Για ποιους λόγους η Ελλάδα ΔΕΝ διαθέτει μια κεντρική Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη;

medlabnews.gr iatrikanea

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D, ph.D, Γενικού Διευθυντή του ΙΕΚΕΤΥ*

Η Ελλάδα δεν διαθέτει μια κεντρική Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες του εξωτερικού, για διάφορους λόγους, οι οποίοι σχετίζονται με ιστορικές, οργανωτικές και χρηματοδοτικές προκλήσεις. Ακολουθούν οι κυριότεροι λόγοι:

1. Έλλειψη Στρατηγικού Σχεδιασμού

Δεν υπήρξε ποτέ μια κεντρική στρατηγική για τη συγκέντρωση και ενοποίηση των ιατρικών πόρων της χώρας σε μια κεντρική δομή.

Η ευθύνη για τις βιβλιοθήκες κατανέμεται σε πολλούς φορείς, όπως πανεπιστήμια, νοσοκομεία, και ερευνητικά κέντρα, χωρίς έναν κεντρικό συντονιστικό φορέα.

2. Κατακερματισμός Πόρων

Οι ιατρικές συλλογές είναι διάσπαρτες σε πολλαπλές πανεπιστημιακές και νοσοκομειακές βιβλιοθήκες, συχνά με επικαλυπτόμενα περιεχόμενα.

Η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ φορέων οδηγεί σε δυσκολίες στη διαχείριση και αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων.

3. Χρηματοδοτικά Προβλήματα

Η δημιουργία μιας κεντρικής ιατρικής βιβλιοθήκης απαιτεί σημαντικούς πόρους για τη συλλογή, καταγραφή, και ψηφιοποίηση του υλικού.

Οι περιορισμένοι κρατικοί προϋπολογισμοί για τη βιβλιοθηκονομία και την έρευνα δεν επέτρεψαν μέχρι σήμερα την ανάπτυξη τέτοιου έργου.

4. Έμφαση στις Ψηφιακές Υπηρεσίες

Πολλοί οργανισμοί, όπως το HEAL-Link, προωθούν την πρόσβαση σε ψηφιακά ιατρικά περιοδικά και βάσεις δεδομένων, γεγονός που μειώνει τη ζήτηση για φυσικές βιβλιοθήκες.

Ωστόσο, η έλλειψη μιας φυσικής κεντρικής βιβλιοθήκης περιορίζει τη δυνατότητα πρόσβασης σε αρχειακό ή σπάνιο υλικό.

5. Γεωγραφικές και Διοικητικές Δυσκολίες

Η συγκέντρωση ιατρικού υλικού σε μία τοποθεσία παρουσιάζει προκλήσεις σε μια χώρα με γεωγραφική ποικιλομορφία όπως η Ελλάδα.

Τα πανεπιστήμια και τα νοσοκομεία λειτουργούν αυτόνομα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει κίνητρο για ενοποίηση των συλλογών τους.

6. Έλλειψη Θεσμικού Πλαισίου

Δεν υπάρχει νομοθεσία που να επιβάλλει την ύπαρξη ή τη δημιουργία μιας εθνικής ιατρικής βιβλιοθήκης.

Η θεσμοθέτηση μιας τέτοιας δομής απαιτεί συντονισμό μεταξύ του Υπουργείου Υγείας, του Υπουργείου Παιδείας, και άλλων αρμόδιων φορέων.

Παραδείγματα από το Εξωτερικό

Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία:

Οι Εθνικές Ιατρικές Βιβλιοθήκες (π.χ. National Library of Medicine στις ΗΠΑ) δημιουργήθηκαν μέσω κρατικών πρωτοβουλιών και με τη στήριξη μεγάλων πανεπιστημίων ή ερευνητικών κέντρων.

Διαθέτουν χρηματοδότηση από την κυβέρνηση και συνεργάζονται με άλλες βιβλιοθήκες και φορείς για την ολοκλήρωση και διανομή των πληροφοριών.

Προοπτικές για την Ελλάδα

Η δημιουργία μιας Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης θα μπορούσε να:

Ενοποιήσει τις ιατρικές πληροφορίες σε μία κεντρική δομή.

Διευκολύνει την έρευνα και την εκπαίδευση.

Προάγει τη διεθνή συνεργασία και πρόσβαση σε πόρους.

Υποστηρίξει την ιατρική κοινότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης (π.χ. πανδημίες).

Η πρωτοβουλία αυτή θα απαιτούσε πολιτική βούληση, χρηματοδότηση από κρατικούς και ευρωπαϊκούς πόρους (π.χ. RRF), καθώς και συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, νοσοκομείων και ερευνητικών ιδρυμάτων.

* ΙΕΚΕΤΥ. Ινστιτούτο Ενημέρωσης και Επικοινωνίας της Υγείας

Διαβάστε επίσης 

Οι ιατρικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. Ο λόγος ύπαρξης φυσικών βιβλιοθηκών

Πόσο σημαντικό είναι να διαθέτει ένα κράτος μια κεντρική Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη;

εθνικη ιατρικη βιβλιοθήκη Ουκρανίας

medlabnews.gr iatrikanea

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D, ph.D, Γενικού Διευθυντή του ΙΕΚΕΤΥ* 

Η ύπαρξη μιας κεντρικής Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης είναι ζωτικής σημασίας για ένα κράτος, καθώς διασφαλίζει την πρόσβαση σε έγκυρη και έγκαιρη ιατρική γνώση, υποστηρίζει την επιστημονική έρευνα και προάγει τη δημόσια υγεία. Αναλυτικά, οι λόγοι για τους οποίους είναι σημαντική περιλαμβάνουν:

1. Συγκέντρωση και Διάθεση Πληροφορίας

Μια Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος για τη συγκέντρωση, οργάνωση και διάθεση της ιατρικής γνώσης.

Διασφαλίζει τη διατήρηση και τον συντονισμό των πληροφοριών από διάφορες πηγές, όπως πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, νοσοκομεία και ερευνητικά κέντρα.

Εξυπηρετεί γιατρούς, φοιτητές, ερευνητές, δημοσιογράφους, αλλά και πολίτες που αναζητούν αξιόπιστη ιατρική ενημέρωση.

2. Υποστήριξη της Ιατρικής Έρευνας και Εκπαίδευσης

Μια τέτοια βιβλιοθήκη παρέχει πρόσβαση σε διεθνείς βάσεις δεδομένων, επιστημονικά περιοδικά και βιβλία, ενισχύοντας την ικανότητα των ερευνητών να συμβαδίζουν με τις τελευταίες εξελίξεις.

Υποστηρίζει την εκπαίδευση των φοιτητών ιατρικής, νοσηλευτικής και συναφών επαγγελμάτων υγείας, παρέχοντας ένα πλούσιο αποθετήριο γνώσης.

3. Προαγωγή Δημόσιας Υγείας

Παρέχει έγκυρη πληροφόρηση για την πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση ασθενειών, υποστηρίζοντας την τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων από επαγγελματίες υγείας.

Συμβάλλει στην ενημέρωση του κοινού για θέματα υγείας μέσω εύκολα προσβάσιμων πληροφοριών.

4. Αντιμετώπιση Κρίσεων Υγείας

Σε περιόδους κρίσεων, όπως πανδημίες ή φυσικές καταστροφές, μια Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη μπορεί να παρέχει κρίσιμες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο.

Μπορεί να λειτουργήσει ως κέντρο για τον συντονισμό εθνικών στρατηγικών υγείας, εξασφαλίζοντας ότι οι επαγγελματίες υγείας έχουν πρόσβαση σε τεκμηριωμένες κατευθυντήριες οδηγίες.

5. Διατήρηση Επιστημονικής Κληρονομιάς

Διασφαλίζει τη διατήρηση και ψηφιοποίηση της εθνικής ιατρικής κληρονομιάς, περιλαμβάνοντας παλαιά ιατρικά συγγράμματα, αρχεία και έγγραφα που αποτελούν την ιστορία της ιατρικής του κράτους.

6. Εξοικονόμηση Πόρων

Η ύπαρξη μιας κεντρικής βιβλιοθήκης μειώνει τον κατακερματισμό των υπηρεσιών, περιορίζοντας την περιττή επανάληψη στις συλλογές και τα κόστη συνδρομών σε βάσεις δεδομένων.

Διευκολύνει την κοινή χρήση πόρων ανάμεσα σε φορείς υγείας, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.

7. Ενίσχυση του Διεθνούς Προφίλ της Χώρας

Η δημιουργία μιας Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης ενισχύει τη θέση της χώρας στο διεθνές επιστημονικό στερέωμα, διευκολύνοντας τη συνεργασία με άλλες χώρες και οργανισμούς.

Προάγει τη συμμετοχή σε διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως η ανταλλαγή επιστημονικής πληροφορίας και η πρόσβαση σε διεθνή δίκτυα βιβλιοθηκών.

Διεθνή Παραδείγματα

Ηνωμένες Πολιτείες: Η National Library of Medicine (NLM), μία από τις μεγαλύτερες ιατρικές βιβλιοθήκες στον κόσμο, παρέχει δωρεάν πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων όπως το PubMed και το Medline.

Γαλλία: Η Bibliothèque Interuniversitaire de Santé (BIU Santé) λειτουργεί ως κεντρικό σημείο αναφοράς για την ιατρική κοινότητα της χώρας.

Γερμανία: Η ZB MED – Information Centre for Life Sciences συνδυάζει φυσικές και ψηφιακές υπηρεσίες, εξυπηρετώντας επαγγελματίες υγείας και ερευνητές.

εθνικη ιατρικη βιβλιοθηκη ΗΠΑ

Η Κατάσταση στην Ελλάδα

Η Ελλάδα δεν διαθέτει ενιαία Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη, ενώ οι υπάρχουσες βιβλιοθήκες είναι αποσπασματικές και ασύνδετες.

Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την οργάνωση και ενοποίηση των διαθέσιμων πόρων, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης ιατρικής έρευνας και εκπαίδευσης.

Συμπέρασμα

Η δημιουργία μιας Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης είναι στρατηγικής σημασίας για τη βελτίωση της υγείας, την ενίσχυση της έρευνας και την εξοικονόμηση πόρων, τοποθετώντας την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη της ιατρικής γνώσης.

* ΙΕΚΕΤΥ. Ινστιτούτο Ενημέρωσης και Επικοινωνίας της Υγείας

Διαβάστε επίσης 

Οι ιατρικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. Ο λόγος ύπαρξης φυσικών βιβλιοθηκών

Ποιοι μπορούν να πάνε στις υπάρχουσες ιατρικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα;

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D, ph.D, Γενικού Διευθυντή του ΙΕΚΕΤΥ*

Πρόσφατα γράψαμε για την ανάγκη ύπαρξης και της φυσικής βιβλιοθήκης. Παρόλο που μπορεί να φαίνεται ξεπερασμένη για ορισμένους, εξακολουθεί να διαδραματίζει αναντικατάστατο ρόλο. Στην Ελλάδα, η ανάγκη για εκσυγχρονισμό και ψηφιοποίηση είναι εμφανής, αλλά οι φυσικές συλλογές παραμένουν χρήσιμες για την ιατρική κοινότητα, τόσο για ιστορικούς όσο και για πρακτικούς λόγους. Διεθνώς, τα παραδείγματα δείχνουν ότι ο συνδυασμός φυσικής και ψηφιακής παρουσίας είναι το κλειδί για τη διατήρηση της αξίας των βιβλιοθηκών.

Τι γίνεται όμως με την πρόσβαση στις υπάρχουσες ιατρικές βιβλιοθήκες;

Στην Ελλάδα, η πρόσβαση στις ιατρικές βιβλιοθήκες εξαρτάται από το είδος της βιβλιοθήκης, το φορέα στον οποίο ανήκει και την πολιτική πρόσβασης που εφαρμόζει.

Ακολουθεί αναλυτική περιγραφή για τις κύριες κατηγορίες βιβλιοθηκών:

1. Πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες (Ιατρικές Σχολές) Ποιοι έχουν πρόσβαση:

Φοιτητές, καθηγητές και ερευνητές του αντίστοιχου πανεπιστημίου.

Μελών άλλων πανεπιστημίων μέσω συμφωνιών ή συστημάτων διαδανεισμού (όπως το πρόγραμμα HEAL-Link).

Εξωτερικοί χρήστες, κατόπιν άδειας, για πρόσβαση σε συγκεκριμένα αρχεία ή μελέτη στους χώρους της βιβλιοθήκης.

Παραδείγματα:

Η Βιβλιοθήκη της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ προσφέρει πρόσβαση στα μέλη του πανεπιστημίου, ενώ εξωτερικοί ερευνητές μπορούν να επισκεφθούν με άδεια.

2. Νοσοκομειακές βιβλιοθήκες

Ποιοι έχουν πρόσβαση:

Ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του νοσοκομείου.

Φοιτητές που κάνουν πρακτική άσκηση στο νοσοκομείο.

Ερευνητές που συνεργάζονται με το νοσοκομείο.

Σπάνια επιτρέπεται πρόσβαση σε εξωτερικούς χρήστες, κατόπιν ειδικής άδειας.

Παραδείγματα:

Η βιβλιοθήκη του Νοσοκομείου "Ευαγγελισμός" εξυπηρετεί κυρίως το προσωπικό του νοσοκομείου, ενώ μεμονωμένες περιπτώσεις εξωτερικών χρηστών μπορεί να εξεταστούν.

3. Δημόσιες βιβλιοθήκες με ιατρικό περιεχόμενο

Ποιοι έχουν πρόσβαση:

Όλοι οι πολίτες, συνήθως χωρίς περιορισμούς. Ορισμένες συλλογές (π.χ. σπάνια βιβλία) απαιτούν άδεια ή παραμονή εντός του χώρου της βιβλιοθήκης.

Μέλη του δικτύου δημοσίων βιβλιοθηκών για δανεισμό υλικού.

Παραδείγματα:

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ) διαθέτει επιστημονικά περιοδικά και ιατρικές πηγές, αλλά τα σπάνια αρχεία διατίθενται μόνο για χρήση εντός της βιβλιοθήκης.

4. Ιδιωτικές βιβλιοθήκες

Ποιοι έχουν πρόσβαση:

Το προσωπικό ή συνεργάτες του ιδρύματος ή της εταιρείας.

Εξωτερικοί χρήστες μόνο κατόπιν ειδικής άδειας.

Παραδείγματα:

Ιδιωτικές ιατρικές βιβλιοθήκες μεγάλων νοσοκομειακών μονάδων ή ερευνητικών ιδρυμάτων, όπως η βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ωνάση, διαθέτουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα πρόσβασης για εξωτερικούς ερευνητές.

5. Ειδικές συλλογές και αρχεία

Ποιοι έχουν πρόσβαση:

Ερευνητές, ειδικοί ή προσκεκλημένοι επισκέπτες.

Συνήθως, απαιτείται προηγούμενη επικοινωνία και υποβολή αιτήματος.

Παραδείγματα:

Σπάνια βιβλία ιατρικής στις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες ή αρχεία στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

Διεθνείς Συγκρίσεις

Σε πολλές χώρες του εξωτερικού (π.χ. ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο):

Οι πανεπιστημιακές και ερευνητικές βιβλιοθήκες έχουν αυστηρότερες πολιτικές πρόσβασης για εξωτερικούς χρήστες.

Οι δημόσιες βιβλιοθήκες προσφέρουν πιο ελεύθερη πρόσβαση.

Υπάρχουν πιο ανεπτυγμένα συστήματα δανεισμού μεταξύ φορέων, π.χ. διαδανεισμός μέσω WorldCat ή ILLiad.

Στην Ελλάδα, οι περισσότερες βιβλιοθήκες στοχεύουν στη διεύρυνση της πρόσβασης μέσω ψηφιακών υπηρεσιών, αν και υπάρχουν ακόμα περιορισμοί.

* ΙΕΚΕΤΥ. Ινστιτούτο Ενημέρωσης και Επικοινωνίας της Υγείας

Διαβάστε επίσης 

Οι ιατρικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. Ο λόγος ύπαρξης φυσικών βιβλιοθηκών

Οι ιατρικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. Ο λόγος ύπαρξης φυσικών βιβλιοθηκών

medlabnews.gr iatrikanea

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D, ph.D, Γενικού Διευθυντή του ΙΕΚΕΤΥ*

Παρά την ευρεία διάδοση των ψηφιακών πηγών, οι φυσικές ιατρικές βιβλιοθήκες εξακολουθούν να διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην εκπαίδευση, την έρευνα και την παροχή αξιόπιστων πληροφοριών. 

Στην Ελλάδα, οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αποτελούν βασικό στοιχείο των πανεπιστημίων, συμβάλλοντας στην υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας.

Διεθνώς, οι βιβλιοθήκες προσαρμόζονται στην ψηφιακή εποχή, ενσωματώνοντας νέες τεχνολογίες και υπηρεσίες για να καλύψουν τις εξελισσόμενες ανάγκες των χρηστών.

Επιπλέον, η ανάγκη για ποιοτικές υπηρεσίες στις βιβλιοθήκες καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτική, με στόχο την ικανοποίηση των απαιτήσεων των χρηστών.

Συνεπώς, οι φυσικές ιατρικές βιβλιοθήκες συνεχίζουν να είναι απαραίτητες, προσφέροντας ένα συνδυασμό φυσικών και ψηφιακών πόρων που υποστηρίζουν αποτελεσματικά την ιατρική κοινότητα.

Λόγος ύπαρξης φυσικών ιατρικών βιβλιοθηκών

Παρά την ψηφιοποίηση της γνώσης, οι φυσικές βιβλιοθήκες συνεχίζουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για διάφορους λόγους:

• Εκπαίδευση και έρευνα: Προσφέρουν χώρους συνεργασίας, πρόσβαση σε σπάνια έντυπα ή εξειδικευμένα εγχειρίδια που δεν είναι διαθέσιμα ψηφιακά.
• Ποιότητα πληροφορίας: Εξασφαλίζουν πρόσβαση σε πιστοποιημένο υλικό που δεν έχει αλλοιωθεί ή αναρτηθεί χωρίς έλεγχο στο διαδίκτυο.
• Ιστορικά αρχεία: Φυσικά αρχεία και βιβλία που έχουν ιστορική αξία παραμένουν δύσκολα ψηφιοποιήσιμα λόγω εύθραυστης κατάστασης ή πνευματικών δικαιωμάτων.
• Υποστήριξη μεθόδων μελέτης: Για πολλούς επιστήμονες, η φυσική μελέτη θεωρείται πιο αποδοτική, ενώ οι χώροι αυτοί προάγουν τη συγκέντρωση.

Κατάσταση στην Ελλάδα

Πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες με ιατρικό περιεχόμενο:

• Οι βιβλιοθήκες ιατρικών σχολών, όπως στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Κρήτης, παρέχουν τόσο φυσικά όσο και ψηφιακά αρχεία.
• Η Βιβλιοθήκη Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ προσφέρει πρόσβαση σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά, καθώς και σε βάσεις δεδομένων όπως PubMed, ενώ παρέχει και χώρους φυσικής μελέτης.
• Η Κεντρική Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης έχει εκτενή ιατρική συλλογή, ενώ φιλοξενεί εξειδικευμένες σπάνιες εκδόσεις για έρευνα.

Βιβλιοθήκες στα νοσοκομεία:

Παράδειγμα αποτελεί η Βιβλιοθήκη του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός, η οποία συνδυάζει πρόσβαση σε βιβλία και περιοδικά με την παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών στους ιατρούς.

Ιδιωτικές βιβλιοθήκες και φορείς:

Κάποια ιδιωτικά ιατρικά κέντρα, όπως το Ίδρυμα Ωνάση, διαθέτουν εξειδικευμένες συλλογές για ερευνητικούς σκοπούς.

Κατάσταση στο εξωτερικό

Οι φυσικές ιατρικές βιβλιοθήκες παραμένουν σημαντικές σε διεθνές επίπεδο, με παραδείγματα πρωτοποριακών εφαρμογών:

• National Library of Medicine (NLM), ΗΠΑ:

Είναι η μεγαλύτερη ιατρική βιβλιοθήκη στον κόσμο και περιλαμβάνει εκατομμύρια φυσικά τεκμήρια, όπως χειρόγραφα, αρχεία και βιβλία, ενώ παράλληλα επενδύει στις ψηφιακές υποδομές.

• British Library (Ιατρική Συλλογή), Ηνωμένο Βασίλειο:

Παρέχει φυσική πρόσβαση σε σπάνια ιατρικά χειρόγραφα και εξειδικευμένες εκδόσεις. Αν και η βιβλιοθήκη δίνει έμφαση στην ψηφιοποίηση, η φυσική της συλλογή θεωρείται ανεκτίμητη.

• Charité Medical Library, Γερμανία:

Πρόκειται για μία από τις κορυφαίες πανεπιστημιακές ιατρικές βιβλιοθήκες που συνδυάζει φυσικούς πόρους και ψηφιακές λύσεις, προωθώντας ερευνητικά προγράμματα.

• Wellcome Library, Λονδίνο:

Ειδικεύεται στην ιστορία της ιατρικής, διαθέτοντας φυσικά βιβλία και αντικείμενα από τον 15ο αιώνα. Είναι κέντρο μελέτης και έμπνευσης για ιατρικούς ιστορικούς.

Εξελίξεις και προκλήσεις

Οι περισσότερες βιβλιοθήκες παγκοσμίως ακολουθούν ένα υβριδικό μοντέλο που συνδυάζει φυσικούς χώρους με ψηφιακές υποδομές.

Δημιουργία χώρων συνεργασίας και πολυμέσων (collaboration zones).

Παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης για την αξιοποίηση βάσεων δεδομένων και σύγχρονων εργαλείων έρευνας.

Η φυσική βιβλιοθήκη, αν και μπορεί να φαίνεται ξεπερασμένη για ορισμένους, εξακολουθεί να διαδραματίζει αναντικατάστατο ρόλο. Στην Ελλάδα, η ανάγκη για εκσυγχρονισμό και ψηφιοποίηση είναι εμφανής, αλλά οι φυσικές συλλογές παραμένουν χρήσιμες για την ιατρική κοινότητα, τόσο για ιστορικούς όσο και για πρακτικούς λόγους. Διεθνώς, τα παραδείγματα δείχνουν ότι ο συνδυασμός φυσικής και ψηφιακής παρουσίας είναι το κλειδί για τη διατήρηση της αξίας των βιβλιοθηκών.

* ΙΕΚΕΤΥ. Ινστιτούτο Ενημέρωσης και Επικοινωνίας της Υγείας

Κρυολόγημα ή γρίπη; Τι πρέπει να κάνουμε; Γιατί ΔΕΝ πρέπει να δίνουμε ασπιρίνη στα παιδιά με γρίπη;

Επιμέλεια: Aλέξανδρος Γιατζίδης M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το κοινό κρυολόγημα είναι η πιο συχνή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος του ανθρώπου και μαζί με τη γρίπη αποτελούν την πρώτη αιτία νοσηρότητας στον δυτικό κόσμο.

Παρότι όλα τα κρυολογήματα συχνά τα αναφέρουμε ως γρίπη, η αλήθεια είναι ότι το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη είναι διαφορετικές νόσοι.

Το κοινό κρυολόγημα οφείλεται σε περισσότερους από 200 ιούς και μπορεί να προσβάλει το ίδιο άτομο δυο- τρεις φορές ετησίως. Εμφανίζεται με τη μορφή μικροεπιδημιών κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες επειδή μεταδίδεται πολύ εύκολα, τόσο με τα σταγονίδια που παράγονται με τον βήχα όσο και με τα χέρια.

Τα συμπτώματα δεν είναι βαριά, είναι όμως βασανιστικά για τις ημέρες που διαρκεί το κρυολόγημα και διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Συνήθως περιλαμβάνουν πονόλαιμο την πρώτη ημέρα, ρινική συμφόρηση, καταρροή και φτερνίσματα από τη δεύτερη ημέρα και ακολουθεί αργότερα ο βήχας, ενώ συνοδεύονται από πονοκέφαλο και κακουχία. Πυρετός στους ενηλίκους σπάνια εμφανίζεται, ενώ είναι συχνότερος στα παιδιά. Τα συμπτώματα διαρκούν συνήθως τρεις έως επτά ημέρες, ενώ ο βήχας μπορεί να επιμείνει για περισσότερο.

Η γρίπη οφείλεται στους ιούς της γρίπης Α και Β. Εμφανίζεται με τη μορφή σποραδικών κρουσμάτων και μικροεπιδημιών. Κάθε δέκα- δεκαπέντε έτη εμφανίζεται με τη μορφή πανδημίας και προσβάλλει μεγάλο τμήμα του γενικού πληθυσμού.

Τα συμπτώματα έχουν οξεία έναρξη με απότομη εισβολή πυρετού, κεφαλαλγίας, μυαλγιών, κακουχίας.

Αυτά τα γενικά συμπτώματα συνήθως συνοδεύονται από ρινική συμφόρηση, πονόλαιμο και βήχα. Η γρίπη στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι καλοήθης πάθηση που αυτοϊάται.

Σπάνια, μπορεί να εμφανιστούν επιπλοκές κυρίως από το αναπνευστικό σύστημα (πνευμονία, βρογχίτιδα).

Το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη δεν έχουν αιτιολογική θεραπεία.

Χορηγείται αγωγή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Για την πρόληψη της γρίπης υπάρχει εμβόλιο που είναι αποτελεσματικό στο 75% των περιπτώσεων.

Πως θα καταλάβω ότι έχω γρίπη

Στο Βόρειο Ημισφαίριο η περίοδος που εμφανίζεται η γρίπη είναι από το Νοέμβριο μέχρι τον Απρίλιο (χωρίς να σημαίνει ότι το καλοκαίρι δε συμβαίνει η γρίπη). Αιφνίδια έναρξη πυρετού, μυαλγιών και συμπτωματολογίας από το αναπνευστικό μπορεί να σημαίνουν γρίπη. Παρά ταύτα και άλλα νοσήματα του αναπνευστικού που οφείλονται σε ιούς ή βακτήρια μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια συμπτωματολογία. Επειδή τα συμπτώματα της γρίπης είναι πολύ γενικά (είναι κοινά δηλαδή και με άλλα νοσήματα ) είναι αδύνατο να γίνει η διάγνωση της γρίπης με βάση μόνο αυτά. Σε περιόδους επιδημίας, η διάγνωση είναι πιο εύκολη. Ειδικές εξετάσεις αίματος για τον ιό υπάρχουν, αλλά σπάνια χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ιατρική πρακτική.

Τι θα κάνω αν έχω γρίπη

Απλά η γρίπη συνήθως απαιτεί:

• Ανάπαυση
• Λήψη άφθονης ποσότητας υγρών (χυμοί)
• Αποφυγή αλκοόλ και καπνού
• Φάρμακα για ανακούφιση των συμπτωμάτων (παυσίπονα και αντιπυρετικά)
• Τα αντιβιοτικά στη γρίπη δε βοηθούν (όπως και σε όλες τις ιώσεις). Ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντιβίωση, αν υποψιάζεται βακτηριακή επιπλοκή (π.χ. πνευμονία).
• Ο εμβολιασμός κάθε χρόνο είναι ένα καλό μέσο αποφυγής της γρίπης.

Όχι ασπιρίνη σε παιδιά και εφήβους με γρίπη

Η ασπιρίνη στα παιδιά και στους εφήβους με γρίπη (και άλλες ιώσεις), σχετίζεται με την εμφάνιση της σπάνιας αλλά θανατηφόρας κατάστασης που ονομάζεται σύνδρομο του Reye και δεν πρέπει να δίδεται. Η χορήγηση στους μικρούς ασθενείς υγρών, αντιπυρετικών με παρακεταμόλη (Depon, Panadol, Apotel), τα συχνά μπάνια αρκούν συνήθως να ελέγξουν τον πυρετό και την κακουχία που συνοδεύουν τη γρίπη.

ΠΗΓΗ: ΜΕDLAB Ιατρικό Ινστιτούτο
Διαβάστε επίσης

Ποια η κατάλληλη διατροφή για το κρυολόγημα, την γρίπη, τον βήχα, το συνάχι;

Πότε ο βήχας πρέπει να σας ανησυχήσει, τι μπορεί να προκαλέσει και πώς αντιμετωπίζεται;

O βήχας μπορεί να οφείλεται σε καρκίνο του πνεύμονα;

Ασκήσεις χρήσιμες για την οστεοπόρωση (το πρώτο μέρος).

Συντάκτης: Αλέξανδρος Γιατζίδης, M.D., medlabnews.gr

Η οστεοπόρωση είναι η νόσος εκείνη του οστού που χαρακτηρίζεται από τη μείωση της οστικής μάζας. Στο οστεοπορωτικό κόκαλο παρατηρείται μεγάλη διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής κατασκευής του που χαρακτηρίζεται από αραίωση της πυκνότητας του , «πορώδη» (σαν σπόγγος) σύσταση και διαταραχή της συνοχής των οστικών δοκίδων. Όλα αυτά, οδηγούν στην μείωση της οστικής αντοχής στις φορτίσεις και στις δυνάμεις παραμόρφωσης που ασκούνται κάθε στιγμή, με  αποτέλεσμα τα οστά να  γίνονται εύθραυστα και ως εκ τούτου να εκδηλώνονται κατάγματα σε διάφορα σημεία του σκελετού. 

Η οστεοπόρωση θεωρείται “σιωπηλή νόσος”, γιατί η οστική απώλεια προηγείται και εξελίσσεται αθόρυβα χρόνια πριν την  τελική διαμόρφωση  εκείνης της διαταραχής της ποιότητας του οστού που θα οδηγήσει το κόκαλο στα όρια του καταγματικού κινδύνου.

H άσκηση γενικά κάνει πάρα πολύ καλό στην οστεοπόρωση. Αυτό έχει αποδειχθεί και πολλές μελέτες αναφέρονται σχετικά. Μία από τις παλαιότερες και πλέον σημαντικές μελέτες ήταν αυτή που μετρούσαν την οστική πυκνότητα φαντάρων πριν από την βασική εκπαίδευση και μετά. Βρέθηκε λοιπόν ότι η οστική πυκνότητα αύξανε σημαντικά σε αυτό το μικρό χρονικό διάστημα. Επίσης διάφορες μελέτες που είχαμε δημοσιεύσει την δεκαετία του 90' αποδείκνυαν ότι η άσκηση, μόνο καλό μπορεί να κάνει στον οστεοπορωτικό ασθενή.

Οι ασκήσεις εκείνες που έχει αποδειχθεί ότι είναι ευνοϊκές για το οστούν είναι εκείνες που ασκείται βάρος πάνω στα κόκαλα, όπως γρήγορο περπάτημα ή ελαφρό τρέξιμο (jogging), ασκήσεις aerobic, βαράκια, καθώς και ο χορός. 

Η μέτρια άσκηση αποτελεί ασφαλές και ισχυρό ερέθισμα για να αυξηθεί ή να διατηρηθεί η οστική μάζα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι, το υπερβολικό δεν είναι και αποτελεσματικό. Η υπερβολικά έντονη και βαρεία  άσκηση και η φόρτιση του οστού μπορεί να οδηγήσουν  ορισμένες φορές σε αντίθετα αποτελέσματα. Σαν παραδείγματα αναφέρονται τα stress κατάγματα των χορευτριών του μπαλέτου ή εκείνα των δρομέων, η και εκείνα που προκαλούνται από την αιφνίδια άσκηση καταπόνησης σε μη εξασκημένο άτομο.

Ασκήσεις χρήσιμες για την οστεοπόρωση

Για να προστατέψετε την σπονδυλική σας στήλη από οστεοπορωτικά κατάγματα είναι χρήσιμο να ακολουθείτε ένα πρόγραμμα γυμναστικής. Σας παραθέτουμε μερικές ασκήσεις, που μπορεί να κάνετε καθημερινά στο σπίτι ή στο γραφείο, που την πρώτη φορά που θα τις κάνετε θα πρέπει να προσέξετε πολύ να μην εξαντληθείτε αλλά και να επιδεινώσετε την κατάστασή σας.

Α. Ασκήσεις για τα πόδια την πλάτη και τα χέρια

1.   Σταθείτε με την πλάτη στον τοίχο και προσπαθήστε να ακουμπήσετε ταυτόχρονα στον τοίχο, την πτέρνα, τους γλουτούς, τους ώμους, και το κεφάλι σας.

2.   Κάντε επιτόπου 30 βήματα σηκώνοντας το πόδι σας όσο πιο ψηλά γίνεται.

3.   Κάντε ανάταση των χεριών. Εισπεύσατε με την ανύψωση και εκπνεύστε με το κατέβασμα των χεριών

4.   Κάμψεις του κορμού δεξιά και αριστερά

5.   Βάλτε τα χέρια σας κάτω από τα πλευρά σας. Εισπεύσατε από την μύτη και νιώστε τα πλευρά σας να μετακινούνται προς τα έξω. Στη συνέχεια εκπνεύστε από το στόμα, σπρώχνοντας ήπια με τα χέρια σας τα πλευρά βοηθώντας να βγει ο αέρας.

H συνέχεια το δεύτερο μέρος με άλλες ασκήσεις.

ΠΗΓΗ: Οστεοπόρωση, MEDLAB ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, 2001

Ασκήσεις για την οστεοπόρωση που μπορεί να κάνετε καθημερινά στο σπίτι (συνέχεια)

Συντάκτης: Αλέξανδρος Γιατζίδης, M.D., medlabnews.gr

Η οστεοπόρωση θέλει κίνηση. Η άσκηση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και στις γυναίκες που ήδη πάσχουν από οστεοπόρωση. Οι τύποι των ασκήσεων που προτείνονται για την θεραπεία της οστεοπόρωσης διαφέρουν από εκείνες που χρησιμοποιούνται στην πρόληψή της. Γενικά πρέπει να αποφεύγονται ασκήσεις που απαιτούν σκύψιμο, συστροφή, άρση βάρους ή τινάγματα.


Το περπάτημα είναι ένας εξαιρετικά δημοφιλής τύπος άσκησης κυρίως στις γυναίκες καθώς απαιτεί λιγότερη ένταση από ότι το τζόκινγκ πχ και είναι σχετικά ανέξοδο. Είναι πολύ ωφέλιμο στην διατήρηση σωστής αερόβιας κατάστασης αλλά δεν αρκεί από μόνο του για τη διατήρηση της οστικής μάζας.

Ασκήσεις όπως οι διατάσεις και οι ασκήσεις στάσης παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση μετά από κάταγμα, αυξάνοντας το εύρος κίνησης και τη μυϊκή δύναμη.


Ασκήσεις για τα πόδια την πλάτη και τα χέρια. (συνέχεια)

6. Καθίστε και βάλτε τα χέρια στη μέση σας. Κάντε μια βαθιά επίκυψη, ανάκαμψη, τέντωμα της πλάτης κοιτώντας μπροστά.

7. Σηκώστε το ένα πόδι μπροστά και τραβήξτε τα δάκτυλα προς τα πίσω τεντώνοντας το γόνατο. Επαναλάβετε με το άλλο πόδι.

8. Κρατήστε τον κορμό σταθερό με την πλάτη τεντωμένη στην πλάτη της καρέκλας και τεντώστε το κεφάλι σας προς τα πίσω. Στην συνέχεια επιστροφή και επίκυψη.

9. Βάλτε τα χέρια στην μέση σας και κάντε στροφή του κορμού, αριστερά επιστροφή και στην συνέχεια στροφή του κορμού ξανά.

Ασκήσεις για τα πόδια, την πλάτη και τους κοιλιακούς μύες.

10. Ξαπλώστε στο πάτωμα και σηκώστε, τα πόδια σας, λυγίζοντας τα γόνατα. Σφίγγοντας τους μύες του στομάχου, ανασηκώστε την καμάρα της μέσης και στην συνέχεια επιστρέψτε στο πάτωμα.

11. Βάζοντας δύναμη στα πόδια ανασηκώστε την μέση σας όσο πιο πολύ μπορείτε και επιστρέψτε στο πάτωμα.

12. Με σηκωμένα τα πόδια και ενωμένα τα γόνατα στρέψτε τα πόδια σας δεξιά και στην συνέχεια αριστερά.

13. Ξαπλωμένοι στο πάτωμα και με τεντωμένα τα πόδια σας τραβήξτε τα δάκτυλα προς τα πίσω τεντώνοντας τα γόνατα.

14. Εκτίστε και τα δύο χέρια σας. Τεντώστε τα δάκτυλα και τραβήξτε τα προς τα πίσω. Χαλαρώστε και φέρτε τα χέρια σας μπροστά. Εισπεύστε με την ανάταση και εκπνεύστε με την επιστροφή.

Το πρόγραμμα αυτό των ασκήσεων που αναφέραμε στο σημερινό και το προηγούμενο άρθρο μπορείτε να το ακολουθείτε καθημερινά ή στο σύνολο του ή τμηματικά. Σταδιακά μπορείτε να αυξήσετε την διάρκεια εφαρμογής της κάθε άσκησης. Δεν χρειάζεται όμως να φτάσετε στην εξάντληση. Αν δεν νιώθετε καλά σταματήστε και ακολουθήστε το πρόγραμμα την επόμενη μέρα.

Το πρώτο μέρος με άλλες ασκήσεις.

ΠΗΓΗ: Ενημερωτικό έντυπο, Πρόληψη της Οστεοπόρωσης, MEDLAB ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, 2001

Πρώτες βοήθειες στην υποθερμία; Άμεση φροντίδα για βλάβες από το κρύο. ΟΧΙ στο οινόπνευμα και τον καπνό.

Αλέξανδρου Γιατζίδη

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, Μ.D., medlabnews.gr iatrikanea

Ο ανθρώπινος μηχανισμός προσαρμογής στο κρύο είναι αυτόματος. Γίνεται με μια συγχρονισμένη ενέργεια του νευρικού και του ενδοκρινικού συστήματος. Αυτό -φυσικά- δεν αποτελεί πανάκεια, αφού οι αντιδράσεις δεν είναι οι ίδιες σε όλους τους ανθρώπους.

Όμως, με μια συστηματική εξάσκηση και σταδιακή αύξηση του κρύου, ο άνθρωπος μπορεί να το αντέξει χωρίς να ενοχλείται ιδιαίτερα από τις χαμηλές θερμοκρασίες. Αν και αρχικά μπορεί η προσαρμογή να χαρακτηριστεί βάρβαρη και επώδυνη, με το πέρασμα του χρόνου γίνεται αντιμετωπίσιμη, με πολύ καλά αποτελέσματα.

Οι χειμερινοί κολυμβητές δεν σταματούν την κολύμβηση, ακόμη και τις πιο κρύες μέρες του χειμώνα. Αρχικά, ο κολυμβητής που θα αποφασίσει να μπει σε παγωμένο νερό νιώθει έντονα το κρύο, στη συνέχεια ένα μούδιασμα και λίγο αργότερα ένα κάψιμο σ' όλο το σώμα του. Είναι η στιγμή που το σώμα δεν καταλαβαίνει το κρύο. Όχι όμως για πολύ, καθώς η απώλεια της θερμότητας οδηγεί στην υποθερμία, μέσα σε λίγα λεπτά.

Ο άνθρωπος χάνει ένα πολύ μεγάλο μέρος της θερμότητάς του από το κεφάλι και το λαιμό του. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να φοράει καπέλο ή σκουφί και ένα κασκόλ. Αυτά δεν πρέπει να βγουν πριν μπει σε χώρο με κανονική θερμοκρασία, γιατί το κεφάλι και ο λαιμός θα εκτεθούν απότομα στο κρύο, με άσχημα, συνήθως, αποτελέσματα.

Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και η τροφή. Στο κρύο απαιτείται καλή διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες, ζάχαρη και λίπη. Δηλαδή, επιτρέπονται, με μέτρο φυσικά, γλυκά, ωμό λάδι, γάλα, φρέσκο βούτυρο και πολλά φρούτα, λαχανικά και κρέας.

Το οινόπνευμα και ο καπνός, όχι μόνο δεν αυξάνουν την αντοχή μας στο κρύο, αλλά αντιθέτως τη μειώνουν. Μετά την πρώτη αίσθηση ζέστης, το οινόπνευμα έχει την τάση να εξατμίζεται μέσα από τους πόρους, μειώνοντας την θερμοκρασία του σώματος. Μετά τη συστολή των πόρων, εισέρχεται ευκολότερα το κρύο. 

Όσο για τον καπνό, αυτός καταστρέφει την βιταμίνη C, η οποία βοηθάει τον οργανισμό να αντισταθεί στις μολύνσεις και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ ο καπνός προκαλεί συστολή των περιφερειακών αγγείων, με αποτέλεσμα να πηγαίνει λιγότερο αίμα στα άκρα, άρα και να κρυώνουν περισσότερο.

Τέλος, πολύ ωφέλιμη στο κρύο είναι η άσκηση. Ορισμένα σπορ βοηθούν σε μεγάλο βαθμό. Ποδήλατο, ήπιο τρέξιμο, περπάτημα -κυρίως στη φύση- και ενασχόληση με τα χειμερινά σπορ, με τον ανάλογο εξοπλισμό, είναι μερικά σπορ, που έχουν θετικά αποτελέσματα στη "συμμαχία" μας με το κρύο.

Yποθερμία

Όταν η εσωτερική θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος πέφτει κάτω από 35ο C, το αποτέλεσμα είναι η υποθερμία. Όταν η θερμοκρασία ελαττωθεί κάτω από τα κανονικά επίπεδα λειτουργίας του θερμοστάτη σε ένα οργανισμό, αυτό αποκαλείται ιατρικώς υποθερμία. Στην υποθερμία ο οργανισμός, χάνει θερμότητα με μεγαλύτερο ρυθμό από ό,τι παράγει.

Όταν η θερμοκρασία του σώματος είναι 32-35οC το άτομο εμφανίζει:

α) Ταχυκαρδία

β) Υπέρταση

γ) Ρίγος

δ) Μειωμένη συνείδηση, κρίση, απάθεια

Σε θερμοκρασία σώματος 28-32οC εμφανίζονται:

α) Βραδυκαρδία

β) Μυδρίαση

γ) Επιβράδυνση αντανακλαστικών

δ) Διανοητική σύγχυση

ε) Λήθαργο

ζ) Αλλοιώσεις στο ΗΚΓ

Σε θερμοκρασίες σώματος κάτω των 28οC το δέρμα είναι μελανό και παρουσιάζεται άπνοια, ασυστολία, κοιλιακή μαρμαρυγή, διαταραχή ηλεκτρολυτών, νεφρική ανεπάρκεια.

Άμεση φροντίδα για βλάβες από το κρύο

•   άμεση μετακίνηση από το ψυχρό περιβάλλον, 
αφαίρεση των βρεγμένων ρούχων και 
σκέπασμα με ζεστές κουβέρτες. 


Υποθερμία χεριών – ποδιών

Τα άκρα (χέρια – πόδια) δεν πρέπει να τρίβονται ή να μαζεύονται.

α) Τοπικό μασάζ κατά την επαναθέρμανση

β) Η επαναθέρμανση πρέπει να γίνεται το γρηγορότερο δυνατό.

Υπάρχει ο γενικός κανόνας που εκφράζεται σαν «Διατήρηση ζεστού σκέλους – Να μην είναι υγρό το σκέλος – Να κινείται έστω και παθητικά το σκέλος».

Σαν κανόνας:

α) ζευγάρια κάλτσες – εσώρουχα

β) γάντια

γ) ζεστά υποδήματα

δ) παραπάνω φορεσιές ρούχων

πρέπει πάντα να υπάρχουν όταν γίνονται επισκέψεις ή εκδρομές σε χιονοδρομικά κέντρα

Γενικές Συμβουλές.

Να αποφεύγετε τις απότομες μεταβολές θερμοκρασίας (κρύο ζέστη), την πολύωρη παραμονή στο κρύο, τα κρύα ρεύματα. Αλλάζετε άμεσα τα ρούχα σας όταν είναι βρεγμένα. Προτιμάτε αδιάβροχα ρούχα. Να φοράτε πάντα κάλτσες τον Χειμώνα. Αποφύγετε τα ρούχα που παρεμποδίζουν την κυκλοφορία (π.χ. στενές ζώνες, παντελόνια)

Διαβάστε επίσης

• Υποθερμία (χαμηλή θερμοκρασία σώματος) Ποιές είναι οι αιτίες; Τρόποι διάγνωσης και αντιμετώπισης
• Χρήσιμες συμβουλές υγείας για τα χιόνια