμα και τις κορτιζονούχες κρέμες που αλείφονται στο δέρμα. 

Διαβάστε επίσης

• Καταρράκτης, η συχνότερη αιτία μείωσης της όρασης σε όλο τον κόσμο
• Δεν βλέπετε καλά κοντά, έχετε πονοκεφάλους, ζάλη τότε μπορεί να έχετε πρεσβυωπία. Σε τι οφείλεται και πως αντιμετωπίζεται;
• Τι ανάγκες από βιταμίνες έχουν τα μάτια μας; Κατάλληλες τροφές για τα μάτια
• Πονοκέφαλος, ξηροφθαλμία, θολή όραση, κουρασμένα μάτια, πόνος στον αυχένα οφείλονται στο Computer Vision Syndrome. Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται;
• Τι συμβαίνει και βλέπουμε μυγάκια, κηλίδες ή τριχίτσες στα μάτια μας; Πόσο σοβαρό μπορεί να είναι; (floaters)
• Τι είναι το χαλάζιο στο μάτι; Σε τι διαφέρει από το κριθαράκι; Από τι προκαλείται και πώς αντιμετωπίζεται; Πώς προλαμβάνεται η υποτροπή;
• Τσίμπλα, δάκρυα, κόκκινα ερεθισμένα μάτια οφείλονται σε επιπεφυκίτιδα

Τροφές που κάνουν καλό στα μάτια. Η λουτεΐνη και τι η ζεαξανθίνη;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη είναι οργανικές χρωστικές ουσίες που ανήκουν στην κατηγορία των ξανθοφυλλών που μαζί με μια άλλη κατηγορία αυτή των καροτενίων στην οποία ανήκουν η βήτα-καροτίνη και το λυκοπένιο απαρτίζουν μια μεγαλύτερη ομάδα αυτή των καροτενοειδών.




Τα δύο θρεπτικά συστατικά, η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη, είναι και τα δύο καροτενοειδή, συστατικά που δίνουν σε πολλά φρούτα και λαχανικά το κίτρινο χρώμα. Συντελούν στην πρόληψη της γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας προφανώς επιτρέποντας στον οφθαλμό να φιλτράρει το επιβλαβές μικρού κύματος φως και περιορίζοντας άλλες επιβλαβείς επιδράσεις στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Παρόλο που η λουτεΐνη θεωρείται κίτρινη χρωστική ουσία όταν βρίσκεται σε μεγάλη συγκέντρωση μπορεί να εμφανιστεί και πορτοκαλί ή κόκκινη.

Πρόκειται για  μια λιποδιαλυτές θρεπτικές ουσίες, που σημαίνει ότι απορροφόνται καλύτερα όταν λαμβάνονται μαζί με τρόφιμα που περιέχουν λιπαρά, ή σε συνδυασμό με λιπαρά οξέα, όπως  ιχθυέλαια  και συζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA). Τα άτομα που ακολουθούν δίαιτες με  χαμηλά λιπαρά ή δίαιτες  στις οποίες δεν υπάρχει επάρκεια φρούτων και  λαχανικών, έχουν  αυξημένο κίνδυνο έλλειψης καροτενοειδών. Αναφέρεται ότι το κάπνισμα επίσης, επιβραδύνει την απορρόφηση των καροτενοειδών, οπότε οι καπνιστές θα πρέπει να προσλαμβάνουν αρκετά φρούτα και λαχανικά.

Το μάτι είναι ένα περίπλοκο όργανο που πρέπει να συγκεντρώσει, να ελέγξει, να εστιάσει και να αντιδράσει στο φως για να παράγει όραση. Στο πίσω μέρος του ματιού υπάρχει ένα λεπτό στρώμα φωτοευαίσθητων νευρικών κυττάρων και ινών που λέγεται αμφιβληστροειδής χιτώνας  Το φως εισέρχεται μέσα στο μάτι, πέφτει πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα και μετατρέπεται σε ηλεκτρικό ερέθισμα που αποστέλλεται στον εγκέφαλο ο οποίος το αντιλαμβάνεται σαν εικόνα.

Το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή χιτώνα που όπως είδαμε πιο πάνω ονομάζεται ωχρά κηλίδα, έχει ιδιαίτερη σημασία για την όραση. Είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση και μας επιτρέπει να βλέπουμε με μεγάλη ευκρίνεια, έτσι ώστε να αντιλαμβανόμαστε τις λεπτομέρειες της εικόνας. Η ωχρά κηλίδα έχει το μέγεθος ενός κεφαλιού καρφίτσας και είναι υπεύθυνη για αυτό που βλέπουμε κατευθείαν μπροστά μας και για την οξύτερη όρασή μας, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάγνωση, το γράψιμο, την οδήγηση τη νύχτα και τη δυνατότητά μας να δούμε τα χρώματα.  Σε περίπτωση που υπάρχει κάποια αλλοίωση στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, μπορεί να προκληθεί σοβαρή απώλεια της όρασης. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας. Στην εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η κεντρική όραση θολώνει, οι ευθείες γραμμές φαίνονται κυματιστές και δυσκολευόμαστε να ξεχωρίσουμε τα χρώματα. Καθώς η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μια βαθμιαία, ανώδυνη απώλεια της όρασης, που είναι κατά ένα μεγάλο μέρος αθεράπευτη, είναι σημαντικό να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για την πρόληψή της.

Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει την τάση να συγκεντρώνει τη λουτεΐνη και τη ζεαξανθίνη που προσλαμβάνει από τη διατροφή στο μάτι. Συγκεκριμένα, τη συγκεντρώνει στο μέρος του ματιού που ονομάζεται αμφιβληστροειδής χιτώνας και ειδικά στο κεντρικό μέρος του αμφιβληστροειδούς που φαντάζει σαν μια κίτρινη κηλίδα λόγω του κίτρινου χρώματος των ξανθοφυλλών. Ένεκα αυτού του γεγονότος το κεντρικό μέρος του αμφιβληστροειδούς πήρε το όνομα «ωχρά κηλίδα» (ωχρός=κίτρινος). Στην πραγματικότητα η ονομασία ωχρά κηλίδα (macula lutea), προέρχεται από την λατινική λέξη lutea που σημαίνει κίτρινο.

H περιοχή της ωχράς κηλίδας του ανθρώπινου αμφιβληστροειδούς έχει κίτρινο χρώμα που οφείλεται στις δύο ξανθοφύλλες που λαμβάνουμε από τη διατροφή και μία τρίτη ξανθοφύλλη, τη μεσο-ζεαξανθίνη που παράγεται μέσα στον ίδιο τον αμφιβληστροειδή από τη λουτεΐνη.

Στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού υπάρχει μεγάλη ποσότητα ζεαξανθίνης και λουτεΐνης. Συμβάλλουν σημαντικά,   στην προστασία του ματιού από την υπεριώδη (UV)  ακτινοβολία και εμποδίζουν τις ελεύθερες ρίζες να προκαλέσουν στον αμφιβληστροειδή και στο φακό του ματιού,  βλάβες  που μπορεί να σχετίζονται, με   διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας,  με καταρράκτης και με  γλαύκωμα 

Τα σκούρα, πράσινα φυλλώδη, σαν το λάχανο, τα λαχανάκια και το σπανάκι, καθώς και τα γογγύλια, παρέχουν λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, δύο αντιοξειδωτικά που βρίσκονται σε μεγάλη συγκέντρωση στο κεντρικό μέρος του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. 

Η λουτεΐνη φιλτράρει το μπλε φως και, μαζί με την ζεαξανθίνη, καταπολεμά τη συσσώρευση ελεύθερων ριζών που μπορεί να οδηγήσουν σε καταρράκτη και (σχετική με την ηλικία) αποσύνθεση της κηλίδας, που αποτελεί τη βασική αιτία τύφλωσης για τους ανθρώπους άνω των 55.

Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη έχουν σημαντικές αντιοξειδωτικές λειτουργίες στο σώμα. Μαζί με άλλα φυσικά αντιοξειδωτικά όπως η βιταμίνη C, η β-καροτίνη και η βιταμίνη Ε αυτές οι ξανθοφύλλες ενώσεις προστατεύουν τον ανθρώπινο οργανισμό από τα επιβλαβή αποτελέσματα των ελευθέρων ριζών που είναι ασταθή μόρια τα οποία μπορούν να καταστρέψουν κύτταρα και να προκαλέσουν πολλές ασθένειες.

Επιπροσθέτως, πέρα από τα σημαντικά οφέλη για τα μάτια και την όραση, μπορεί να συμπεριληφθεί στα οφέλη της λουτεΐνης η δυνατότητα της να προστατεύσει τον οργανισμό ενάντια στην αρτηριοσκλήρυνση (τη συσσώρευση λιπιδίων στις αρτηρίες).




Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη μπορεί να θεωρηθούν λοιπόν χρήσιμοι παράγοντες σε τροφές και βιταμινούχα συμπληρώματα διατροφής σχεδιασμένα να μειώνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.




Τροφές που θεωρούνται καλές πηγές των δύο θρεπτικών συστατικών είναι το αβγό, το σπανάκι, το λάχανο, το γογγύλι, το μπρόκολο, το καλαμπόκι, το κολοκυθάκι, τα λαχανάκια Βρυξελλών και ο αρακάς.

Διαβάστε επίσης

Τι ανάγκες από βιταμίνες έχουν τα μάτια μας; Κατάλληλες τροφές για τα μάτια

Τι είναι το χαλάζιο στο μάτι; Σε τι διαφέρει από το κριθαράκι; Από τι προκαλείται και πώς αντιμετωπίζεται; Πώς προλαμβάνεται η υποτροπή; 

Τι συμβαίνει και βλέπουμε μυγάκια, κηλίδες ή τριχίτσες στα μάτια μας; Πόσο σοβαρό μπορεί να είναι; (floaters)

Βιταμίνη Α για τα μάτια, την ανάπτυξη, το δέρμα, την ακμή. Σε ποιες τροφές βρίσκεται;