Τριγλυκερίδια; Τι είναι; Ποιες οι φυσιολογικές τιμές; Ποια η κατάλληλη διατροφή για τη μείωσή τους;

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr iatrikanea

Η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, η υπέρμετρη χρήση αλκοόλ, δίαιτες υψηλές σε υδατάνθρακες, διάφορα φάρμακα, ακόμη και διάφορες παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και χρόνιες νόσοι των νεφρών, έχουν σαν αποτέλεσμα την άνοδο των τριγλυκεριδίων στο αίμα. 

Τα τριγλυκερίδια ονομάζονται και ουδέτερα λίπη. Είναι οργανικές χημικές ενώσεις, και το μόριό τους αποτελείται από ένα μόριο γλυκερόλης, ενωμένο με τρία μόρια ανώτερων λιπαρών οξέων. Από αυτήν ακριβώς τη σύνθεση λαμβάνουν και το χαρακτηριστικό τους όνομα τριγλυκερίδια. Τα διάφορα τριγλυκερίδια μπορεί να είναι στερεά στη συνήθη θερμοκρασία δωματίου, δηλαδή είναι λίπη, είτε να είναι υγρά, οπότε και αποκαλούνται έλαια.

Τα τριγλυκερίδια αποτελούν τα λίπη του αίματος και συνιστούν σημαντικό βαρόμετρο μεταβολικής υγείας: οι υψηλές τιμές σχετίζονται με στεφανιαία νόσο, διαβήτη και λιπώδες ήπαρ. Σημειώνεται ότι, εκτός από τα τριγλυκερίδια, τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου αυξάνουν και οι υψηλές τιμές LDL-χοληστερόλης και οι χαμηλές τιμές HDL-χοληστερόλης. 

Τα τριγλυκερίδια παράγονται τόσο από το φυτικό όσο και από τον ζωικό οργανισμό, με τη μορφή των ελαίων και λιπών. Γι’ αυτό τα τριγλυκερίδια περιέχονται τόσο στη φυτική τροφή (κατά κύριο λόγο μέσα σε σπόρους και καρπούς), όσο και στην τροφή ζωικής προέλευσης (ζωικό λίπος, βούτυρο γάλακτος, συκώτι, αλλά και άλλα κρέατα και εντόσθια). Στον άνθρωπο, τα τριγλυκερίδια συντίθενται, κατά κύριο λόγο, μέσα στα ηπατικά κύτταρα (δηλαδή μέσα στο συκώτι), καθώς και μέσα στα λιποκύτταρα, δηλαδή μέσα στα κύτταρα του λιπώδη ιστού του σώματος.

• Το ιδανικό επίπεδο των τριγλυκεριδίων είναι κάτω από 150 mg/dL (1,7 mmol/L).
• Το άνω όριο είναι μεταξύ 150-199 mg/dL (1,7-2,2 mmol/L).
• Όταν τα τριγλυκερίδια φτάνουν σε επίπεδα 200-499 mg/dL (2,3-5,6 mmol/L) θεωρούνται αυξημένα.
• Αν ξεπεράσουν τα 500 mg/dL (5,6 mmol/L) είναι πολύ αυξημένα.

H αναθεώρηση των «ιδανικών» τιμών των τριγλυκεριδίων και η μείωσή τους σε κάτω από 100 (από κάτω του 150) mg/dl, υπογραμμίζει και πάλι την ανάγκη αναθεώρησης και των συνηθειών διατροφής και τρόπου διαβίωσης για τους υπερτριγλυκεριδικούς.

Οι συστάσεις της ΑΗΑ (Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία) για τα «Τριγλυκερίδια και τις καρδιαγγειακές νόσους» είναι:
α) η μείωση των θεωρούμενων ως «optional» επιπέδων της τριγλυκεριδαιμίας σε μικρότερη των 100 mg/dl, αντί αυτών των κάτω των 150 mg/dl, τα οποία γίνονταν αποδεκτά μέχρι σήμερα
β) η μέτρηση των τριγλυκεριδίων σε κατάσταση «μη νηστείας», και
γ) η καθιέρωση της αξιολόγησης των τριγλυκεριδίων ως αρχικής εξέτασης, κατά την εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου.
Η έκδοση αυτών των συστάσεων προέκυψε μετά από ανάλυση περισσότερων από 500 μεγάλων, διεθνών, μελετών της τελευταίας 30ετίας, η οποία πραγματοποιήθηκε από Ειδική Επιστημονική Επιτροπή, που συστάθηκε από την ΑΗΑ και τα εξειδικευμένα Συμβούλιά της (Councils). 

Τα υψηλά τριγλυκερίδια του αίματος βοηθούν στην αναγνώριση ατόμων με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο που χρειάζονται ιατρική παρέμβαση. Τα τριγλυκερίδια προέρχονται από τις πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (VLDL- very low density lipoprotein). Όπως οι αυξημένες LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες) έτσι και ορισμένες από τις πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες προκαλούν ή επιτείνουν την αθηροσκληρυντική διαδικασία. Σαν αθηρογόνες χαρακτηρίζονται οι μικρές πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες που αντιστοιχούν σε τιμές τριγλυκεριδίων στο αίμα περίπου 200-500 mg/dl. Οταν τα τριγλυκερίδια του αίματος είναι πολύ υψηλά > 1000 mg/dl, τότε οι πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες, από τις οποίες προέρχονται, δεν προκαλούν αθηρωμάτωση αλλά ευθύνονται γιά παγκρεατίτιδες. 
Σήμερα είναι γνωστό ότι επί υψηλών τριγλυκεριδίων, 200-500 mg/dl, ο στεφανιαίος κίνδυνος δεν προέρχεται μόνο από την LDL, αλλά και από τις πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες. Το άθροισμα LDL χοληστερόλη + VLDL χοληστερόλη αποτελεί τη λεγόμενη non- HDL χοληστερόλη , η οποία πρέπει να μειωθεί στα επιθυμητά επίπεδα ώστε να μειωθεί ο στεφανιαίος κίνδυνος.

Οι μακροχρόνιες συνέπειες των αυξημένων τριγλυκεριδίων είναι η στεφανιαία νόσος (σε μικρότερο βαθμό όμως από όσο η αυξημένη χοληστερίνη) και η παγκρεατίτιδα (σοβαρή οξεία κατάσταση με δυνατό πόνο στην κοιλιά που χρειάζεται άμεση εισαγωγή σε νοσοκομείο) και παρατηρείται σε περιπτώσεις μεγάλης αύξησης των τριγλυκεριδίων στο αίμα (όταν είναι πάνω από 1.000 mg/dl).

Η αύξηση των τριγλυκεριδίων οφείλεται σε διαταραχή του μεταβολισμού του οργανισμού και σε αυξημένη πρόσληψη με το φαγητό. Άλλα αίτια που σχετίζονται με αυξημένες τιμές τριγλυκεριδίων είναι:

• η γενετική προδιάθεση,
• ο αρρύθμιστος διαβήτης,
• η αύξηση του βάρους σώματος,
• η απουσία φυσικής άσκησης,
• η κατάχρηση αλκοόλ,
• το κάπνισμα,
• ο υποθυρεοειδισμός,
• η κύηση,
• κάποια αυτοάνοσα νοσήματα, όπως π.χ. ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος,
• η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια,
• το νεφρωσικό σύνδρομο (το σύνδρομο αυτό περιλαμβάνει μεγάλη απώλεια πρωτεΐνης στα ούρα, χαμηλά επίπεδα πρωτεΐνης στο αίμα, οίδημα και αυξημένη χοληστερόλη) και
• κάποια φάρμακα (κορτιζόνη, οιστρογόνα, κυκλοσπορίνη, ταμοξιφαίνη, β-αδρενεργικοί αποκλειστές για την υπέρταση, όχι όμως η καρβεντιλόλη, τα θειαζιδικά διουρητικά κ.α.).

Θεραπεία
O πρώτιστος στόχος στη δυσλιπιδαιμία είναι η μείωση της LDL χοληστερίνης σας. Σε περίπτωση όμως που τα τριγλυκερίδια σας είναι πάνω από 500 mg/dl, θα πρέπει να ξεκινήσετε από την αρχή φαρμακευτική αγωγή ειδικά για μείωση των τριγλυκεριδίων (ασχέτως της τιμής της LDL χοληστερίνης) προς αποφυγή του κινδύνου να πάθετε παγκρεατίτιδα. Θα πρέπει δηλαδή να πάρετε φιβράτη ή νικοτινικό οξύ παράλληλα φυσικά με δίαιτα χαμηλή σε λίπος (κάτω από το 15% της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων να είναι από λίπος) και σωματική άσκηση.

Ακόμη και σε άτομα χωρίς υψηλές τιμές τριγλυκεριδίων, αν η διατροφή είναι πλούσια σε σάκχαρα, περιλαμβανομένων και αυτών που αποδίδονται από το αλκοόλ, θα επέλθει αργά ή γρήγορα αύξηση των τριγλυκεριδίων. Συνεπώς, πρέπει γενικά να επιδιώκεται, άσχετα από τις τιμές των τριγλυκεριδίων, η κατανάλωση σύμπλοκων, πλούσιων σε ίνες υδατανθράκων, όπως αυτοί των λαχανικών και των δημητριακών ολικής άλεσης, αντί για λήψη απλών σακχάρων. Στη διαμόρφωση χαμηλών τιμών τριγλυκεριδίων συμβάλλουν:

A) H απώλεια βάρους: Mείωση σωματικού βάρους κατά 5-10% επιφέρει μείωση των τριγλυκεριδίων κατά 20%. Η μείωση των τριγλυκεριδίων σχετίζεται άμεσα με το μέγεθος της απώλειας βάρους.
B) H ποιότητα των χρησιμοποιούμενων τροφίμων: ο υγιεινός τρόπος διατροφής περιλαμβάνει τον περιορισμό της πρόσληψης άλατος, των στερεών λιπαρών – όπως γαλακτοκομικά προϊόντα πλήρη σε λιπαρά, κρέας και μερικά τροπικά έλαια όπως λάδι καρύδας – πρόσθετων σακχάρων και επεξεργασμένων σπόρων-κόκκων ενώ παράλληλα δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε πιο θρεπτικά φαγητά και ποτά –λαχανικά, φρούτα, ίνες, γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά, θαλασσινά, άπαχα κρέατα και πουλερικά, φασολάκια, καρύδια και σπόρους.
Γ) Tο είδος των προσλαμβανομένων υδατανθράκων: Τρόφιμα που περιέχουν μεγάλες ποσότητες σακχάρων, ειδικά φρουκτόζης, αυξάνουν τα τριγλυκερίδια.
Δ) Tα κορεσμένα και trans λιπαρά αυξάνουν τα τριγλυκερίδια, σε αντίθεση με τα ακόρεστα λιπαρά, ειδικά τα ω-3 που βρίσκονται κυρίως στα λιπαρά ψάρια, τα οποία μειώνουν τα τριγλυκερίδια.
E) Tο αλκοόλ, σε μεγάλες ποσότητες, αυξάνει τα τριγλυκερίδια σε μερικά άτομα. Επί υπερτριγλυκεριδαιμίας συνιστάται αποχή από το αλκοόλ, σε συνδυασμό με περιορισμό της πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών.
ΣT) H φυσική δραστηριότητα παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση των τριγλυκεριδίων. Η επίδραση που ασκεί η φυσική άσκηση επί των τιμών των τριγλυκεριδίων ποικίλλει ανάλογα με τις αρχικές τιμές τριγλυκεριδίων, την ένταση της άσκησης, την κατανάλωση θερμίδων και την διάρκεια της άσκησης.

Διατροφή

Για να μειώσετε τα επίπεδα τριγλυκεριδίων πρέπει να δώσετε έμφαση στη διατροφή σας και γενικότερα στον τρόπο ζωής σας. 

1. Μειώστε το συνολικό λίπος και κυρίως το κορεσμένο που είναι ζωικής προέλευσης (π.χ. από τυριά, κρέατα και γλυκά).

2. Ελαττώστε την πρόσληψη των απλών υδατανθράκων (π.χ. ζάχαρη).

3. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ.

4. Μην καταναλώνετε περισσότερο από 25-30% της συνολικής σας θερμιδικής πρόσληψης από λίπος και προτιμήστε το ελαιόλαδο και λιγότερα τα πολυακόρεστα λάδια (σπορέλαια κ.ά).

5. Καταναλώστε τρόφιμα με ω-3 λιπαρά οξέα (όπως παχιά ψάρια π.χ. σκουμπρί, σαρδέλα, σολομό, τσιπούρα, γαύρο, τσιπούρα).

6. Μαγειρέψτε πιο υγιεινά, με αποφυγή του τηγανίσματος και περισσότερο βράσιμο και ψήσιμο, αποφύγετε τις λιπαρές σάλτσες και κάντε δικές σας με βάση το ελαιόλαδο, το λεμόνι και το ξύδι.

7. Μειώστε την προσλαμβανόμενη χοληστερίνη από τροφές.

8. Μειώστε το κάπνισμα και αυξήστε τη σωματική άσκηση και την καθημερινή σας δραστηριότητα, μέσα από απλές έστω ασχολίες όπως το περπάτημα.

9. Αυξήστε την πρόσληψη φυτικών ινών από λαχανικά, φρούτα, δημητριακά, βρώμη, όσπρια και μειώστε την κατανάλωση απλών και ραφιναρισμένων υδατανθράκων όπως λευκό ψωμί και δημητριακά, αρτοσκευάσματα κ.ά.

10. Αυξήστε  την κατανάλωση προϊόντων ολικής άλεσης, ξηρών καρπών

11.Αυξήστε  την  φυσική δραστηριότητα ( καθημερινό περπάτημα)

12. Αποκτήστε το ιδανικό σας βάρος.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι μερικά σάκχαρα πιο επιβλαβή από άλλα
Εκτός από τον περιορισμό των πρόσθετων σακχάρων, οι πάσχοντες από υπερτριγλυκεριδαιμία πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση φρουκτόζης σε 50-100γρ την ημέρα, γιατί η φρουκτόζη αυξάνει τα τριγλυκερίδια. Η φρουκτόζη ή σάκχαρο των φρούτων, είναι μονοσακχαρίτης που βρίσκεται σε πολλά φαγητά και φρούτα. Πρόκειται για έναν από τους τρεις σημαντικούς διατροφικούς μονοσακχαρίτες, μαζί με τη γλυκόζη και τη γαλακτόζη. Αποτελεί δε μέρος της χημικής δομής της σουκρόζης ή αλλιώς της κοινής ζάχαρης.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΜΟΛΗΨΙΑ

Η αιμοληψία για διερεύνηση των τιμών των τριγλυκεριδίων γίνεται παραδοσιακά μετά από νηστεία 12 ωρών. Τώρα, όμως, προτείνεται η μέτρηση των τριγλυκεριδίων σε συνθήκες «μη νηστείας» ως αρχικό τεστ. Παρ’ ότι, όμως, αναθεωρείται τώρα το όριο για τον χαρακτηρισμό των τριγλυκεριδίων ως «υψηλών» και μειώνεται από τα 150mg/dl σε μικρότερο από 100mg/dl.

Διαβάστε επίσης:

• Έχετε τριγλυκερίδια; Τι πρέπει να αλλάξετε στην διατροφή και τον τρόπο ζωής σας για να τα μειώσετε;
• Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος, που οφείλεται και ποια η σημασία της άσκησης;
• Πώς η διατροφή επηρεάζει τον σχηματισμό των χολολίθων; Ποιες τροφές αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης χολολιθίασης και ποιές τις μειώνουν;
• Οι αυξημένες τιμές τρανσαμινασών, στις εξετάσεις αίματος, τι μπορεί να σημαίνει; Τι πρέπει να κάνουμε;

Κλεοπάτρα Ζουμπουρλή
MSc

Κίνδυνος Νευροψυχιατρικών παρενεργειών από το φαρμάκο για άσθμα montelukast (Singulair) και των γενόσημων

επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea

Παρότι είναι γνωστή η πιθανότητα εκδήλωσης σοβαρών νευροψυχιατρικών παρενεργειών από χρήση Singulair (Montelukast) που χορηγείται τόσο στα παιδιά όσο και στους ενηλίκους για το άσθμα, η Αμερικανική Ένωση Τροφίμου και Φαρμάκου (FDA) εξέδωσε νέα ανακοίνωση που επισημαίνει την πιθανότητα αυτή και συνιστά μεγαλύτερη επαγρύπνηση για τις παρενέργειες αυτές.

Χορήγηση montelukast για το άσθμα και πιθανές παρενέργειες 

Η φαρμακευτική δραστική ουσία montelukast που περιλαμβάνεται σε σκευάσματα, τα οποία χορηγούνται στο άσθμα, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες ίσως συνδέεται με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης και νυχτερινών εφιαλτών τόσο στα παιδιά όσο και στους ενηλίκους. Την ίδια στιγμή η montelukast θα μπορούσε να ενοχοποιηθεί για αυξημένη επιθετικότητα των παιδιών.

Η montelukast χρησιμοποιείται στη θεραπεία του άσθματος και της αλλεργικής ρινίτιδας, σε όλες τις ηλικίες, ενώ στις συχνότερες ανεπιθύμητες παρενέργειές της αναφέρονται λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, εμφάνιση πυρετού, εξανθημάτων, ναυτίες και έμετοι καθώς επίσης διαρροϊκές κενώσεις και αυξημένες τιμές ηπατικών ενζύμων. Την ίδια στιγμή έχουν υπάρξει πολλές αναφορές για διαταραχές του ύπνου και εμφάνισης ψυχιατρικών συμπτωμάτων.

Για το λόγο αυτό ήδη από το 2009 η Αμερικανική Ένωση Τροφίμου και Φαρμάκου σε ανακοίνωσή της καθιέρωσε υποχρεωτική την αναγραφή σε σκευάσματα που περιέχουν montelukast των πιθανών νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων όπως η κατάθλιψη και η τάση αυτοκτονίας, ως πιθανές ανεπιθύμητες παρενέργειες. Η montelukast έχει συσχετιστεί επίσης με την εμφάνιση αλλεργικής κοκκιωματώδους αγγειίτιδας, ένα σύνδρομο που αναφέρεται ως Churg-Strauss και προκαλεί φλεγμονή στα μικρά και μεσαίου μεγέθους αιμοφόρα αγγεία ανθρώπων με αλλεργίες του αναπνευστικού.

Προκειμένου να υπάρξει καλύτερη κατανόηση της δράσης και της ασφάλειας της montelukast στην καθημερινή κλινική χρήση, οι ερευνητές προχώρησαν σε μία αναδρομικού τύπου μελέτη όλων των παρενεργειών που έχουν αναφερθεί σε παιδιά και ενήλικες, στις βάσεις δεδομένων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Ολλανδικού Κέντρου Φαρμακοεπαγρύπνησης, έως το 2016. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως μόνο στην πρώτη βάση δεδομένων υπήρχαν καταγεγραμμένα 17.723 περιστατικά ανεπιθύμητων παρενεργειών, ενώ λιγότερο από το ένα τρίτο των αναφορών (32,4%) ήταν σε παιδιά κάτω των 19 ετών.

Μεταξύ των συχνότερων ανεπιθύμητων παρενεργειών της montelukast η κατάθλιψη ήταν πρώτη σε συχνότητα στους ενήλικες, ενώ στα παιδιά πρώτη παρενέργεια και πιο συχνή ήταν η ανάπτυξη επιθετικότητας. Στην ολλανδική βάση δεδομένων η πιο συχνή παρενέργεια ήταν η εμφάνιση πονοκεφάλων, τόσο μεταξύ ενηλίκων όσο και παιδιών. Αρκετές συχνές αναφορές ήταν και για την εμφάνιση νυχτερινών εφιαλτών καθώς και αυτοκτονικού ιδεασμού,  μετά τη χορήγηση montelukast.

Παρόλο αυτά τα πειραματικά δεδομένα για συσχέτιση της montelukast με τις προαναφερόμενες παρενέργειες δεν είναι ικανοποιητικά και επαρκή. Όσον αφορά την εμφάνιση του Churg-Strauss συνδρόμου, χρειάζονται και άλλες πειραματικές μελέτες προκειμένου να διεξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, καθώς τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν το επιτρέπουν. Σε κάποιους ασθενείς ωστόσο η παρουσία των συμπτωμάτων του συνδρόμου ελαχιστοποιήθηκε μόλις διέκοψαν την πρόσληψη montelukast.

Από την άλλη πλευρά, είναι γνωστό πως η εμφάνιση κατάθλιψης σε ασθενείς με άσθμα είναι πιο συχνή, λόγω και της άσχημης ποιότητας ζωής, με αποτέλεσμα να πρέπει να διευκρινιστεί εάν η αιτία της κατάθλιψης είναι η ίδια η νόσος ή η χρήση της montelukast. Συμπερασματικά λοιπόν, χρειάζονται και άλλες μελέτες προκειμένου να υπάρξει ασφαλής και τεκμηριωμένη συσχέτιση των προαναφερόμενων ανεπιθύμητων παρενεργειών με τη χρήση της montelukast.

Πηγή 

FDA Requires Stronger Warning About Risk of Neuropsychiatric Events Associated with Asthma and Allergy Medication Singulair and Generic Montelukast

Διαβάστε επίσης

• Σε αυτοκτονία εξωθεί τους ασθενείς γνωστό φάρμακο κατά του άσθματος και των αλλεργιών. Δείτε τι έχει συμβεί
• Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για το ασθμα
• Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Τι είναι; Χρήσιμες Οδηγίες.
• O βήχας μπορεί να οφείλεται σε καρκίνο του πνεύμονα;
• Πότε ο βήχας πρέπει να σας ανησυχήσει, τι μπορεί να προκαλέσει και πώς αντιμετωπίζεται;
• Δεν σας φτάνει ο αέρας και έχετε δύσπνοια; Ποιες οι αιτίες που την προκαλούν και πότε πρέπει να σας δει γιατρός;
• Τι είναι η οξεία και η χρόνια βρογχίτιδα; Σε τι οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται; Ροφήματα που κάνουν καλό
• Δύσπνοια, σφίξιμο στο στήθος βήχας οφείλονται σε Άσθμα ή σε Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια;

Φουντώνουν τα σενάρια για μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη. Ο νόμος των πιθανοτήτων και το ντόμινο. Θρίλερ με την Αγία Σοφία

 medlabnews.gr

Στην Τουρκία, οι Αρχές βρίσκονται σε συναγερμό. Ιδιαίτερα μετά τον τελευταίο σεισμό της περασμένης Δευτέρας, μεγέθους 4,9 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ, ο οποίος ερμηνεύεται από τους επιστήμονες ως προάγγελος ενός μεγάλου γεγονότος, οργανώνονται και ετοιμάζονται γι’ αυτό. Το να προετοιμάσει κανείς βέβαια μια πόλη με πληθυσμό 20 εκατομμυρίων κατοίκων κάθε άλλο παρά εύκολο είναι...

Την ίδια ώρα, η Ελλάδα παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τα τεκταινόμενα στη γείτονα. Τι θα γίνει με τον «comsu» (ο γείτονας στα τουρκικά); Και πόσο πιθανό είναι, εάν συμβεί αυτό που περιμένει η σεισμολογική κοινότητα στην Κωνσταντινούπολη, να εκδηλωθεί το φαινόμενο που αποκαλείται «σεισμικό ντόμινο»;

Το ρήγμα της βόρειας Ανατολίας, όπως έχει εξηγήσει ο επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Τοχόκου της Ιαπωνίας Γεράσιμος Παπαδόπουλος, «διατρέχει τη βόρεια Τουρκία από ανατολικά προς δυτικά με συνολικό μήκος περίπου 1.200 χλμ. Το 1939 έκανε σεισμό μεγέθους 7,9 ρίχτερ στο ανατολικό του τμήμα, στην ανατολική Τουρκία. Το 1999 σεισμός μεγέθους 7,5 ρίχτερ προκάλεσε πάνω από 20.000 θύματα στην ευρύτερη περιοχή της θάλασσας του Μαρμαρά». Είκοσι μέρες μετά από εκείνον τον σεισμό έγινε ο φονικός σεισμός στην Αθήνα...

Σύμφωνα με τον καθηγητή Οβγκιούν Αχμέτ Ερτζάν, διάσημο γεωφυσικό από την Τουρκία, υπάρχει άμεσος κίνδυνος ισχυρού σεισμού στην περιοχή.

Αν και δεν μπορεί να προσδιορίσει την ακριβή τοποθεσία, εκφράζει την άποψη ότι μπορεί να συμβεί στην περιοχή της Μικράς Ασίας μέχρι την Άνοιξη. Η ένταση σε αυτή την περιοχή αυξάνεται σταθερά και αν φτάσει στο αποκορύφωμά της, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ρήξη του φλοιού της Γης, ανέφερε.

Ο καθηγητής Ερτζάν, ένας από τους 2-3 πιο διάσημους και αξιοσέβαστους ειδικούς που βγαίνουν στην τουρκική τηλεόραση τονίζει ότι αυτός ο σεισμός θα μπορούσε να χτυπήσει χωρίς προειδοποίηση, ακόμη κι αν δεν έχουν προηγηθεί ισχυρές σεισμικές δραστηριότητες στην περιοχή. Προτρέπει τις τουρκικές αρχές να λάβουν προληπτικά μέτρα για να ελαχιστοποιήσουν τις πιθανές ζημιές.

Πιθανόν να σημειωθεί σεισμός πριν την άνοιξη

Σε συνέντευξή του στο Haber Global TV, δήλωσε, "Πιστεύω ότι είναι πιθανό να γίνουμε μάρτυρες ενός σεισμού πριν από την Άνοιξη, αλλά η ακριβής τοποθεσία του παραμένει αβέβαιη. Δυστυχώς, τα σημάδια δείχνουν μια αυξανόμενη πιθανότητα, ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία".

Ο γεωλόγος και σεισμολόγος, δρ. Νατζί Γκιορούρ, ένας εκ των κορυφαίων επιστημόνων στην Τουρκία, ειδικών επί των σεισμών, μιλώντας σε τηλεοπτική εκπομπή, αφού ανέλυσε το γεγονός των ρηγμάτων που βρίσκονται στη θάλασσα του Μαρμαρά, επέστησε την προσοχή σε τρεις άλλες περιοχές που είναι επίσης πιθανές για μεγάλο σεισμό, επεκτείνοντας την περιοχή ανησυχίας, λίγες ώρες αφότου ο Ιάπωνας συνάδελφός του κάλεσε άπαντες να προετοιμαστούν άμεσα για μεγάλο σεισμό.

Συμμετέχοντας σε ζωντανή εκπομπή του TELE1, ο Γκιορούρ είπε: «Φώναξα και ούρλιαξα για προσοχή στο Τούντζελι» και προσέθεσε: «Χάρη στον βαλή (περιφερειάρχη) του Τούντζελι, απ' όσο καταλαβαίνω, άκουσε τη φωνή μας· επί του παρόντος πραγματοποιούν σοβαρές δραστηριότητες. Ως επιστήμονες της γης, έχουμε τώρα, ως πρώτιστη προτεραιότητα το ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας του σε Ερζιντζάν και του Ρωμανούπολη (Μπινγκιόλ)».

«Με άλλα λόγια, δύο πόλεις που ζουν πάνω σε ένα ζωντανό ρήγμα», είπε.

Ο Γκιορούρ συνέχισε λέγοντας: «Υπήρξαν σεισμοί στο Ερζιντζάν το 1939 και το 1990. Το όνομα αυτού του ρήγματος μεταξύ Ερζιντζάν και Ρωμανούπολης ονομάζεται Ρήγμα Γεντισού. Ο τελευταίος σεισμός σε αυτό το ρήγμα ήταν το 1794, με μέγεθος 7,2 Ρίχτερ. Αν βάλω 250 χρόνια πάνω από αυτό, πλησιάζει περισσότερο στο σήμερα. Επομένως, καταφτάνει η περίοδος που θα έχει συσσωρεύσει ενέργεια. και αυτό σημαίνει ότι μιας και έχει δημιουργήσει σεισμό είναι σε θέση να το κάνει ξανά».

Σεισμός στην Τουρκία: Σε κίνδυνο το Ερζιντζάν Δηλώνοντας ότι «υπήρχαν επίσης τρομεροί σεισμοί όπως η 6η Φεβρουαρίου», αναφερόμενος στους δίδυμους σεισμούς του 2023, που ισοπέδωσαν το Καχραμανμαράς, την Αντιόχεια και την Αλεξαδρέττα, ο Γκιορούρ είπε: «είναι πιθανό αυτοί οι σεισμοί να μετέφεραν ενέργεια εδώ. Όπως λένε, μας αρρωσταίνει από φόβο. Τώρα βλέπουμε ότι η περίοδος που το ρήγμα αναμένεται να γεμίσει έχει ήδη λήξει. Η ενέργεια έχει πληρωθεί, οι σεισμοί της 6ης Φεβρουαρίου μπορεί να μετέφεραν ενέργεια εδώ».

Ο Γκιορούρ έκανε τη μεγάλη πρόβλεψη: «Ο πρώτος σεισμός που θα έπρεπε να περιμένουμε θα πρέπει να είναι εδώ».

Ο Τούρκος γεωλόγος είπε: «Θεωρούμε ότι το Ερζιντζάν και ειδικά Ρωμανούπολη (Μπινγκιόλ) και Καρλίοβα βρίσκονται σε πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Ακριβώς κάτω από αυτό το τμήμα βρίσκεται το Τούντζελι. Υπάρχει και το Πουλουμούρ. Άρα, είναι πρόσωπο με πρόσωπο με το ρήγμα σεισμών άνω των 7 Ρίχτερ. Αλλά και το Ρήγμα Ανατολικής Ανατολίας, ανάμεσα στο Καρλίοβα και το Γκιοϊνούκ έχει συσσωρεύσει ενέργεια. Άρα το Τούντζελι, όπως και η Ρωμανούπολη είναι σε μία τανάλια. Γι' αυτό πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή σε αυτές τις πόλεις».

Σεισμός στην Κωνσταντινούπολη

Ο καθηγητής Γκιορούρ έκανε επίσης προειδοποιήσεις για πιθανό σεισμό στην Κωνσταντινούπολη: «Θα ήθελα επίσης να κάνω μια προειδοποίηση για την Κωνσταντινούπολη. Εκτιμούμε ότι μπορεί να σημειωθεί σεισμός μεγέθους 7,2 έως 7,5 βαθμών στα βόρεια της γραμμής του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας, ειδικά μεταξύ Σηλυμβρίας (Silivri) και Αγίου Στεφάνου (Yeşilköy)».

Είπε: «Η ύπαρξη τέτοιων μικρών σεισμών μπορεί γενικά να υποδηλώνει ότι η περιοχή του Μαρμαρά βρίσκεται υπό ένταση. Αναμένουμε μεγάλο σεισμό στον βόρειο κλάδο του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Με άλλα λόγια, περιμένουμε εντός του συστήματος ρηγμάτων μήκους 160 χιλιομέτρων, στην περιοχή που ξεκινά από τον κόλπο του Αγριλίου (Adapazarı) και εκτείνεται μέχρι το ίδιο το Αγρίλιο στην επαρχία του Σαγγάριου. Επομένως, δεν περιμένουμε σεισμό στα νότια της θάλασσας του Μαρμαρά, αλλά πιστεύουμε ότι ο σεισμός που περιμένουμε στον βόρειο κλάδο θα επηρεάσει και τα νότια της θάλασσας του Μαρμαρά».

Ο νόμος των πιθανοτήτων και το ντόμινο

Ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευθύμιος Λέκκας είναι ένας από τους πλέον έμπειρους επιστήμονες σε ζητήματα Σεισμολογίας διεθνώς. Εχει επισκεφθεί σχεδόν κάθε γωνιά του πλανήτη που επλήγη από φαινόμενα ισχυρών σεισμών, ηφαιστειακών εκρήξεων, κατολισθήσεων κ.ο.κ. Τον ρωτάμε χωρίς πολλές περιστροφές πόσο κινδυνεύουμε εμείς, στον ελλαδικό χώρο. Εάν υπάρχει η πιθανότητα ενός σεισμικού-ντόμινο που θα ξεκινήσει από έναν σεισμό στην Πόλη και αν αυτή η ενέργεια μπορεί να φτάσει μέχρι την άκρη του ρήγματος της βόρειας Ανατολίας, στα ανοιχτά της Εύβοιας. Μήπως θα πρέπει να... πανικοβληθούμε;

«Ψυχραιμία», απαντά ο κ. Λέκκας. «Για την Ελλάδα δεν έχουμε κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι υπάρχει κάτι. Θα πρέπει πρώτα να γίνει ο σεισμός που περιμένουμε στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια να εξετάσουμε τα γεωμετρικά, κινηματικά και άλλα χαρακτηριστικά των ρηγμάτων. Δεν μπορούμε να πούμε κάτι από τώρα».

Τον ρωτάμε επίσης για τη θεωρία του σεισμικού ντόμινο. Την πιθανότητα, δηλαδή, ένα μεγάλο γεγονός σε ένα τμήμα του ρήγματος να ενεργοποιήσει και τα υπόλοιπα δημιουργώντας ένα ντόμινο σεισμών που, στην περίπτωσή μας, θα φτάνει στον ελλαδικό χώρο. «Δεν μπορούμε να μιλήσουμε από τώρα για κάτι τέτοιο», λέει ο ίδιος στο «ΘΕΜΑ» και εξηγεί: «Δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια προς τα πού θα κινηθεί αυτή η ενέργεια. Είναι πολύ πιθανό να κάνει έναν κύκλο, επιστρέφοντας στην Ανατολία - όπως έχει ξανακάνει. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα αφορά τον ελλαδικό χώρο και δεν θα τον επηρεάσει».

Οι περισσότεροι σεισμολόγοι πάντως συμφωνούν ότι είτε η απόσταση είναι πολύ μεγάλη για να ενεργοποιηθούν ρήγματα της Ελλάδας, είτε ότι αυτό που επηρεάζεται είναι ο υποθαλάσσιος χώρος, ο οποίος δίνει ισχυρούς σεισμούς, μακριά από κατοικημένες περιοχές, που απλά γίνονται αισθητοί σε μεγάλες αποστάσεις.

Βέβαιος για το ότι θα έπρεπε ήδη να έχει γίνει σεισμός στην Κωνσταντινούπολη είναι και ο γεωλόγος Θανάσης Γκανάς, ο οποίος αναφέρει ότι, βάσει της στατιστικής, θα έπρεπε να έχει γίνει από το 2010. «Οσο καθυστερεί τόσο το χειρότερο για την Κωνσταντινούπολη. Δεν έχει νόημα να ανησυχούν ακριβώς. Εχουν αργήσει πάρα πολύ, αν γίνει αυτός ο σεισμός θα έχουμε πολλούς νεκρούς και πάρα πολλές ζημιές. Εάν σπάσει το ρήγμα θα ενεργοποιήσει άλλα ρήγματα που είναι μέσα στον Μαρμαρά, κι έχουν κι αυτά δυναμική για μεγάλους σεισμούς, για 7άρια, και βέβαια προειδοποίηση για τσουνάμι», σημειώνει και εξηγεί εάν και κατά πόσο θα επηρεαστεί και η Ελλάδα σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

«Οπωσδήποτε θα επηρεαστεί ο ελλαδικός χώρος, αλλά βραχυπρόθεσμα. Δηλαδή περιμένουμε μια αύξηση της σεισμικότητας στο βόρειο και στο κεντρικό Αιγαίο, αλλά δεν υπάρχει κάτι περισσότερο να πούμε γι’ αυτό, επειδή με βάση το ιστορικό και τη στατιστική μπορούμε να κάνουμε κι εμείς εκτιμήσεις, αλλά με τη Φυσική δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι μπορεί να δημιουργηθεί μεγάλος σεισμός».

Θα πρέπει να περιμένουμε, λοιπόν, ευχόμενοι αυτή η ενέργεια που έχει συσσωρευτεί κάτω από τα πόδια των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης να εκτονωθεί σταδιακά και όχι με έναν μεγάλο σεισμό και έπειτα να εξετάσουμε εάν υπάρχει λόγος λήψης μέτρων στον ελλαδικό χώρο. Πόσο να περιμένουμε, όμως; «Είμαστε στις καθυστερήσεις», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Λέκκας. «Το ρήγμα νότια της Κωνσταντινούπολης -στον υποθαλάσσιο χώρο, στον κόλπο του Μαρμαρά- έπρεπε ήδη να έχει δώσει μεγάλο σεισμό. Εκεί είναι ένα τμήμα του ρήγματος της Ανατολίας, το οποίο έχει 13 κομμάτια. Από αυτά, τα 12 έχουν σπάσει -το προτελευταίο το 1999- και απομένει το τελευταίο, στα νότια της Κωνσταντινούπολης». Οπως εξηγεί, το κομμάτι αυτό του ρήγματος «έχει μήκος 65 χιλιομέτρων και μπορεί να δώσει έναν σεισμό άνω των 7 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ. Μπορεί να δώσει έως και 7,7 ρίχτερ το μέγιστο, όμως αυτό δεν είναι ικανό να μας πει κάτι. Μπορεί, για παράδειγμα, να δώσει δύο σεισμούς των 7,2 βαθμών.

Το ρήγμα αυτό εξακολουθεί να είναι αδρανές. Είχε προσδιοριστεί ότι έως το 2020 θα έπρεπε να έχει γίνει ένας σεισμός της τάξης των 7 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ, όμως δεν έγινε και εξακολουθεί να συσσωρεύεται η ενέργεια στην περιοχή. Οι πιθανότητες να σπάσει το ρήγμα και να έχουμε έναν σεισμό μέσα στην πενταετία είναι πάνω από 80%. Η πιθανότητα να γίνει μέσα στις επόμενες εβδομάδες είναι περίπου 40%, σύμφωνα με επιστημονικούς υπολογισμούς που έχουν γίνει. Οσο περνάνε τα χρόνια συσσωρεύονται οι τάσεις και το μέγεθος μεγαλώνει. Αυτή είναι η άποψη των επιστημόνων σε όλο τον κόσμο».

Με την άποψη αυτή -όπως και με το ότι ο σεισμός της Δευτέρας στα Δαρδανέλια ενδέχεται να είναι προσεισμός- συντάσσεται η συντριπτική πλειονότητα των επιστημόνων, σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Πώς ετοιμάζονται

Το ερώτημα, λοιπόν, είναι τι πρέπει να κάνουν στην Κωνσταντινούπολη τώρα. «Με δεδομένο τον κίνδυνο», μας λέει ο κ. Λέκκας, «δεν έχουν άνεση χρόνου. Δύο λύσεις θα υπήρχαν: η ανοικοδόμηση της πόλης ή η εκκένωσή της. Για το πρώτο, χρόνος δεν υπάρχει, ενώ το δεύτερο είναι απλά αδύνατο. Πρόκειται για μια πόλη 20 εκατομμυρίων κατοίκων, στην οποία τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο κτίσματα θα έπρεπε να ξαναχτιστούν. Ετσι, λοιπόν, έχουν ξεκινήσει μια καμπάνια ενημέρωσης σε ό,τι αφορά την έγκαιρη προειδοποίηση και ένα πρόγραμμα οδών διαφυγής, την εκκένωση κτιρίων και περιοχών, την αποφυγή παραλίων για τον κίνδυνο τσουνάμι και άλλα πολλά».

Σε αυτή την καμπάνια ενημέρωσης βάζουν το δικό τους λιθαράκι και επιστήμονες από κάθε γωνιά της Γης. Χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα του Ιάπωνα σεισμολόγου Γιοσινόρι Μοριγουάκι, ο οποίος είχε προβλέψει τον σεισμό των 4,9 ρίχτερ που έγινε στο Τσανάκαλε. «Τώρα να είστε έτοιμοι. Η 30ετία (σ.σ.: που έδειχνε η μελέτη του κ. Γκιόρουρ, το 1999) βαίνει προς το τέλος της. Ο σεισμός μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή. Να έχετε πάντα μαζί σας έτοιμα ένα μπουκάλι νερό, μάσκα για τη σκόνη, σάκο σεισμού (σ.σ.: με όλα τα απαραίτητα) και μια σφυρίχτρα».

Σε επίπεδο Αρχών, ο καθηγητής του Σεισμολογικού Ινστιτούτου της Κωνσταντινούπολης δρ Μουσταφά Ερντίκ έχει συντάξει έναν χάρτη κινδύνου για την πόλη. Ουσιαστικά πρόκειται, όπως εξηγούν επιστήμονες, για έναν «χάρτη τρωτότητας», ο οποίος επισημαίνει ποια είναι τα σημεία της Πόλης που είναι πιο ευάλωτα -λόγω των εδαφών τους- σε περίπτωση μεγάλου σεισμού.

Τα αδύναμα εδάφη

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης Οκάν Τουϊσούζ, σε πρόσφατη συνάντηση μεταξύ των σεισμολόγων, ανέφερε ότι «αδύναμα εδάφη εντοπίζονται κυρίως στην ευρωπαϊκή πλευρά, στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας, στο παράκτιο τμήμα της ασιατικής πλευράς και στις προσχωσιγενείς γεμάτες κοιλάδες. Κατά τη διάρκεια ενός σεισμού είναι δυνατόν να προκύψουν κίνδυνοι όπως συσσώρευση εδάφους, ρευστοποίηση και κατολισθήσεις. Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι είναι χρήσιμο να διεξαχθούν μελέτες για να γίνουν πιο λεπτομερείς οι υπάρχουσες έρευνες, οι οποίες θα επικεντρωθούν ιδιαίτερα στα ασθενή εδάφη».

Εκατοντάδες σεισμογράφοι έχουν τοποθετηθεί σε κάθε μεριά της Πόλης, ενώ άλλοι έχουν ποντιστεί σε βάθος άνω των 1.000 μέτρων, στη θάλασσα του Μαρμαρά. Ο κ. Ερντίκ εξηγεί ότι «με την υποστήριξη του Μητροπολιτικού Δήμου της Κωνσταντινούπολης έχουμε πραγματοποιήσει μελέτες για τον προσδιορισμό του σεισμικού κινδύνου, όπως π.χ. πόση απώλεια ζωής και περιουσίας θα υπάρξει σε έναν σεισμό που μπορεί να συμβεί στην Κωνσταντινούπολη, ποιες γέφυρες θα επιβιώσουν, ποια νοσοκομεία μπορούν να προσεγγιστούν μετά τον σεισμό και ποιες μελέτες αποσκοπούν στη μείωση των ζημιών που μπορεί να προκληθούν.

Χάρη σε αυτές τις μελέτες, είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε στους τοπικούς διαχειριστές τι μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια και μετά από έναν σεισμό, χρησιμοποιώντας επιστημονικά δεδομένα. Για παράδειγμα, όταν πρόκειται να κατασκευαστεί μια γέφυρα, ο υπολογισμός του κινδύνου να πληγεί η γέφυρα αυτή από έναν σεισμό επιτρέπει να ληφθούν εκ των προτέρων οι απαραίτητες προφυλάξεις. Επιπλέον, αν γνωρίζουμε εκ των προτέρων τον αριθμό των ανθρώπων που ζουν στη σεισμογενή περιοχή και την απογραφή, μπορούμε να εκτιμήσουμε γρήγορα πού και πόσο μπορεί να προκληθεί απώλεια μετά τον σεισμό. Αυτό επιτρέπει τη διοχέτευση της βοήθειας έκτακτης ανάγκης και διάσωσης στα σωστά σημεία».

Θρίλερ με Αγια-Σοφιά

Ο Δήμος της Κωνσταντινούπολης, το Πανεπιστήμιο και άλλοι φορείς έχουν ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από ευρωπαϊκά κονδύλια, το οποίο έχει στο επίκεντρο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Πόλης. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τον τρόπο με τον οποίο θα διασωθούν τα ιστορικά τείχη που περιβάλλουν την Κωνσταντινούπολη τα οποία θεωρούνται -και είναι- ιστορικό μνημείο.

Στο επίκεντρο, φυσικά, βρίσκεται η Αγια-Σοφιά. Τόσο για την Αγια-Σοφιά όσο και για άλλα κτίρια ιστορικής αξίας, ο επικεφαλής του Ιδρύματος Σεισμών της Τουρκίας δρ Μουσταφά Ερντίκ λέει ότι μια ιδέα που έχει πέσει στο τραπέζι είναι να ανεγερθούν γύρω τους προστατευτικές κατασκευές αντιστήριξης που θα έχουν ρόλο να σώσουν τα κύρια μέρη των ιστορικών κτιρίων στον μεγάλο αναμενόμενο σεισμό. «Υπάρχουν δύο πράγματα που δεν μπορούμε να επαναφέρουμε μετά από έναν σεισμό: το πρώτο είναι η απώλεια ζωής. Το δεύτερο είναι η χαμένη ιστορική και πολιτιστική μας κληρονομιά. Μπορούμε να αποτρέψουμε το πρώτο με προδιαγραφές σεισμού και περιοδικές επιθεωρήσεις.

Είναι πιο δύσκολο να διασφαλίσουμε το δεύτερο. Διότι ο αριθμός των ανθρώπων που μπορούν να φτάσουν σε ένα ιστορικό κτίριο και να το ενισχύσουν είναι μικρός και οι Αρχές που χρειάζονται άδεια είναι πάρα πολλές. Πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή σε αυτό το ζήτημα. Για παράδειγμα, εάν τοποθετηθούν συστήματα μόνωσης που σχετίζονται με τον σεισμό κάτω από τα εκθέματα που εκτίθενται σε μουσεία, μπορεί να αποτραπεί η πρόκληση ζημιών στα εκθέματα που εκτίθενται στο μουσείο μετά από σεισμό. Επί του παρόντος, πολλά εκθέματα στο Μουσείο του παλατιού Topkapi προστατεύονται με αυτόν τον τρόπο. Ενα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η επιβίωση των ιστορικών κτιρίων. Για παράδειγμα, μπορούν να κατασκευαστούν προσωρινές προστατευτικές κατασκευές αντιστήριξης γύρω από τα πιο κρίσιμα κτίρια».

Είδικά για την Αγια-Σοφιά, η λαμπρή επιστήμονας, με βαρύ βιογραφικό, σήμερα ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ Αντωνία Μοροπούλου από το 1994 κατάφερε να διαμορφώσει -με δική της πρωτοβουλία- ένα μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του ΕΜΠ, του Πανεπιστημίου του Πρίνστον (το οποίο εκπροσωπούσε ο εγγονός του αρχιστράτηγου του Ατατούρκ, κοσμήτορας της πολυτεχνικής σχολής της Πόλης, Αχμέτ Τσακμάκ), το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου (που εκπροσωπούσε ο Μουσταφά Ερντίκ) και το Σεισμολογικό Ινστιτούτο της Κωνσταντινούπολης (εκπροσωπούσε ο Μετέ Ισικάρα) για τη συντήρηση και μελέτη συμπεριφοράς και προστασίας της Αγια-Σοφιάς σε περίπτωση σεισμού. Με το μνημείο να έχει αντέξει αρκετούς σεισμούς από τότε που χτίστηκε (καθώς ενισχύθηκε δομικά δύο φορές, την πρώτη 39 μέρες μετά τη Στάση του Νίκα από τον Ιουστινιανό και την περίοδο διακυβέρνησης του Σουλτάνου Σελίμ -1566-1574- όταν ο Οθωμανός αρχιτέκτονας Μιμάρ Σινάν δημιούργησε εξωτερικά στηρίγματα), απέδειξε τελευταία φορά ότι αντέχει, το 1999.

Κι άλλα ιστορικά κτίρια

Με την εργασία των τεσσάρων επιστημονικών ινστιτούτων να ολοκληρώνεται το 2010 (χρονιά κατά την οποία η κυρία Μοροπούλου εξέδωσε το βιβλίο της «Η ελληνική συμβολή στη συντήρηση της Αγια-Σοφιάς» και αφού είχαν ανακαλυφθεί θαμμένα ψηφιδωτά, όπως το Πρόσωπο του Αγγέλου), το επιστημονικό συμβούλιο είχε ήδη αποκαταστήσει δομικά την Αγια-Σοφιά. Βάσει της επέμβασης αντισεισμικής προστασίας που είχε σχεδιάσει η ομάδα των ινστιτούτων, η Αγια-Σοφιά είναι έτοιμη σήμερα να αντιμετωπίσει σεισμό με ακεραιότητα 7,5 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ, όπως έχει πει και η κυρία Μοροπούλου. Φυσικά, από τότε έχουν περάσει χρόνια και η συντήρηση και η αποκατάσταση, ιδιαίτερα των τρωτών σημείων της Αγια-Σοφιάς (όπως ο μολύβδινος τρούλος) είναι σημαντική.

Ο δρ Ερντίκ, για ένα υποθετικό σενάριο στο οποίο ένας σεισμός μεγέθους 7 ρίχτερ θα γινόταν 20 χιλιόμετρα βόρεια της Αγια-Σοφιάς, λέει: «Σε αυτή την περίπτωση εκτιμάται ότι ο ανατολικός και ο δυτικός μισός θόλος θα διαχωριστούν από τις κύριες καμάρες και θα υποστούν ζημιές λόγω της επίδρασης του σεισμού, ενώ ζημιές θα προκληθούν και στις θέσεις του κύριου θόλου που βρίσκονται σε επαφή με αυτές τις καμάρες. Εχουν αναπτυχθεί διάφορες προτάσεις ενίσχυσης προκειμένου να αποφευχθούν αυτές οι ζημιές».

Με δεδομένο ότι αν γίνει μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη, αυτός θα έρθει από τη θάλασσα, στην Τουρκία -και στην Ελλάδα ταυτόχρονα- η αγωνία κορυφώνεται για το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, για το νοσοκομείο - γηροκομείο Βαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη, που χτίστηκε το 1753 και λειτουργεί υπό τη σκέπη του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φιλανθρωπικά ιδρύματα της Πόλης, την Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, αλλά και άλλα σημαντικά ιστορικά κτίρια.

Στην Κομισιόν σήμερα η Μαρία Καρυστιανού με τις 1,3 εκατ. υπογραφές. Πώς θα παρακολουθήσετε live την ομιλία της

medlabnews.gr 

Στην Κομισιόν θα απευθυνθεί την σήμερα Καθαρά Δευτέρα η Μαρία Καρυστιανού, όπου θα ζητήσει την κατάργηση της ασυλίας των βουλευτών, έχοντας στα χέρια της το αίτημα που έχει συγκεντρώσει πάνω από ένα εκατομμύριο υπογραφές.

Με την διαδικασία του κατεπείγοντος θα συζητηθεί σήμερα στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το θέμα του εγκλήματος των Τεμπών, ανοίγοντας έναν ακόμη ευρωπαϊκό δρόμο που φέρνει τους συγγενείς των αδικοχαμένων 57 ψυχών πιο κοντά στη δικαίωση.

Η μητέρα της της 20χρονης Μάρθης Ψαροπούλου, που έχασε τη ζωή της στο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη, μίλησε στον ΑΝΤ1 κάνοντας λόγο για προσπάθεια συγκάλυψης.

"Θέλουμε να βγει στο φως η αλήθεια και θέλουμε να τιμωρηθούν όλοι ανεξαρτήτως ιδιότητας, επαγγέλματος, κοινωνικής θέσης, όλα… θέλουμε να τιμωρηθούν άπαντες. Εμείς δεν υπάρχει περίπτωση να το αφήσουμε αυτό να περάσει έτσι, όλοι κάποια στιγμή θα λογοδοτήσουν απέναντι στη δικαιοσύνη για τις πράξεις τους και για την προσπάθεια υπόθαλψης των υπαιτίων, αυτό είναι υπόσχεση", ανέφερε.

Με τη διαδικασία στη Βουλή να βαίνει προς ολοκλήρωση η μητέρα της 20χρονης Μάρθης, που χάθηκε στο δυστύχημα στα Τέμπη, ζητεί απόδοση ευθυνών σε όλους τους υπαίτιους.

"Γνωρίζουμε βέβαια από το ιστορικό τον Εξεταστικών Επιτροπών, ότι πάντα το αποτέλεσμα είναι προς την αθώωση των Υπουργών, ποτέ Υπουργοί, βουλευτές δεν έχουν κάνει κάτι ποινικά κολάσιμο.

Εμένα με ενοχλεί περισσότερο από όλα η ανυπαρξία της δικαιοσύνης, διότι ο ένοχος θα κάνει τα πάντα για να αποφύγει τις ευθύνες του, είναι αναμενόμενο, το θέμα είναι τι κάνουν οι δικαστικοί λειτουργοί κι αν πιστεύουν πραγματικά ότι εμείς θα δεχτούμε τελικά να μας πουν ότι φταίει ο σταθμάρχης και ο επόπτης, κάνουν πολύ μεγάλο λάθος".

"Ζητάμε σύσταση προανακριτικής επιτροπής" Επιθυμία και της ίδιας αλλά και των υπόλοιπων οικογενειών είναι, όπως τόνισε, η σύσταση προανακριτικής επιτροπής, ενώ έκανε λόγο για προσπάθεια συγκάλυψης.

"Έχουμε πει, ότι το έγκλημα είναι διπλό, το ένα αφορά όλη την παθογένεια των σιδηροδρόμων τόσα χρόνια και την απραξία του πρώην Υπουργού σε ό,τι αφορά τα θέματα ασφαλείας, και όχι μόνο, και το άλλο είναι το θέμα της συγκάλυψης. Εμείς θέλουμε να αποδοθεί δικαιοσύνη και στα δύο βέβαια". 

Η συνεδρίαση θα ξεκινήσει στις 16:00, ώρα Ελλάδας και μπορείτε να την παρακολουθήσετε ζωντανά στον παρακάτω σύνδεσμο:

Να τιμωρηθεί, δεν θέλω συγγνώμη, λέει ο μάγειρας. Οι γιατροί μου είπαν «αν δεν είχες έρθει, σε 3 λεπτά θα είχες πεθάνει»

 

 medlabnews.gr

Πριν λίγες ημέρες συναγερμός σήμανε στη Θεσσαλονίκη, καθώς 65χρονος μάγειρας σε ουζερί στην περιοχή της Μενεμένης μαχαιρώθηκε από πελάτη, μετά από διαπληκτισμό που είχαν, για άγνωστο ακόμη λόγο.

Σοκαριστικές είναι οι λεπτομέρειες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας για το μαχαίρωμα του μάγειρα στο ουζερί της Θεσσαλονίκης από πελάτη ο οποίος θεώρησε ότι το κοντοσούβλι που του προσέφερε το κατάστημα δεν ήταν φρέσκο.

O μάγειρας σε ουζερί της Μενεμένης, στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος δέχτηκε επίθεση με μαχαίρι από πελάτη για ένα κοντοσούβλι, δηλώνει ότι δεν αποδέχεται τη συγγνώμη του δράστη και ζητά την τιμωρία του.

Μιλώντας στο Mega ο 65χρονος περιέγραψε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει μετά την επίθεση που δέχθηκε. Όπως λέει δεν μπορεί να κοιμηθεί τις νύχτες ενώ έχει πόνους από το τραύμα που του προκάλεσε ο δράστης.

«Να τιμωρηθεί, δεν θέλω ούτε συγγνώμη ούτε τίποτα. Ό,τι και να μου προσφέρει δε μπορώ, δεν μπορώ να τον βλέπω γατί δεν είναι άνθρωπος. Όλη νύχτα δεν κοιμάμαι, με παίρνει ο ύπνος μετά τις 7 το πρωί με τις καμπάνες που λέμε μέχρι 9-10, μέχρι εκεί κοιμάμαι. Παραπάνω όχι, γιατί θα έχω πόνο πάλι» ανέφερε ο 65χρονος.

Σχετικά με το πώς έγινε το περιστατικό τόνισε: «με φωνάζει και μου λέει θέλω να φάω κάτι ελαφρύ. Του λέω ελαφρύ έχω κοτόσουπα, πρασόρυζο. Μετά μου λέει "όχι, από αυτά κανένα ελαφρύ κρέας". Αν πάμε στο κρέας, έχω της ημέρας κοκορέτσι, κοντοσούβλι. Μου λέει "βάλε μου ένα κοντοσούβλι, και ένα κεφαλοτύρι σαγανάκι και μία πατάτες τηγανιτές". Το κοντοσούβλι το σερβίρω μες πιλάφι. Ακούω από την κουζίνα να φωνάζει εμένα. Βγαίνω και μου λέει "θα μου πεις το κοντοσούβλι είναι σημερινό ή παλιό;" Λέω είναι σημερινό, χθεσινό δεν έχω. Αρχίζει να μου βρίζει την μάνα, αγριεύεται και λέω "στοπ". Είμαι 65 χρονών , επαγγελματίας και δεν θα βρίζεις τη μάνα μου. Αγριεύει, σηκώνεται, αρπάζει το πιρούνι και έρχεται προς το μέρος μου. Αυτός είχε αρπάξει και το μαχαίρι και με κάρφωσε στη κοιλιά. Είχε παρκάρει το μηχανάκι μπροστά από το μαγαζί και έφυγε… έβριζε. Οι γιατροί μου είπαν "αν δεν είχες έρθει, σε 3 λεπτά θα είχες πεθάνει"».

Ανατροπή. Δεν μπήκε αρχείο. Ασκήθηκε ποινική δίωξη για την υπόθεση του Ολιβερ στην Αράχωβα. Γνωστός στις αρχές ο ύποπτος

medlabnews.gr 

Εξελίξεις στην υπόθεση του Όλιβερ, του χάσκι που κακοποιήθηκε και θανατώθηκε στην Αράχωβα τον περασμένο Νοέμβριο.

Σε ένα άτομο το οποίο έχει απασχολήσει ξανά τις Αρχές στο παρελθόν, φαίνεται πως στρέφονται οι έρευνες σχετικά με τις συνθήκες θανάτου του Όλιβερ, του χάσκι της Αράχωβας.

Συγκεκριμένα, ποινική δίωξη κακουργηματικού χαρακτήρα κατά φυσικού προσώπου για την υπόθεση του – του χάσκι που κακοποιήθηκε και κατέληξε – στην Αράχωβα, ασκήθηκε από τον Εισαγγελέα, σε μία ανατροπή των εξηγήσεων που δόθηκαν ότι το σκυλί πέθανε μετά από επίθεση αγέλης άγριων σκύλων.

Οι αρχές φαίνεται ότι είναι κοντά στην εξιχνίαση του εγκλήματος που είχε συγκινήσει αλλά και εξαγριώσει το πανελλήνιο.

Η εισαγγελία Λειβαδιάς άσκησε χθες ποινική δίωξη για κακουργηματικού χαρακτήρα πράξη κατά συγκεκριμένου προσώπου.

Επισήμως το όνομα του προσώπου δεν έχει ανακοινωθεί. Σύμφωνα όμως με πληροφορίες, ο άνθρωπος αυτός έχει ακουστεί για την υπόθεση και στο παρελθόν και έχει απασχολήσει τις αρχές.

Ο δικηγόρος του κηδεμόνα του Όλιβερ, Αντώνης Ζαπάντης μιλώντας στο MΕGA επιβεβαίωσε την είδηση της άσκησης ποινικής δίωξης κατά συγκεκριμένου ατόμου.

«Περιμένουμε τη δικογραφία»

«Είμαστε εν αναμονή της κλήσης του κατηγορουμένου προς απολογία, ώστε να πάρουμε κι εμείς αντίγραφο της δικογραφίας. Η εξέλιξη αυτή υπήρξε από την μεγάλη πίεση που ασκήθηκε στην εισαγγελία» επεσήμανε μεταξύ άλλων ο δικηγόρος.

Ο κ. Ζαπάντης επέμεινε ότι επιχειρείται συγκάλυψη στην εν λόγω υπόθεση και τόνισε ότι ο κηδεμόνας του Όλιβερ ακόμα και σήμερα στοχοποιείται.

Διπλή κατεπείγουσα έρευνα ζήτησε ο Άρειος Πάγος

Σημειώνεται ότι τον Ιανουάριο η Αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Αναστασία Μασούρα, ζήτησε με κατεπείγουσα παραγελία τη διερεύνηση της υπόθεσης του θανάσιμου τραυματισμού του Όλιβερ.

Υπενθυμίζεται ότι τον Ιανουάριο η Αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Αναστασία Μασούρα, ζήτησε με κατεπείγουσα παραγγελία τη διερεύνηση της υπόθεσης του θανάσιμου τραυματισμού του Όλιβερ.

Συγκεκριμένα, η κ. Μασούρα ζήτησε από την εισαγγελία Λιβαδειάς – με κοινοποίηση στον εισαγγελέα Εφετών Λαμίας – τη διενέργεια έρευνας τόσο για την τυχόν ύπαρξη αγέλης άγριων σκύλων στην περιοχή, όσο και για τη διαρροή στοιχείων της δικογραφίας στα μέσα ενημέρωσης.

«Μόλις πήγε το Ανθρωποκτονιών στην Αράχωβα…»

Υπενθυμίζεται ότι η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομάδας κατά της Κακοποίησης Ζώων, Μάρθα Πουλτίδου είχε καταγγείλει τον προηγούμενο μήνα ότι μόλις πήγε το Ανθρωποκτονιών στην Αράχωβα για την υπόθεση του Όλιβερ «ξεκίνησε το παραμύθι της αγέλης».

«Έστειλαν το Ανθρωποκτονιών στην Αράχωβα για να κλείσει την υπόθεση επειδή πρόκειται για μεγάλο όνομα», είχε ισχυριστεί η κα Πουλτίδου.

Μάλιστα, είχε αποκαλύψει ότι γυναίκα είδε αυτόν τον άντρα να χτυπά με φτυάρι τον Όλιβερ και να καρφώνει μια αξίνα στον πρωκτό του.

Πρόσωπο είχε κάνει παράπονα για τον Όλιβερ, λέγοντας στον κηδεμόνα του να τον μαζέψει για να μην ζευγαρώνει με τα δικά του σκυλιά

«Είδε τον Όλιβερ να ζευγαρώνει με ένα από τα δικά του κυνηγόσκυλα. Πήρε ένα φτυάρι και άρχισε να το χτυπάει επανειλημμένως στην πλάτη για να σταματήσει η πράξη και να ξεκολλήσουν τα δύο ζώα. Όταν διαπίστωσε ότι δεν πέτυχε αυτό που ήθελε, πήρε μία αξίνα και την έβαλε στον πρωκτό του χάσκι», είχε αναφέρει η καταγγέλλουσα, υποστηρίζοντας ότι έτσι κάνουν οι τσοπάνηδες από την περιοχή που κατάγεται ο δράστης για να ξεκολλήσουν τα ζώα που ζευγαρώνουν.

Πρόσωπο που κατέθεσε στις αρχές είπε ότι το άτομο που φέρεται να χτύπησε και να τραυμάτισε μέχρι θανάτου τον Όλιβερ κατάγεται όντως από την συγκεκριμένη περιοχή που ανέφερε η μάρτυρας.

Σύμφωνα με καταγγελίες, το συγκεκριμένο πρόσωπο είχε κάνει παράπονα για τον Όλιβερ, λέγοντας στον κηδεμόνα του να τον μαζέψει για να μην ζευγαρώνει με τα δικά του σκυλιά.

Να θυμίσουμε πρίν λίγο καιρό είχαμε αναφερθεί

Για να δούμε λοιπόν που είμαστε σήμερα ένα μήνα μετά από ό,τι συνέβη στο Χασκι από την Αράχωβα.

Αράχωβα. Πόρισμα πραγματογνώμονα κατευθυνόμενο. Ο σκύλος που σκοτώθηκε από άλλα ΖΩΑ.....

Εκστρατεία ενημέρωσης της ΕΔΑΕ: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΡΙΧΕΣ. Είναι τα μαλλιά σου!

medlabnews.gr iatrikanea

Με ένα μήνυμα μονοδιάστατο, ξεκάθαρο και δυναμικό και μια εικόνα που όλοι λίγο-πολύ έχουμε βιώσει η καμπάνια, που έχει ξεκινήσει από την 1η Μαρτίου και θα διαρκέσει όλο τον μήνα, μιλάει σε άνδρες αλλά και γυναίκες κάθε ηλικίας για την απώλεια τριχών, τις μορφές αλωπεκίας και τις νέες θεραπείες που δίνουν λύσεις. Κυρίως όμως καθιστά σαφές ότι ο μόνος ειδικός για την σωστή αντιμετώπιση αυτών των παθήσεων είναι ο Δερματολόγος, τον οποίο θα πρέπει να επισκεφθούν όλοι όσοι παρατηρούν έντονη τριχόπτωση, ώστε να γίνει η σωστή διάγνωση και να δοθεί από εκείνον η κατάλληλη εξατομικευμένη  θεραπεία, ανάλογα με την αιτία του προβλήματος.

Η καμπάνια έχει ξεκινήσει το ταξίδι της στα ερτζιανά από τις συχνότητες του ραδιοφώνου, προβάλλεται σε πάνελ στους σταθμούς του μετρό και μέσω των social media – Facebook και Instagram – ταξιδεύει ψηφιακά σε όλη την επικράτεια με posts και stories. Παράλληλα έγιναν συνεντεύξεις γιατρών σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, με στόχο να λυθούν όλες οι απορίες του κοινού για τις παθήσεις του τριχωτού της κεφαλής και τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Τέλος, η καμπάνια για το Τριχωτό της κεφαλής και όλες οι σχετικές πληροφορίες υπάρχουν στον ιστότοπο της ΕΔΑΕ.

Η καμπάνια διεξάγεται με την ευγενική υποστήριξη των: Μεγάλος Χορηγός: FREZYDERM Χορηγός: REGAIN Yποστηρικτής: LILLY.

“Με την καμπάνια αυτή η ΕΔΑΕ στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των συνανθρώπων μας, που αντιμετωπίζουν συχνά το πρόβλημα της απώλειας των τριχών και συχνά αναζητούν λύσεις σε μη εξειδικευμένους χώρους όπως κομμωτήρια, ινστιτούτα ομορφιάς ακόμα και καταστήματα καλλυντικών, ζητώντας συμβουλές από μη ειδικούς, αισθητικούς, κομμωτές κ.ά. με αποτέλεσμα να μην λύνεται το πρόβλημα αλλά αντίθετα πολύ συχνά να χειροτερεύει.”, επισημαίνει με αφορμή την έναρξη της καμπάνιας ο κύριος Ιωάννης Μπάρκης, Πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής  και Αφροδισιολογικής Εταιρείας.

Κλείνει δε τονίζοντας “ Το πρόβλημα της έντονης απώλειας τριχών, εκτός των άλλων, δημιουργεί ιδιαίτερα ψυχολογικά προβλήματα, στρες, ακόμα και συμπτώματα κατάθλιψης στους νέους άνδρες και πολύ περισσότερο στις γυναίκες που το βιώνουν. Το πολύ σημαντικό ευχάριστο νέο που μας κάνει σαν δερματολόγους ιδιαίτερα χαρούμενους είναι ότι εδώ και λίγους μήνες κυκλοφορούν σύγχρονες καινοτόμες θεραπείες που αντιμετωπίζουν εξαιρετικά αποτελεσματικά το ιδιαίτερα δυσίατο πρόβλημα της γυροειδούς αλωπεκίας (τριχοφάγου) σε άνδρες και γυναίκες. Καλούμε λοιπόν τους συμπολίτες μας να ενημερωθούν υπεύθυνα, ότι για την οποιαδήποτε μορφή τριχόπτωσης θα πρέπει να επισκεφθούν άμεσα το δερματολόγο τους, που είναι ο μόνος ειδικός γιατρός, που έχει σπουδάσει και εξειδικευτεί στις παθήσεις και στις θεραπείες του τριχωτού της κεφαλής. ”

Αλωπεκία: Τί λένε τα νούμερα…

Η τριχόπτωση «χτυπά» και τα δύο φύλα, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Στους άνδρες:

25% περίπου πάσχει από ανδρογενετική αλωπεκία και αρχίζουν να χάνουν μαλλιά, πριν την ηλικία των 20.

65% περίπου εμφανίζει κάποιο είδος τριχόπτωσης μέχρι την ηλικία των 35 ετών περίπου.

85% περίπου παρουσιάζει έως την ηλικία των 50 ετών εμφανή αραίωση.

Στις γυναίκες:

1 στις 4 γυναίκες περίπου επηρεάζεται από τριχόπτωση και αραίωση των μαλλιών και η πλειοψηφία αυτών πάσχουν από ανδρογενετική αλωπεκία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που εμφανίζουν προβλήματα τριχόπτωσης είναι μεταξύ 25 και 35 ετών.

24% των γυναικών, σύμφωνα με διάφορες έρευνες, αισθάνονται ότι η απώλεια μαλλιών ισοδυναμεί με την απώλεια ενός άκρου. Από αυτό αντιλαμβάνεται κανείς πόσο βαθιά επηρεάζει το συγκεκριμένο πρόβλημα και πόσο σημαντική είναι η ενημέρωση, η πρόληψη αλλά και η αντιμετώπισή του.

Στις αιτίες της γυναικείας τριχόπτωσης συμπεριλαμβάνονται:

1. η έλλειψη Σιδήρου (από την περίοδο ή από την εγκυμοσύνη)

2. κάποιες διαταραχές του θυρεοειδή (όπως ο υποθυρεοειδισμός)

3. η εμμηνόπαυση

4. το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCO)

5. η λήψη φαρμάκων και

6. η χημειοθεραπεία.

Διαβάστε επίσης:

Διαβάστε επίσης:

Οι 21 Μύθοι για την τριχόπτωση. 10 tips για γερά μαλλιά

Τι να τρώτε για την τριχόπτωση, για υγιή και εμφανίσιμα μαλλιά